--------------------

____________________

 

 

 



Moja Warszawa

36 posts / 0 nowych
Ostatni wpis
Strony
Nel
Obrazek użytkownika Nel
Online
Ostatnio: 1 min 22 sekundy temu
admin
Rejestracja: 04 wrz 2013

achernar51swiat :

Nel, "Zielona Gęś" to też i moja kultowa knajpka, jako że usytuowana jest akurat naprzeciw SGH. Pamiętam w pobliżu także nie istniejącą już "Kameralną" (ale to była raczej tzw. "mordownia") i piwiarnię na Narbutta, którą nazywaliśmy "Aulą X" (na uczelni było wówczas 9 aul)... 

Zdjęcia w ostatnim poście powinny być już widoczne, bo udostępniłem już album (o czym wcześniej zapomniałem). Dzięki za zwrócenie uwagi. Pozdrawiam. Biggrin

Kameralną czyli mordownię też oczywiście pamietam he he, bywałam tam czasem z kolegami studentami. Wiesz, SGPiS to i moja uczelnia..

Z okolicznych knajpek to jeszcze był Bolek a zdrugiej strony  kawiarnia Mozaika na Puławskiej .ale ona chyba jeszcze wciąż istnieje

Fotki widać Good

No trip no life

achernar51swiat
Obrazek użytkownika achernar51swiat
Offline
Ostatnio: 2 dni 9 godzin temu
Rejestracja: 01 cze 2020

Piea :

jak zwykle jestem pod ogromnym wrażeniem!  Give rose  ilość informacji o Warszawie i jej ciekawych miejscach - lepsza niż w najlepszym przewodniku! Good ; wiele miejsc jest mi bardzo bliskich.... tu się urodziłam, tu chodziłam do liceum, studiowałam, i tu pracuję już 30 lat! i choć nigdy nie mieszkałam w stolicy, tylko zawsze "gdzieś w pobliżu"  ,  to i tak sercem jest to "moje"  miasto Air kiss

Dzięki Achernar  Ssun-Flower4You  , czekam na dalsze opowieści.... 

Piea, dzięki za zainteresowanie. Galeria będzie dość długa, ale chcę przedstawić różne dzielnicy Warszawy. Być może, niektóre fotki są już nieaktualne, bo od kilkunastu lat nie meiszkam w Warszawie (choć bywam tam dość często) i nie śledzę na bieżąco wszystkich zmian. Tak, że ewentualne komentarze i korekty będą mile widziane. Pozdrawiam. Biggrin

achernar51swiat
Obrazek użytkownika achernar51swiat
Offline
Ostatnio: 2 dni 9 godzin temu
Rejestracja: 01 cze 2020

Nel :

achernar51swiat :

Nel, "Zielona Gęś" to też i moja kultowa knajpka, jako że usytuowana jest akurat naprzeciw SGH. Pamiętam w pobliżu także nie istniejącą już "Kameralną" (ale to była raczej tzw. "mordownia") i piwiarnię na Narbutta, którą nazywaliśmy "Aulą X" (na uczelni było wówczas 9 aul)... 

Zdjęcia w ostatnim poście powinny być już widoczne, bo udostępniłem już album (o czym wcześniej zapomniałem). Dzięki za zwrócenie uwagi. Pozdrawiam. Biggrin

Kameralną czyli mordownię też oczywiście pamietam he he, bywałam tam czasem z kolegami studentami. Wiesz, SGPiS to i moja uczelnia..

Z okolicznych knajpek to jeszcze był Bolek a zdrugiej strony  kawiarnia Mozaika na Puławskiej .ale ona chyba jeszcze wciąż istnieje

Fotki widać Good

Wszystkie wspomniane przez Ciebie knajpki są mi znajome. A jaki wydział kończyłaś? Ja studiowałem 2 lata na EP, a potem na HZ... Pozdrawiam. Biggrin

achernar51swiat
Obrazek użytkownika achernar51swiat
Offline
Ostatnio: 2 dni 9 godzin temu
Rejestracja: 01 cze 2020

fragola :

Zawsze obiecywałam sobie, że przy okazji noclegów przed wylotem "odświeżę" sobie Warszawę. Kończyło się tym, że przyjeżdżałam do hotelu niedaleko lotniska wieczorem i tyle. W lipcu w końcu przyjechałam wczesnym popołudniem, pogoda była wyśmienita na spacery. Spałam w hotelu obok tego pomnika na Muranowskiej. Muszę jeszcze robić tak częściej przy okazji, bo Mitoraja tylko jednego sfotografowałam (a szukam go gdziekolwiek jestem na świecie).

Fragola, zachęcam do wizyty w Warszawie, ale lepiej poświęcić na nią np. jakiś weekend, bo czekając na lot w dalsze strony świata raczej nie ma się zbyt wiele czasu na zwiedzanie... Pozdrawiam. Biggrin

achernar51swiat
Obrazek użytkownika achernar51swiat
Offline
Ostatnio: 2 dni 9 godzin temu
Rejestracja: 01 cze 2020

Powiśle

 

 

Powiśle jest częścią dzielnicy Śródmieście. Od południa graniczy z Ujazdowem, od północy ze Starym Miastem, od zachodu ze Śródmieściem Północnym i Południowym, a jego wschodnią granicę wyznacza Wisła. Powiśle było dzielnicą portową, fabryczną i mieszkalną zarazem. Zamieszkiwali ją m.in. biedni robotnicy niewykwalifikowani, bednarze, piaskarze, rybacy i kobiety lekkich obyczajów. Ze względu na te ostatnie, dzielnica była chętnie odwiedzana przez adeptów Warszawskiej Szkoły Podchorążych. Na Solcu znajdowały się browary, które zasłynęły tym, że zostały podpalone, jako znak do rozpoczęcia powstania listopadowego, zainicjowanego przez młodszych oficerów i podoficerów ze wspomnianej szkoły.

Powiśle, jak większa część Warszawy, doznało ogromnych zniszczeń podczas II wojny światowej, zwłaszcza w czasie walk prowadzonych podczas powstania warszawskiego i po jego stłumieniu. Po wojnie dzielnica była sukcesywnie odbudowywana.

 

Choć przeważająca część zdjęć prezentowanych w tym punkcie dotyczy Powiśla, to jednak niektóre z nich wykraczają poza nie, gdyż trasa spaceru wiodła również przez mosty - Świętokrzyski i Poniatowskiego i część Śródmieścia położoną poza Powiślem.

 

-----

 

Na ulicy Dobrej w 1999 roku powstał widoczny na zdjęciu nowy gmach Biblioteki Uniwersyteckiej (BUW). Do czasu jego wybudowania, mieściła się ona w obecnym Collegium Novum na centralnym kampusie UW przy Krakowskim Przedmieściu. Zbiory biblioteki liczą około 3 mln woluminów (książek, czasopism, wydawnictw specjalnych). Przy BUW działa także elektroniczna biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego. Budynek o kubaturze 260 tys. m³ zajmuje powierzchnię 64 tys. m². Na dachu znajduje się ogólnodostępny ogród botaniczny. Przed budynkiem, od strony ulicy Dobrej, znajduje się tzw. fasada kulturalna. Ma ona "mówić o związkach z przeszłością, z różnorodnością cywilizacji, z grecko-rzymskim i judeo-chrześcijańskim źródłem polskiej kultury". 6 wejść z tej strony rozdziela 8 tablic. Na pierwszej z nich znajduje się fragment etiudy b-moll op. 4 nr 3 Karola Macieja Szymanowskiego (1882-1937) w notacji muzycznej. Na drugiej tablicy pokazano wzór i wykres funkcji jednej zmiennej opisujący normalny rozkład prawdopodobieństwa (rozkład Gaussa), rozwinięcie dziesiętne liczby π, ciąg dokładny grup homologii dla pary przestrzeni topologicznych, fragment struktury chemicznej łańcucha nukleotydowego kwasu nukleinowego, program komputerowy w języku Pascal oraz równania Maxwella. Trzecia tablica to tekst sanskrycki, zawierający fragmenty Rigwedy - pierwszej z Wed powstałej na przełomie II i I tysiąclecia p.n.e., późniejszej wedyjskiej upaniszady "Mundaka", wchodzącej w skład Atharwawedy oraz Bhagawadgity (Pieśni Pana) z epickiego poematu "Mahabharata" z przełomu III i II wieku p.n.e. Na czwartej tablicy widnieje tekst hebrajski, zawierający fragment starotestamentowej księgi proroka Ezechiela z VI wieku p.n.e. Tekst arabski, widniejący na piątej tablicy zawiera fragment "Księgi zwierząt" (Kitab al-chajwan) arabskiego uczonego i pisarza Al-Dżahiza (776-868). Szósta tablica to fragment greckiego tekstu dialogu "Fajdros", napisanego przez Platona (427-347 p.n.e.). Na siódmej tablicy mamy uwidoczniony fragment staroruskiego latopisu "Powieść minionych lat" ("Повість минулих літ", inne polskie nazwy: "Powieść doroczna", "Powieść lat minionych", "Kronika Nestora") z początków XII wieku, opisującego dzieje państwa ruskiego od czasów najdawniejszych do początku XII wieku i stanowiącego podstawowe źródło do historii wczesnej Rusi Kijowskiej. Ostatnia, ósma tablica to tekst staropolski, zawierający fragment "Wykładu cnoty" autorstwa Jana Kochanowskiego (1530-1584).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Idąc od Biblioteki Uniwersyteckiej (BUW) w kierunku Wisły dojdziemy do Centrum Nauki "Kopernik". Mieści się ono nad tunelem Wisłostrady, u zbiegu Wybrzeża Kościuszkowskiego i ulicy Zajęczej. Założone zostało w roku 2005, a jego celem jest promowanie nowoczesnej komunikacji naukowej. Zwiedzający mogą poznawać prawa nauki poprzez samodzielne przeprowadzanie doświadczeń na interaktywnych wystawach. Centrum Nauki "Kopernik" jest instytucją, powołaną i finansowaną przez Miasto Stołeczne Warszawa, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Ministerstwo Edukacji Narodowej. Pierwszy moduł budynku Centrum, wraz z pięcioma galeriami został otwarty 5 listopada 2010 roku. Kolejne obiekty (galeria RE: generacja, planetarium "Niebo Kopernika", Park Odkrywców i laboratoria) udostępniano publiczności sukcesywnie w późniejszych terminach. Pomysłodawcą Centrum jest Łukasz Turski, profesor fizyki teoretycznej i popularyzator nauki.

 

 

 

 

Wchodzące w skład Centrum Nauki "Kopernik" planetarium "Niebo Kopernika", z kopułą o średnicy 16 metrów, usytuowane jest w bryle, przypominającej wyglądem głaz narzutowy, mieszczącej też platformę widokową.

 

 

Most Świętokrzyski, łączący Powiśle z Pragą, to pierwszy most wantowy w Warszawie. Został otwarty 6 października 2000 roku. Jego budowa trwała 2 lata. Zastąpił on prowizorycznie postawiony przez wojsko tzw. Most Syreny, użytkowany w latach 1985-2000.

 

 

Widok z Mostu Świętokrzyskiego na Wisłę i Pragę Północ. W głębi widoczny jest także Most Śląsko-Dąbrowski.

 

 

Na Moście Poniatowskiego, a właściwie na wiadukcie będącym jego przedłużeniem przebiegającym nad Powiślem. Na zdjęciach widoczne są zejścia na Powiśle i zabudowania w pobliżu Solca.

 

 

 

 

 

 

Ulica Solec. Do połowy XX wieku była ona główną ulicą Powiśla. Nazwę wzięła od znajdujących się dawniej przy niej składów soli.

 

 

 

 

Kościół p.w. Świętej Trójcy przy Rynku Soleckim niedaleko Wisłostrady. Jest jednym z najstarszych kościołów na terenie Warszawy. Pierwszy kościół powstał przed 1339 rokiem jako kościół filialny parafii św. Jana w miejscu obecnej figury św. Barbary na rogu ulic Solec i Ludnej. W XV wieku kościół stał się kościołem parafialnym dla mieszkańców osad Solec, Sielce, Czerniaków, Mokotów, Kałęczyn, Ujazdów, Saska Kępa. Trynitarzy sprowadził ze Lwowa biskup poznański, kijowski i łucki Stanisław Jan Witwicki (~1630-1698). Fundatorem kościoła i klasztoru po namowach królowej Marii Kazimiery de La Grange d’Arquien był wojewoda czernihowski Otton Fryderyk Felkerzamb (1640-1705) i jego żona Elżbieta Windischgraetz (1660-?), którzy przeszli z protestantyzmu na katolicyzm. Obecny murowany budynek kościoła był budowany od 1698 roku. Projekt kościoła przypisywany jest Tylmanowi z Gameren. Kościół został wyświęcony w 1726 roku przez biskupa kijowskiego Samuela Jana Ożgę (~1680-1756). Świątynię wybudowano prawdopodobnie na wzór kościoła Świętej Trójcy w Madrycie. W latach 1881-1883 dobudowano do kościoła nową fasadę, wydłużając nawę od strony ulicy. W 1939 roku kościół został poważnie uszkodzony, ponieważ w wyniku ostrzału zawaliła się część sklepień i dach. Świątynia została miemale całkowicie zniszczona podczas powstania warszawskiego w 1944 roku. Odbudowa trwała do lat 60. XX wieku. W kościele znajduje się od 1726 roku cudowna figura Pana Jezusa Nazareńskiego - najstarszy zabytek hiszpańskiej kultury religijnej w Warszawie. Druga taka figura znajduje się w Kościele św. Piotra i Pawła na Antokolu w Wilnie. Godny uwagi we wnętrzu świątyni jest także obraz Michaela Leopolda Lukasa Willmanna (1630-1706) z 1662 roku, przedstawiający męczeństwo św. Bartłomieja. W kościele tym w 1893 roku został ochrzczony przyszły prezydent Warszawy Stefan Starzyński (1893-1939), a w 1942 roku wziął ślub poeta Krzysztof Kamil Baczyński (1921-1944). Do kościoła p.w. Świętej Trójcy przylega dawny klasztor trynitarzy z około 1773 roku, ufundowany przez Ogińskich. Ostatni żyjący tu zakonnicy zmarli w 1795 roku. Później gmach wykorzystywano m.in. do celów przemysłowych. W latach 1824-1870 działała w nim Fabryka Płodów Chemicznych. Teraz mieści się tutaj Muzeum Archidiecezji Warszawskiej, znane z ciekawych zbiorów sztuki sakralnej. Od 2002 roku organizowana jest tu cykliczna impreza "Hiszpańska niedziela na Solcu".

 

 

 

 

 

Na prawo od kościoła p.w. Świętej Trójcy widać ciekawą pamiątkę z przeszłości dzielnicy - późnoklasycystyczny skład solny z około 1850 roku, zbudowany zapewne jako jeden z ostatnich, ponieważ już w tym okresie transport soli, jak i wszystkich innych towarów, zaczęła przejmować kolej.

 

 

Tablica, upamiętniająca egzekucję Polaków dokonaną przez hitlerowców na obecnym Rynku Soleckim. Sam Rynek Solecki jest najmniej znanym rynkiem Warszawy. Był to główny plac osady Solec, ukształtowany w miejscu, w którym droga z Warszawy dochodziła do przystani wiślanej. Ta tzw. winduga solna znajdowała się tam, gdzie dziś przebiega malutka uliczka Przystaniowa.

 

 

Skrzyżowanie ulic Solec i Ludnej.

 

 

Pomnik upamiętniający żołnierzy Polski Podziemnej na skraju Parku Kultury i Wypoczynku im. Edwarda Rydza Śmigłego (1886-1941).

 

 

Park Kultury i Wypoczynku im. Edwarda Rydza Śmigłego jest zespołem kilku dużych układów ogrodowych, o powierzchni ok. 90 ha. Powstał na terenach dawnej zabudowy miejskiej oraz dawnych ogrodów Frascati, częściowo na skarpie wiślanej. Centralny Park Kultury powstał w okresie powojennym, w latach 1952-1964, wg projektu zespołu architektów w składzie Alina Scholtzówna (1908-1996), Zygmunt Stępiński (1908-1982) i Longin Majdecki (1925-1997). W domu przy ulicy Czerniakowskiej, obok parku, w ostatnich latach życia mieszkał Jan Nowak-Jeziorański (1914-2005). W pobliżu stoi jego pomnik.

 

 

 

 

Pomnik Chwała Saperom, znajdujący się w Parku Kultury i Wypoczynku im. Edwarda Rydza Śmigłego, tuż przy ruchliwej Wisłostradzie. Pomnik odsłonięto 8 maja 1975 roku. Jego autorem jest Stanisław Kulon. Pomnik składa się z trzech części: monumentu symbolizującego eksplozję miny (sześć siedemnastometrowych pylonów ustawionych w okrąg) i postać sapera rozbrajającego minę, tablicy wmurowanej w przejście podziemne pod Wisłostradą oraz żelbetowego słupa wbitego w dno rzeki, przy wejściu do portu czerniakowskiego. Na słupie znajdują się postaci trzech żołnierzy wbijających pal.

 

 

 

 

 

 

Nad Wisłą, niedaleko Pomnika Chwała Saperom, umieszczona jest płyta upamiętniająca desant żołnierzy 3. Dywizji I Armii WP, śpieszących na pomoc walczącym powstańcom warszawskim. Pomnik odlany został w Zakładach Mechanicznych im. Marcelego Nowotki w Warszawie.

 

 

Na brzegu Wisły na Powiślu. Na trzecim i czwartym zdjęciu widoczny jest Most Łazienkowski. Został on otwarty 22 lipca 1974 roku razem z Trasą Łazienkowską. W latach 1981-1998 nosił imię gen. Zygmunta Henryka Berlinga (1896-1980). Most ma konstrukcję stalową spawaną i nitowaną opartą na schemacie belki ciągłej pięcioprzęsłowej. Podpory mostu są wykonane z żelbetu. Most ma dwie jezdnie po trzy pasy ruchu. Przed oddaniem do użytku Mostu Siekierkowskiego był najbardziej wysuniętym na południe mostem w Warszawie. Most ma długość 424,5 m, szerokość 27,5 m i 4 przęsła o rozpiętości 56 m. Autorami projektu trasy i mostu byli Józef Lemański, Krzysztof Łubieński i Wiesław Rososiński.

 

 

 

 

 

Port Czerniakowski. Wejście dla jednostek pływających, znajduje się pomiędzy Mostem Poniatowskiego i Mostem Łazienkowskim. Od wejścia do portu wiedzie w kierunku południowym kanał o długości około 1 km, biegnący wzdłuż ulic Solec i Czerniakowskiej. Oddziela on od lądu Cypel Czerniakowski. Kanał portowy kończy się basenem dawnego zimowiska statków. Od 1848 roku funkcjonowały w tym rejonie Warsztaty Żeglugi Parowej hrabiego Andrzeja Artura Zamoyskiego (1800-1874).Próba uregulowania lewego brzegu Wisły spowodowała, że podczas gwałtownej letniej powodzi w 1884 roku, brzeg rzeki przesunął się w stronę Kępy Gocławskiej o ponad pół kilometra. Powstała wtedy piaszczysta łacha, na której Lindleyowie zbudowali Stację Pomp Rzecznych. Pozostała zatoka została wykorzystana przez inż. Kwicińskiego, który zbudował basen zimowy. Prace zostały ukończone w 1904 roku. Przed II wojną światową wodowano tu i remontowano statki parowe i barki do 65 metrów długości. Podczas powstania warszawskiego Port Czerniakowski był ważnym punktem oporu powstańców. Po wyzwoleniu Warszawy w 1945 roku był to jeden z pierwszych zakładów pracy uruchomionych w Warszawie, słynąc nie tylko jako stocznia rzeczna, ale także warsztat mechaniczno-remontowy. Na bazie Warsztatów Stoczniowych Okręgowego Zarządu Wodnego powstała tuWarszawska Stocznia Rzeczna, działająca w latach 1951-1969. W latach 1951-1958 produkowano w niej barki. Wykonywano również remonty kapitalne taboru pływającego po Wiśle. Ostatnim statkiem wykonanym i zwodowanym w Warszawskiej Stoczni Rzecznej była jednostka wyprodukowana w 1965 roku dla celów realizacji filmu "Faraon" Jerzego Kawalerowicza (1922-2007). Wykonano wtedy statek egipski według rysunków sprzed 4 tys. lat. Obecnie z portu korzystają członkowie Warszawskiego Towarzystwa Wioślarskiego.

 

 

 

 

Przystanek kolejowy Warszawa Powiśle znajduje się na linii średnicowej podmiejskiej, przy wylocie z tunelu średnicowego w dzielnicy Śródmieście. Został wybudowany w latach 1954-1963, wg projektu Arseniusza Romanowicza (1910-2008) i Piotra Szymaniaka (1911-1967). W trakcie budowy rozebrano część zabytkowych neorenesansowych pawilonów przy wiadukcie Mostu Poniatowskiego, co jednak w pewnej mierze zostało zrekompensowane wysoką jakością architektoniczną nowego budynku, a szczególnie niebanalnym kształtem zadaszeń peronów. Przystanek jest bardzo ważnym elementem urbanistycznym i węzłem komunikacyjnym. Ponadto pełni funkcję ciągu pieszego łączącego Śródmieście z Powiślem.

 

 

Zejście z wiaduktu Mostu Poniatowskiego w pobliżu Muzeum Wojska Polskiego.

 

 

Muzeum Wojska Polskiego to powszechnie znana placówka muzealna, która gromadzi, opracowuje naukowo i eksponuje muzealia wojskowo-historyczne. Jest ono drugim, co do wielkości muzeum Warszawy. Powstało 22 kwietnia 1920 roku, w oparciu o dekret Naczelnego Wodza, Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego (1867-1935). Jego organizatorem i pierwszym dyrektorem był płk Bronisław Gembarzewski (1872-1941), wieloletni dyrektor Muzeum Narodowego. Od 1933 roku Muzeum Wojska Polskiego znajduje się w obecnym budynku. Prezentowana jest w nim stała ekspozycja przedstawiająca historię oręża polskiego, m.in. zbiór broni od czasów średniowiecza do XVIII wieku, dzieła sztuki, książki, dokumenty i fotografie. W chwili obecnej w zbiorach muzealnych znajduje się ponad 250 tys. eksponatów. Zbiory wciąż powiększają się o nowe zakupy oraz liczne dary. Zgromadzone eksponaty prezentowane są w salach ekspozycji stałej i na licznych wystawach czasowych. W muzeum działa archiwum ikonograficzne, biblioteka fachowa oraz specjalistyczne pracownie konserwacji zabytków metalu, drewna, malarstwa, skóry i tkanin. Muzeum jest doskonałym zapleczem do pracy naukowej i konserwatorskiej. W znajdującym się obok muzeum parku prezentowany jest ciężki sprzęt z okresu obu wojen światowych, m.in.: działa, samoloty i pojazdy opancerzone. W 2015 terenie Cytadeli Warszawskiej otwarto Muzeum Katyńskie, mieszczące się wcześniej w Forcie "Czerniaków". Powrócono także do wcześniejszego pomysłu wybudowania na terenie Cytadeli nowej siedziby Muzeum Wojska Polskiego.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Pomnik Dowborczyków. Został wzniesiony w roku 1930 na Wybrzeżu Kościuszkowskim w Warszawie. Był poświęcony żołnierzom I Korpusu Polskiego w Rosji, dowodzonego przez generała Józefa Dowbor-Muśnickiego (1867-1937). Autorem rzeźby pomnikowej był Michał Kamieński (1893-1944). Pomnik przetrwał kampanię wrześniową, powstanie warszawskie i został usunięty dopiero w 1949 roku przez władze komunistyczne. Z inicjatywy komitetu odbudowy pomnika, w roku 1997 rzeźba pomnikowa została odtworzona przez prof. Antoniego Janusza Pastwę, odlana w brązie i ustawiona tymczasowo 16 września 2003 roku przed Muzeum Wojska Polskiego. Chociaż zachował się przedwojenny fundament pomnika, komitet odbudowy zaproponował nową lokalizację na osi ulicy Lipowej. Władze miejskie nalegają na odtworzenie pomnika na przedwojennym miejscu. W 2011 roku idea powrotu pomnika na Powiśle zyskała wsparcie władz dzielnicy Śródmieście, a Muzeum Wojska Polskiego zgodziło się na przekazanie rzeźby miastu.

 

 

Muzeum Narodowe. Jego historia sięga roku 1862, kiedy to uchwalona została Ustawa o Wychowaniu Publicznym w Królestwie Polskim i powołane, obok Szkoły Głównej, Szkoły Sztuk Pięknych i Biblioteki Głównej - Muzeum Sztuk Pięknych. W pierwszym okresie swej działalności Muzeum gromadziło przede wszystkim dzieła malarzy zagranicznych, obrazy polskich artystów przechowywało zaś Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych. Pierwszym dyrektorem Muzeum został Justynian Karnicki (1806-1876) i sprawował tę funkcję do roku 1876. Za czasów drugiego dyrektora, Cypriana Lachnickiego (1876-1906), ranga Muzeum znacznie wzrosła. W 1916 roku Muzeum przejęło miasto i nadano mu nazwę Muzeum Narodowe. W latach 1926-1938 zbudowano obecny gmach Muzeum wg projektu Tadeusza Tołwińskiego (1887-1951) i Antoniego Dygata (1886-1949). Dyrektorem Muzeum w latach 1916-1936 był Bronisław Gembarzewski (1872-1941) - wybitny muzeolog i historyk wojskowości (od 1920 roku był on także dyrektorem Muzeum Wojska Polskiego). W roku 1936 stanowisko dyrektora objął na 46 lat - z przerwą w czasie II wojny światowej - Stanisław Lorentz (1899-1991), wnosząc wiele inicjatywy i sprawną polityką czyniąc Muzeum jedną z najnowocześniejszych placówek tego typu. W wyniku niemieckiej grabieży w czasie wojny, Muzeum - przemianowane wówczas na Museum der Stadt Warschau - utraciło ogromną część zbiorów.W maju 1945 roku Muzeum z powrotem trafiło pod polską opiekę i przyjęło dawną nazwę, a Stanisław Lorentz zaczął prowadzić skuteczne akcje: rewindykacyjną oraz drugą, mającą na celu powiększenie zbiorów. Z Muzeum Narodowym związani byli tacy wybitni uczeni jak prof. Michał Walicki (1904-1966), prof. Jan Białostocki (1921-1988), prof. Stefan Kozakiewicz (1914-1974), czy wreszcie prof. Kazimierz Michałowski (1901-1981).Nieustanne powiększanie zbiorów spowodowało konieczność rozbudowania gmachu, co zostało wykonane w latach 1964-1972 na podstawie projektu Karola Golawskiego i Stefana Kozińskiego. Gmach Główny mieści galerie stałe i wystawy czasowe. Oprócz nich, w Muzeum znajdują się tzw. zbiory studyjne obejmujące obiekty, które bądź nie mieszczą się w galeriach stałych, bądź ze względów konserwatorskich nie mogą być stale eksponowane.

 

 

Zamek Ostrogskich (pałac Gnińskich, pałac Zamoyskich, pałac Ordynacki) przy ulicy Tamka. Jest siedzibą Muzeum Fryderyka Chopina. Nazwa Zamek Ostrogskich, którą nosi istniejący dziś pałac, wiąże się z osobą księcia Janusza Ostrogskiego (1554-1620), kasztelana krakowskiego, posiadacza tych gruntów od schyłku XVI wieku. Miał on bowiem rozpocząć na tym miejscu budowę zamku. Po jego śmierci grunty przeszły jednak na własność książąt Zasławskich, a potem rodziny Denhoffów. Najprawdopodobniej w roku 1681 parcelę kupił podkanclerzy koronny Jan Gniński herbu Trach (~1625-1685) z zamiarem wniesienia tu własnej siedziby. Z zamówieniem na projekt pałacu zwrócił się do Tylmana z Gameren (1632-1706), który zaproponował mu budowę okazałej rezydencji. Projekt ten pozostał na papierze z powodu ogromnych kosztów. Ostatecznie zrealizowano tylko pawilon północny wzniesiony na wysokim tarasie nad wąwozem ulicy Tamka. Budynek ten o formie silnie klasycyzującego baroku górował nad niską zabudową Powiśla i od razu stał się ważnym akcentem panoramy Warszawy oglądanej od strony Wisły. Po śmierci podkanclerzego Jana Gnińskiego pałac dziedziczyli kolejno jego dwaj synowie. Na początku XVIII wieku pałac użytkował ordynat Tomasz Józef Zamoyski (1678-1725), ale pełnoprawnym jego właścicielem stał się dopiero w roku 1721. Po nim odziedziczył pałac jego brat, ordynat Michał Zdzisław (1679-1735), którego synowie Jan Jakub (1716-1790) i Andrzej (1716-1792) odstąpili rezydencję w roku 1740 biskupowi przemyskiemu Walentemu Czapskiemu (1682-1751). Nazwa "Pałac Ordynacki" pochodzi z okresu władania nim przez rodzinę Zamoyskich i przetrwała bardzo długo. W roku 1771 właścicielem pałacu był starosta generalny żmudzki Jan Mikołaj Chodkiewicz (1738-1781), który nosił się z zamiarem jego rozbudowy. U schyłku XVIII wieku filozof i moralista Marcin Nikuta (1739/1741-1812) prowadził tu pensjonat dla młodzieży szlacheckiej. Na początku XIX wieku pałac popadł w ruinę, a obszerne jego podziemia stały się siedzibą włóczęgów i szumowin. W roku 1820 posiadłość nabył na licytacji sekretarz policji Michał Gajewski, który odrestaurował pałac i podwyższył go o piętro. Wybudował także oficyny z przeznaczeniem na koszary. W części zabudowań przypałacowych mieściło się targowisko i jatki rzeźnicze. W czasie powstania listopadowego znajdował się tu szpital wojskowy, a potem kolejno: fabryka wyrobów gumowych, rządowy "Dom Zdrowia", szpital dla cholerycznych, instytut moralnie zaniedbanych dzieci, schronisko dla powodzian, aż w roku 1854 gmach nabyło miasto z przeznaczeniem na koszary. W roku 1858 pałac stał się siedzibą Warszawskiego Instytutu Muzycznego, zwanego powszechnie "konserwatorium". W 1914 roku wybudowano obok pałacu od strony ulicy Okólnik nowy budynek z salą koncertową według projektu Stefana Szyllera (1857-1933). Sam pałac, wielokrotnie przekształcany, stracił zupełnie cechy artystyczne. W okresie międzywojennym mieściło się tu konserwatorium i szkoła teatralna. We wrześniu 1944 roku pałac spalili Niemcy. Po wojnie ruiny przyznano Instytutowi im. Fryderyka Chopina (późniejszemu Towarzystwu im. Fryderyka Chopina). Projektant odbudowy, Mieczysław Kuźma (1907-1983), przywrócił pałacowi wygląd zewnętrzny z końca XVII wieku, opierając się na rysunkach Tylmana z Gameren. Budowla pałacowa o dwóch kondygnacjach, zbudowana jest na planie prostokąta, posiada ryzalit zwieńczony tympanonem. Całość wznosi się na wysokiej, warownej ceglanej platformie, tworzącej jednocześnie obszerny taras od strony wschodniej, okolony u szczytu ozdobną balustradą z piaskowca. Pałac mieści obecnie, obok biura zarządu Towarzystwa im. Fryderyka Chopina, centralne archiwum chopinowskie, muzeum pamiątek po wielkim kompozytorze, salę koncertową i bibliotekę. Z budynkiem tym związana jest jedna z najpiękniejszych legend warszawskich opowiadająca o zaklętej w złotą kaczkę księżniczce pokutującej w olbrzymich piwnicach znajdujących się pod tarasem. Współcześnie tę piękną legendę przyobleczono w kształt niewielkiego pomnika, nadając mu formę fontanny na placyku obok pałacu.

 

 

 

 

 

 

 

Klasztor sióstr szarytek przy ulicy Tamka. Siostry Miłosierdzia św. Wincentego à Paulo przybyły do Polski ponad 300 lat temu na prośbę królowej Marii Kazimiery de La Grange d’Arquien (~1641-1714), znanej jako "Marysieńka". Od tego czasu posiadłość położona w centrum miasta, przy ul. Tamka 35, właściwie się nie zmieniła. Siostry jak dawniej prowadzą gospodarstwo, którego chlubą jest wypielęgnowany ogród. Warszawskie siostry szarytki prowadzą działalność charytatywną, pracują w szpitalach, szkołach, prowadzą Domy Pomocy Społecznej, specjalne ośrodki wychowawcze, świetlice środowiskowe dla dzieci i młodzieży, przedszkola. Podjęły także posługę ubogim i chorym w 10 parafiach. Dwie siostry posługują w więzieniu. Kilkanaście sióstr pracuje na misjach w Egipcie, Libanie, Kamerunie, na Białorusi i Ukrainie.

 

 

Ulica Tamka, łącząca Powiśle z centrum. Swą nazwę zawdzięcza małej tamie, która niegdyś istniała na rzeczce płynącej w miejscu obecnej ulicy.

 

 

Widoczna na zdjęciu Elektrownia Powiśle uruchomiona została w 1904 roku. Znana jest też pod nazwą Elektrownia Warszawska i Elektrownia Miejska. Elektrownia, zbudowana jako prywatna, w 1933 roku dostała się pod nadzór państwowy, a w roku 1937 przejęta została przez Zarząd Miasta Warszawy. Elektrownia działała w okresie obrony Warszawy w 1939 roku i w czasie powstania warszawskiego w 1944 roku. Po wojnie, została uruchomiona już w 1945 roku. Została zamknięta na początku lat 90. XX wieku. Część jej zachowanych budynków zostało zaadoptowanych na potrzeby otwartej w 2020 roku galerii handlowej.

 

 

Mariensztat to jedno z najmniejszych osiedli Warszawy, leżące w pólnocnej części Powiśla u stóp Starego Miasta. Obecnie niemal całość jego zabudowy zajmuje osiedle mieszkaniowe przodowników pracy, wybudowane w latach 1948-1949 na miejscu doszczętnie zniszczonego w powstaniu warszawskim, przedwojennego Mariensztatu. Dawny Mariensztat, do czasu Konstytucji 3 Maja 1791 roku był jurydyką (osadą obok miasta królewskiego, nie podlegającą władzom miejskim i miejskiemu sądownictwu).

 

c.d.n.

achernar51swiat
Obrazek użytkownika achernar51swiat
Offline
Ostatnio: 2 dni 9 godzin temu
Rejestracja: 01 cze 2020

Kolejne prezentowane dzielnice - Żoliborz i Bielany - są mi szczególnie bliskie. Tu mieszkałem przez niemal 40 lat, tu chodziłem do szkoły podstawowej i liceum.

 

 

Żoliborz

 

 

Żoliborz stanowi najmniejszą dzielnicę Warszawy, położoną w północno-zachodniej części miasta na lewym brzegu Wisły. W latach 1951-1994 w jego skład wchodziły również Bielany, obecnie będące odrębną dzielnicą. Jest to niewątpliwie jedna z najpiękniejszych warszawskich dzielnic.

 

Pierwsze wzmianki o będącej własnością książąt mazowieckich wsi Polikowo, zlokalizowanej pomiędzy obecnymi ulicami Mickiewicza, Małogoską, Promyka i Krasińskiego pochodzą z II połowy XIV wieku. Od XVI wieku wieś nazywano Polików, a od XVIII - Polków (Pólków). Polków pozostawał własnością książęcą do 1639 roku, kiedy to król Władysław IV Waza (1595-1648) darował kamedułom z podkrakowskich Bielan część lasu polkowskiego, a w 1641 roku cały Polków. Część swego terenu kameduli przekazali następnie Janowi III Sobieskiemu (1629-1696). Król wybudował tu dla swej żony Marysieńki letni pałacyk, dzieło Tylmana z Gameren (1632-1706). W 1775 roku cały obszar Polkowa sprzedany został podskarbiemu wielkiemu koronnemu Adamowi Ponińskiemu (1732-1798), a potem trafił w ręce rodziny Myszkowskich. W XVII wieku, tereny dzisiejszego Żoliborza, leżące w pobliżu folwarku średniowiecznego szpitala św. Ducha nazywano też "Faworami". Z czasem, nazwa ta objęła całą dzielnicę, która stała się zamożnym, tonącym w zieleni ogrodów przedmieściem Warszawy. W XVIII wieku pojawiła się nazwa Żoliborz, związana z konwiktem pijarów. Budynki owego konwiktu, z ogrodem i parkiem położonym tarasowo na wysokiej, wiślanej skarpie były tak malownicze, że poczęto tę część Faworów nazywać Joli Bord - Piękny Brzeg. W okresie Królestwa Kongresowego nazwa ta przyjęła się dla całej dzielnicy. W końcu tego stulecia na Żoliborzu zbudowano nieistniejące już rogatki - tzw. powązkowskie i faworskie (marymonckie), wzniesione według projektu Jakuba Kubickiego (1758-1833). Uporządkowano także ulice, kanały i ścieki. W okresie insurekcji kościuszkowskiej 1794 roku, na terenie Żoliborza miały miejsce walki z rosyjskim 4. batalionem grenadierów kijowskich, a tutejsze Koszary Gwardyjskie, zbudowane za czasów saskich, stały się największym szpitalem wojskowym Warszawy. W 1820 roku na Marymoncie, w dawnym, przebudowanym pałacyku królowej Marysieńki Sobieskiej, powstała pierwsza w Królestwie Polskim wyższa uczelnia rolnicza - Szkoła Agronomiczna. Zamknięta w czasach powstania listopadowego, została ponownie otwarta w 1835 roku i przeżywała, pod kierunkiem ówczesnego rektora Michała Oczapowskiego (1788-1854), okres rozkwitu. W 1862 roku szkołę - noszącą wówczas miano Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa - przeniesiono do Puław, w związku z otwarciem tam Instytutu Politechnicznego i Rolniczo-Leśnego. W czasach Królestwa Kongresowego, rozbudowa Żoliborza następowała głównie w kierunku Marymontu. Na ulicach położonych bliżej miasta osiedlali się rzemieślnicy i kupcy pracujący na potrzeby wojska. Ulice dalej położone zabudowywane były pałacykami i dworkami w ogrodach. Odrestaurowano też Koszary Gwardii, które od 1827 roku nazywano Aleksandrowskimi, a w przebudowanym, dawnym gmachu Cuchthauzu powstały koszary Mikołajewskie. W 1828 roku Żoliborz otrzymał połączenie drewnianym mostem z Pragą. Lata poprzedzające wybuch powstania listopadowego to okres nasilonego osadnictwa na Żoliborzu, powstawania tu rozmaitych zakładów i warsztatów przemysłowych. Podczas samego powstania nie rozegrały się tu żadne ważniejsze wydarzenia. Po powstaniu listopadowym w 1831 roku, car Mikołaj I Romanow (1796-1855) powziął projekt wybudowania w Warszawie warowni, będącej koszarami dla wojska , magazynami broni, a przede wszystkim więzieniem politycznym i przeznaczył pod tę budowę tereny na Żoliborzu. Budowę Cytadeli ukończono w 1834 roku. W latach późniejszych została ona jeszcze rozbudowana.

 

Po odzyskaniu niepodległości, w dwudziestoleciu międzywojennym Żoliborz stał się terenem bardzo intensywnej rozbudowy. Nowy Żoliborz, w takim kształcie, jaki znamy dziś, zaprojektowano według koncepcji stworzonej przez Tony'ego Garniera (1869-1948). Założenie urbanistyczne stworzył Antoni Jawornicki (1886-1950), nadając dzielnicy kształt trapezu. Głównymi osiami tego układu stały się ulica Mickiewicza z owalnym Placem Inwalidów i z następnym placem - Wilsona. Szczególnie rozwijało się budownictwo spółdzielcze, które wykorzystywało tereny poforteczne Cytadeli. Przeważała zabudowa willowa jedno- i dwurodzinna. Powstały wówczas osiedla tzw. Żoliborza Oficerskiego, Żoliborza Urzędniczego i Żoliborza Dziennikarskiego, których autorami byli architekci: Romuald Gutt (1888-1974), Rudolf Świerczyński (1887-1943), Tadeusz Tołwiński (1887-1951), Kazimierz Tołłoczko (1886-1960), Marian Kontkiewicz (1884-1926), Kazimierz Saski (1886-1979) i Aleksander Bojemski (1885-1944). Osiedla te mogą poszczycić się wieloma sławnymi mieszkańcami, takimi jak: Lucjan Żeligowski (1865-1947), Stanisław Sosabowski (1892-1967), Władysław Bortnowski (1891-1966), Stefan Rowecki (1895-1944), Marian Kukiel (1885-1973), Józef Haller (1873-1960), Tadeusz Kurcyusz (1881-1944) - generałowie i oficerowie WP, Melchior Wańkowicz (1892-1974) - pisarz, Antoni Bolesław Dobrowolski (1872-1954) - badacz polarny, Zdzisław Żmigryder-Konopka (1897-1939) - filolog klasyczny oraz Mariusz Zaruski (1867-1941) - żeglarz i taternik. Na liście mieszkańców figurował także marszałek Józef Piłsudski (1867-1935). Powstawały też osiedla czy nawet pojedyncze budynki małych spółdzielni środowiskowych (przed wybuchem wojny istniało ich około 20). Na terenie dzielnicy kwitły inicjatywy społeczne, powstawały liczne stowarzyszenia, przedszkola, biblioteki itp. oraz rozwijała się działalność kulturalna i oświatowa. Istniał też i inny Żoliborz - w 1922 roku, powstało w okolicy Dworca Gdańskiego miasteczko baraków. Początkowo przeznaczono je dla reemigrantów i repatriantów, z czasem stało się osiedlem bezdomnych i bezrobotnych. Pozostawało pod opieką PCK.

 

1 sierpnia 1944 roku na Żoliborzu, w rejonie ulicy Suzina (tuż obok dawnego kina "Tęcza"), stoczono pierwsze walki powstania warszawskiego.

W okresie PRL-u na dużym obszarze Marymontu wybudowano bloki w technologii wielkiej płyty. Podobne osiedla powstały również na terenie Bielan.

-----

Cytadela Warszawska (w okresie rozbiorów zwana Cytadelą Aleksandrowską) to twierdza rosyjska zbudowana na rozkaz cara Mikołaja I Romanowa (1796-1855) po upadku powstania listopadowego, w latach 1832-1834. Zaprojektowana została przez generała majora Iwana Iwanowicza Dehna (1786-1859), który wzorował się na cytadeli antwerpskiej. Prace modernizacyjne zakończono w roku 1874. W czasie pokoju stacjonowało tam 5.000 żołnierzy, ale np. w czasie powstania styczniowego w 1863 roku garnizon wzrósł aż do 16.000 żołnierzy. Twierdza wyposażona była w 555 dział, w których zasięgu znajdowały się całe Stare i Nowe Miasto. Wokół cytadeli wybudowano 104 kazamaty więzienne, mogące pomieścić do 2.940 ludzi. Po odrodzeniu Polski cytadelę przejęło Wojsko Polskie, którego jednostki zajmowały ją do wybuchu II wojny światowej. Obecnie, cytadela wciąż pozostaje w posiadaniu WP, aczkolwiek na jej terenie działa również szereg instytucji cywilnych. Fortyfikacja pełniła w przeszłości także rolę więzienia śledczego (X Pawilon) oraz miejsca straceń działaczy narodowych i rewolucjonistów. Pod budowę twierdzy znakomicie nadawała się dawna góra szubieniczna (zwana tak stąd, że stała tu szubienica) na Żoliborzu ze stojącymi tu od dawna koszarami. Cały teren otoczono fosą, wałami ziemnymi, bastionami i półbastionami. Przy okazji zburzono całą dzielnicę wokół wzgórza, pełną sadów, uroczych willi i pałacyków. Dotkliwą karą dla miasta było finansowanie budowy Cytadeli. To warszawiacy musieli płacić i za rozbiórkę całej dzielnicy, i za budowę twierdzy dla znienawidzonego garnizonu rosyjskiego. Pierwszym komendantem otwartej w 1834 roku cytadeli był generał Barysznikow. Wszystkie prezentowane zdjęcia z Cytadeli pochodzą z lutego 1994 roku.

 

 

 

W jednym z budynków, tzw. X Pawilonie, zostało zlokalizowane centralne więzienie śledcze dla więźniów politycznych. Według szacunkowych danych przez Cytadelę, w której urzędowała komisja śledcza i ferujący wyroki sąd wojenny, przewinęło się około 40 tysięcy więźniów - bojowników o wyzwolenie narodowe i przemiany społeczne, członków tajnych organizacji niepodległościowych, uczestników powstań narodowych (zwłaszcza powstania styczniowego), działaczy polskiego ruchu robotniczego, uczestników rewolucji z lat 1905-1907, uczestników manifestacji patriotycznych, strajków robotniczych i wielu innych. Kilkuset z nich stracono na stokach twierdzy, tysiące wywieziono stąd na katorgę bądź zesłanie syberyjskie. Wśród więźniów X Pawilonu były tak wybitne postaci polskiej historii jak Romuald Traugutt (1826-1864), Józef Klemens Piłsudski, Roman Dmowski (1864-1939), Gustaw Ehrenberg (1818-1895), ksiądz Piotr Ściegienny (1801-1890), Stefan Aleksander Okrzeja (1886-1905) i wielu innych.

 

 

Kibitka do przewożenia więźniów przed X Pawilonem Cytadeli. Nie jest to jednak oryginał, ale przebudowany wóz, którym wożono chleb z piekarni. Podobnymi, czarnymi kibitkami o maleńkich okienkach wywożono zesłańców na Sybir. Zdjęcie z lutego 1994 roku.

 

 

Brama Bielańska cytadeli. Od wewnątrz zbudowana jest w stylu egipskim, z charakterystycznymi kolumnami niczym ze starożytnych świątyń. Od zewnątrz zaś jest neogotycka - przypomina bramę średniowiecznego zamczyska. Do jej muru z czerwonej cegły przytwierdzono militarne dekoracje w formie skrzyżowanych halabard z tarczami. Cytadela była miejscem kaźni wielu działaczy narodowych i rewolucjonistów. Na jej stokach straceni zostali m.in. Romuald Traugutt, Stanisław Kunicki (1861-1886), Piotr Bardowski (1846-1886), Marcin Kasprzak (1860-1905), Stefan Aleksander Okrzeja, Henryk Baron (1887-1907), Michał Wacław Ossowski (1863-1886) i wielu innych.

 

 

Kra na Wiśle i brzeg praski widziane spod Cytadeli - zdjęcie z lutego 1994 roku.

 

 

Most Gdański jest dwupoziomową przeprawą przez Wisłę. Leży na granicy Żoliborza, należącego do Śródmieścia Starego Miasta i Pragi Północ. Wybudowano go na filarach i z wykorzystaniem niektórych elementów konstrukcyjnych zburzonego kolejowo-drogowego Mostu przy Cytadeli, także dwupoziomowego, zbudowanego w latach 1873-1875. W roku 1908 w jego sąsiedztwie wybudowano most kolejowy. 5 sierpnia 1915 roku oba mosty zostały wysadzone przez wycofujących się z Warszawy Rosjan. Zostały one odbudowane przez Niemców jeszcze w czasie trwania I wojny światowej, a w lecie 1920 roku most kolejowy został przebudowany pod kierownictwem Bronisława Plebińskiego (1876-1940) na drogowy most wojskowy. Obydwa mosty zostały ponownie wysadzone 13 września 1944 roku przez wycofujących się z Pragi Niemców. Po zakończeniu II wojny światowej stała tu tymczasowa przeprawa, którą zlikwidowano podczas budowy właściwego mostu w latach 1957-1959. Częścią Mostu Gdańskiego jest położony po stronie północnej, widoczny na drugim zdjęciu, most kolejowy. Został on odbudowany zaraz po wojnie i oddano go do użytku już 5 kwietnia 1946 roku, jeszcze przed Mostem Poniatowskiego. Do czasu ukończenia odbudowy Mostu Średnicowego był jedynym mostem kolejowym w Warszawie. W latach 1997-1998 Most Gdański przeszedł remont, został pomalowany na zielono, a dolny poziom został oświetlony kolorowymi świetlówkami. Jego długość wynosi 406,5 m. Konstrukcja nośna mostu to sześcioprzęsłowa stalowa kratownica. Na dolnym poziomie przebiegają linie tramwajowe, chodnik (po stronie północnej) i ścieżka rowerowa (po stronie południowej), a na górnym piętrze umieszczono czteropasmową jezdnię i chodniki.

 

 

 

 

 

 

Powszechnie uważa się, że z Mostu Gdańskiego roztacza się najładniejszy widok na warszawskie Stare i Nowe Miasto.

 

 

Plac Inwalidów jest jednym z głównych placów Żoliborza. Położony jest w miejscu przecięcia ulicy Mickiewicza i Alei Wojska Polskiego. Przecina go ponadto ulica Czarnieckiego. Wnętrze placu zajmuje zieleniec. Na placu i w jego najbliższym sąsiedztwie, znajduje się kilka niemieckich schronów bojowych typu Ringstand 58c. Pod placem, oprócz tunelu metra, biegnie podziemny XIX-wieczny tunel komunikacyjny pomiędzy dawnym fortem a Cytadelą - wpisany do rejestru zabytków jako fragment zespołu Cytadeli.Na miejscu dzisiejszego placu znajdował się wzniesiony w latach 60. XIX wieku Fort Gieorgija (Hauke-Bosaka), jeden z fortów Cytadeli. Plac Inwalidów wytyczono w 1923 roku, jako jeden z dwóch wielkich placów powstającego wówczas Żoliborza i największy plac ówczesnej Warszawy. Jego nazwa upamiętnia inwalidów pierwszej wojny światowej. Teren w bezpośredniej bliskości placu zapełnił się w latach 20. i 30. budynkami Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej.

 

 

 

 

Pomnik Czynu Zbrojnego Polonii Amerykańskiej (nazywany także pomnikiem Hallerczyków) przy Placu Grunwaldzkim u wylotu Alei Wojska Polskiego. Upamiętnia on udział Polonii amerykańskiej w odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Polonia amerykańska z USA i Kanady dostarczyła 20.000 ochotników do tzw. "Błękitnej Armii" gen. Józefa Hallera. Inicjatorem wzniesienia pomnika było Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce (SWAP), założone w 1921 roku, oraz oraz Stowarzyszenie Tradycji Oręża Polskiego im. Józefa Piłsudskiego (STOP) w Warszawie. Autorami pomnika są Stanisław Baltazar Brukalski z Warszawy oraz Andrzej Pityński z Nowego Jorku. Wyłaniający się z morskiej fali żołnierze gen. Hallera w błękitnych mundurach odtworzeni są w najdrobniejszych szczegółach. Monument został odsłonięty i poświęcony 14 sierpnia 1998 roku, w przeddzień święta Wojska Polskiego. Na jednej z tablic na cokole pomnika znalazła się inskrypcja: "Na chwałę czynu zbrojnego Polonii Amerykańskiej w okresie I wojny światowej i jej wkład w dzieło odzyskania niepodległości Polski po 123 latach niewoli pomnik ten ofiaruje narodowi polskiemu Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce i Polonia Amerykańska".

 

 

 

 

Ulica Brodzińskiego na tzw. Żoliborzu Urzędniczym. Domy osiedla powstawały w latach 1923-1926. Projektowali je Aleksander Józef Bojemski i Marian Kontkiewicz. Mają one w większości formę małych kamieniczek, wysokie dachy kryte są pomarańczową, ceglaną dachówką, białe fasady zwieńczone są trójkątnymi szczytami i półokrągłymi łukami nad drzwiami. Przydomowe ogródki zasłaniają białe mury wykończone od góry dachówkami, w których znajdują się drewniane bramy. Widoczna na zdjęciu ulica biegnie od Alei Wojska Polskiego do ulicy Niegolewskiego. Jej nazwa upamiętnia Kazimierza Brodzińskiego (1791-1835) - polskiego poetę preromantycznego, historyka i teoretyka literatury, publicystę, tłumacza i profesora Uniwersytetu Warszawskiego.

 

 

Ulica Stanisława Wyspiańskiego łączy Plac Grunwaldzki z Placem Dionizego Henkla. Ulica powstała w latach 20. XX wieku. W środkowej części rozszerza się, tworząc prostokątny plac o rozmiarach 124 x 56 metrów, z placem zabaw pośrodku. Jej zabudowa utrzymana jest w stylu dworkowym, typowym dla lat 20. XX wieku. Budynki wokół placu mają po trzy kondygnacje, w tym poddasza mieszkalne w dachach mansardowych krytych czerwoną dachówką.

 

 

 

 

Plac Dionizego Henkla. Położony u zbiegu ulic Niegolewskiego, Wyspiańskiego i Trentowskiego plac ma formę ronda, Został utworzony w latach 20. XX wieku. Jego patronem jest polski publicysta, uczestnik powstania styczniowego - Dionizy Apolinary Henkiel (1842-1920). Niedaleko stąd, przy ulicy Stołecznej (dziś ks. Jerzego Popiełuszki) mieści się XVI LO im. Stefanii Sempołowskiej, do którego chodziłem. Zdjęcie pochodzi z października 1984 roku.

 

 

Kościół parafialny p.w. św. Stanisława Kostki. Parafia została erygowana w 1927 roku. W 1928 roku ukończono budowę drewnianego kościółka, a dwa lata później rozpoczęto prace nad wzniesieniem na sąsiednim placu murowanej świątyni. Wznoszono ją wg projektu architekta inż. Łukasza Wolskiego (1878-1948). Prace budowlane rozpoczęto w 1930 roku. Poprzedziły je prace melioracyjne, związane z osuszaniem terenu, gdyż kościół stanął w pobliżu dawnego koryta strugi Polkówka. W czasie powstania warszawskiego w podziemiach nieukończonego kościoła znajdował się szpital. W czasie walk o Żoliborz kościół został częściowo zniszczony. Po II wojnie światowej wznowiono prace budowlane. Opracowano nowy projekt, którego autorem był Edgar Aleksander Norwerth (1884-1950). Konsekracji całego odbudowanego kościoła dokonał w 1963 roku prymas Polski Stefan kardynał Wyszyński (1901-1981). W mensie wielkiego ołtarza umieścił relikwie - kości świętych Stanisława ze Szczepanowa (~1030-1079) i Andrzeja Boboli (1591-1657) - męczenników polskich. Kościół p.w. św. Stanisława Kostki wystawiony został na pamiątkę 250. rocznicy Odsieczy Wiedeńskiej i zwycięstwa króla Jana III Sobieskiego nad Turkami. Świątynia pełni funkcję głównego kościoła dzielnicy Żoliborz.Znajduje się na tyłach Placu Wilsona, przy skwerze im. Władysława Niegolewskiego. Kościół jest monumentalną dwuwieżową świątynią, zbudowaną w stylu modernistycznym z elementami neoromańskimi. Zamysł architekta projektującego obiekt polegał na próbie połączenia w konstrukcji kościoła współczesnej architektury z formami tradycyjnych bazylik wczesnochrześcijańskich. Wystrój wnętrza tworzy spójną całość i w swojej kompozycji nawiązuje do dewizy życiowej wieloletniego proboszcza parafii św. Stanisława Kostki w Warszawie księdza prałata Teofila Boguckiego (1908-1987) - "Bóg i Ojczyzna". Ściany naw świątyni są wypełnione wieloma tablicami pamiątkowymi. Witraże w prezbiterium przedstawiają skrótowo historię Polski i Kościoła katolickiego w Polsce. Nawa główna udekorowana jest sztandarami symbolizującymi dzieje walki o niezawisłość państwa polskiego.

 

 

 

 

 

 

Ksiądz Teofil Bogucki, który objął parafię w 1974 roku pragnął, aby żoliborska świątynia w czasach totalitarnego zniewalania umysłów i komunistycznej propagandy kłamstwa stała na straży historycznej prawdy o Polsce. Z tego względu utworzył na murze kościoła, od strony ulicy Felińskiego, ścianę pamięci narodowej. Na zdjęciu - pomnik najmłodszych żołnierzy powstania warszawskiego umieszczony przed ścianą pamięci.

 

 

Od 1984 roku świątynia stała się miejscem pielgrzymkowym dla wszystkich, którzy odwiedzają znajdujący się przed frontonem kościoła grób błogosławionego Jerzego Popiełuszki (1947-1984) – wikariusza tej parafii, porwanego i zamordowanego 19 października 1984 roku przez oficerów SB. 14 czerwca 1987 roku kościół nawiedził w tym celu papież Jan Paweł II (1920-2005). Wobec niesłabnącej fali pielgrzymów przybywających do grobu księdza Popiełuszki, ówczesny proboszcz, ksiądz prałat Teofil Bogucki podjął decyzję o budowie na terenie przykościelnym Domu Pielgrzyma. Prace budowlane rozpoczął w 1990 roku kolejny proboszcz, ksiądz prałat Stefan Gralak (1928-2012). Muzeum Sługi Bożego, a dziś błogosławionego księdza Jerzego Popiełuszki otwarte zostało 16 października 2004 roku i od tego czasu odwiedziło je ponad 400 tysięcy osób z całego świata. Na drugim zdjęciu widoczny jest pomnik bł. księdza Jerzego Popiełuszki, a z tyłu - Dom Pielgrzyma "Amicus".

 

 

 

Zdjęcia z listopada 1984 roku - przy grobie bł. ks. Jerzego Popiełuszki (1947-1984) przy kościele p.w. św. Stanisława Kostki na Żoliborzu.

 

 

 

 

Pomnik na Skwerze im. Władysława Niegolewskiego, upamiętniający osadnictwo wojskowe na Kresach.

 

 

Plac Wilsona wytyczony w 1923 roku wg projektu Józefa Jankowskiego (1882-1944), Tadeusza Tołwińskiego i Antoniego Jawornickiego w ciągu ulicy Adama Mickiewicza to centralny plac Starego Żoliborza. W 1928 roku plac nazwano na cześć prezydenta Stanów Zjednoczonych Thomasa Woodrowa Wilsona (1856-1924). Wcześniej, w latach 1923-1928, nazywano go Placem Żeromskiego. W 1953 roku został przemianowany na Plac Komuny Paryskiej, w 1990 roku powrócono do dawnej nazwy. W opinii Rady Języka Polskiego nazwa placu od chwili nazwania go w okresie międzywojennym była tradycyjnie wymawiana w wersji spolszczonej (podobnie jak np. Aleja Waszyngtona), z głoską "w" na początku i taka wymowa jest nadal zalecana.

 

 

Stacja metra A18-Plac Wilsona. Pierwotną planowaną nazwą stacji był Plac Komuny Paryskiej. Projektantem stacji jest Andrzej Chołdzyński, zaś wykonawcą była firma Hydrobudowa-6. Stacja została oddana do użytku 8 kwietnia 2005 roku i była stacją końcową pierwszej linii warszawskiego metra do 29 grudnia 2006 roku. 7 kwietnia 2008 roku na konferencji "Metrorail" stacja Plac Wilsona została uznana za najładniejszą stację metra na świecie, która powstała w ostatnich latach. W maju 2008 roku warszawiacy wybrali ją także po raz pierwszy swoją ulubioną stacją. Ten wybór potwierdzili oni także w roku następnym. W lutym 2014 stacja metra Plac Wilsona została uznana za jedną z 12 najbardziej imponujących stacji metra w Europie w rankingu telewizji CNN. Jest to stacja dwukondygnacyjna z peronem-wyspą o szerokości 11 m i długości 120 m. Po obu stronach peronu znajdują się schody ruchome i stałe, na powierzchnię prowadzą 4 windy. Powierzchnia stacji wynosi 4.759 m², a kubatura - 44.389 m³. Stacja jest utrzymana w kolorach szarości i srebra. Na posadzce w okolicach schodów jest ciekawa, kamienna mozaika. Ściany koło torowisk stanowią ciekawą fakturę, wykonane są ze stali łatwordzewiejacej (cortenowskiej), wierzchnia warstwa rdzy zabezpiecza ją przed dalszym utlenianiem. We wnętrzu zestawiono ze sobą kamień, stal, szkło oraz polerowany, barwiony beton. Na terenie stacji znajdują się punkty handlowe, bankomat oraz toalety. Jest ona też wyposażona w defibrylator. Kopuła po stronie południowej stacji jest elementem architektoniczno-konstrukcyjnym. Wykonana w kształcie elipsy, pełni funkcję lampionu, który rozświetla stację. Przyczynia się też do tłumienia hałasu jeżdżących składów metra. W zależności od pory dnia, kopuła świeci na czerwono, fioletowo, niebiesko lub zielono. Ciekawymi elementami należącymi do kompleksu stacji są też wejścia z ulicy. W środkowej części wejścia znajduje się szyb windy, po prawej stronie schody ruchome jadące na poziom ulicy, a po lewej schody stałe. Całość wejścia jest osłonięta szkłem z napisem "Plac Wilsona". Tory odstawcze znajdują się zaraz za północną częścią stacji. Średnie zagłębienie stacji (mierzone od główki szyny do powierzchni) wynosi 19 m. W najbliższej okolicy stacji znajdują się: Urząd Dzielnicy Żoliborz, Kino "Wisła", Kościół p.w. św. Stanisława Kostki i Park im. Stefana Żeromskiego.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ulica Juliusza Słowackiego i dom handlowy "Merkury. Ulicę wytyczono przed II wojną światową. Do 1939 roku była częścią ulicy Marymonckiej, następnie przez dwa lata nosiła imię Juliusza Słowackiego, a w latach 1941-1945 nazywano ją Modlinerstrasse. Po wojnie przywrócono jej dawną nazwę. Biegnie od Placu Wilsona do ulicy Marymonckiej, która stanowi jej przedłużenie na Bielanach.

 

 

Pomnik na rogu ulic Pawła Suzina i Adama Próchnika, upamiętniający jedną z pierwszych walk powstania warszawskiego, stoczoną jeszcze przed godziną "W".

 

 

Ulica Pawła Suzina łączy szerokiem łukiem ulice Krasińskiego i Słowackiego. Jej patronem jest oficer związany z ruchem niepodległościowym, wykładowca polskiej szkoły wojskowej we Włoszech, dowódca jednego z oddziałów, działających na Litwie w powstaniu styczniowym. Paweł Suzin (1839-1863) zginął w czasie tego powstania w rejonie Augustowa.

 

 

Teatr Komedia przy ulicy Sierpeckiej. Rozpoczął działalność w 1957 roku w gmachu, wybudowanym w 1952 roku dla Społecznego Domu Kultury WSM. Posiada urocze wnętrze, doskonałą akustykę i widownię. Od początku swego istnienia Teatr prezentował głównie komedie klasyczne. W styczniu 1990 roku zmienił nazwę na Północne Centrum Sztuki. W 1992 roku do nazwy Północne Centrum Sztuki dodano ponownie nazwę Teatr Komedia. W tym też roku nastąpił powrót do tradycji repertuarowych i na scenie pojawiły się przedstawienia z repertuaru klasycznego, w tym m.in.: "Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza w reżyserii Jana Englerta, śpiewogry i musicale, komedie i farsy. W zespole teatralnym występuje wielu znanych aktorów, między innymi Artur Barciś, Emilian Kamiński, Joanna Koroniewska, Robert Rozmus, Katarzyna Skrzynecka, Dorota Stalińska, Hanna Śleszyńska, Krystyna Tkacz.

 

 

 

Kępa Potocka to 18-hektarowy obszar zieleni i teren rekreacyjno-wypoczynkowy położony na Żoliborzu. Ograniczają go ulice: Wybrzeże Gdyńskie, Aleja Armii Krajowej i Gwiaździsta. Został założony w latach 60. XX wieku na terenach między Wisłą a jej starorzeczem, które jeszcze przed wojną oddzielało od Marymontu wyspę Kępa Potocka. Projektantami założenia byli Karol Kozłowski i Elżbieta Janina Jankowska (1926-2006). Centralnym elementem parku jest starorzecze Wisły, nazywane przez okolicznych mieszkańców "kanałkiem". Dookoła niego wytyczono alejki dla pieszych, ustawiono ławki i utworzono ścieżki rowerowe. W jego pobliżu znajduje się też niewielki pawilon z punktem gastronomicznym, a także plac zabaw dla dzieci. Północną część parku zajmują ogródki działkowe. Nazwa parku wzięła się od Kępy Potockiej - wyspy-łachy, która niegdyś istniała w miejscu parku. Połączenie ze "stałym lądem" Kępa otrzymała po 1931 roku - wtedy w naturalny sposób dzisiejszy "kanałek" stał się starorzeczem.

 

 

 

Ulica Gwiaździsta (dawniej: Gwieździsta, Kamedułów) to długa na ponad 2,6 kilometra ulica położona na Bielanach i Żoliborzu. Łączy ulice Krasińskiego i Dewajtis. Ulica powstała w miejscu dawnego traktu z Marymontu do klasztoru bielańskiego. Pierwotnie biegła tuż przy brzegu Wisły, gdyż dopiero około 1937 roku Kępa Potocka przestała być wyspą, łącząc się się z lewym brzegiem rzeki. W tym czasie ulica nosiła nazwę Kamedułów i dochodziła przez Lasek Bielański do ulicy Marymonckiej. Tym samym, była jedynym dojazdem do zespołu klasztornego kamedułów na Bielanach. W 1952 roku nazwę ulicy zmieniono na Gwieździstą, a w 1956 przemianowano ją na obecną. W 1968 roku odcinek biegnący przez Lasek Bielański nazwano ulicą Dewajtis. W drugiej połowie lat 70. XX wieku równolegle do Gwiaździstej, przez Kępę Potocką, przebito Wisłostradę. Na zdjęciu widoczny jest fragment ulicy w pobliżu Kępy Potockiej.

 

 

Kościół p.w. MB Królowej Polski przy ulicy Gdańskiej na Marymoncie. Trudno sobie wyobrazić Żoliborz bez wzgórza, na którym obecnie stoi mały kościółek. Wszak od niego wzięła nazwę okolica: Marymont, czyli "wzgórze Marii". Na tym wzniesieniu król Jan III Sobieski zbudował w XVII wieku letnią rezydencję dla swej ukochanej żony "Marysieńki" - Marii Kazimiery de La Grange d'Arquien (1641-1716). Później. pałacyk ten pełnił funkcję willi myśliwskiej królów Augusta II Mocnego (1670-1733), Augusta III Sasa (1696-1763) i Stanisława Augusta Poniatowskiego (1732-1798). Dziś na fundamentach tego pałacyku stoi widoczny na zdjęciach kościół, będący pod opieką Zgromadzenia Księży Marianów. A u jego podnóża rozciąga się najstarszy w Warszawie Park Kaskada, będący uporządkowanymi pozostałościami parku przypałacowego. Początki dzisiejszego kościoła parafialnego sięgają 1916 roku, kiedy to w pałacyku popadającym w ruinę księża marianie urządzili publiczną kaplicę dla mieszkańców Marymontu. W 1924 roku kaplicę gruntownie przebudowano. Prace ukoronowało w uroczyste poświęcenie kaplicy i nadanie jej wezwania Matki Bożej Królowej Polski. To pierwsza w Polsce świątynia pod takim wezwaniem.Marianie zorganizowali tu filię swojej bielańskiej parafii. Prawa kościoła parafialnego świątynia uzyskała w 1959 roku, a po wielu przebudowach i wyposażeniu wnętrza, jej uroczysta konsekracja w 1966 roku dokonana została przez prymasa Stefana kardynała Wyszyńskiego. Obecny wystrój kościoła to efekt prac, zainicjowanych przez ks. Michała Kozaka, a ukoronowanych jego poświęceniem w 2003 roku przez prymasa Józefa kardynała Glempa (1929-2013).

 

 

 

 

Widok sprzed stacji metra Marymont w kierunku ulic Słowackiego i Potockiej. Widoczny gmach mieści Szkołę Główną Służby Pożarniczej (SGSP) - publiczną wyższą uczelnię kształcąca pożarniczą kadrę oficerską oraz specjalistów w zakresie bezpieczeństwa pożarowego i cywilnego. SGSP jest państwową uczelnią techniczną MSWiA, mającą pełne prawa akademickie oraz jednostką organizacyjną Państwowej Straży Pożarnej (PSP). Uczelnia prowadzi studia inżynierskie i magisterskie w systemie dziennym oraz zaocznym. Pierwszy projekt utworzenia w kraju szkoły pożarniczej, która kształciłaby przyszłych kierowników i instruktorów straży, pojawił się w roku 1921, jednakże warunki jego realizacji powstały dopiero w drugiej połowie lat trzydziestych. Powstał wówczas Centralny Ośrodek Wyszkolenia Pożarniczego działający w latach 1937-1939. W latach 1940-1942 oraz 1945-1950 funkcjonowała Centralna Szkoła Pożarnicza. W latach 1951-1955 powrócono do przedwojennej nazwy Centralny Ośrodek Wyszkolenia Pożarniczego, później - do roku 1970 szkoła funkcjonowała jako Szkoła Oficerów Pożarnictwa, a w latach 1971-1981 - jako Wyższa Oficerska Szkoła Pożarnicza. Wydarzenia, które doprowadziły do rozwiązania WOSP rozegrały się na przełomie listopada i grudnia 1981 roku. Podstawową przyczyną napiętej sytuacji było miejsce WOSP w systemie szkolnictwa wyższego w Polsce. Studenci WOSP sugerowali, żeby uczelnia została objęta projektem ustawy o szkolnictwie wyższym, sprzeciwiano się podporządkowaniu WOSP przepisom ustawy o szkolnictwie wojskowym. W dniu 25 listopada studenci WOSP proklamowali strajk okupacyjny. Rada Ministrów rozwiązała WOSP rozporządzeniem z dnia 30 listopada 1981 roku, a 2 grudnia 1981 roku na teren WOSP wkroczyły jednostki ZOMO. W 1982 roku powołana została istniejąca do dziś Szkoła Główna Służby Pożarniczej.

 

 

Hala Marymoncka to jeden z większych supermarketów na Żoliborzu. Ma dwa piętra - na pierwszym - artykuły spożywcze, a na drugim - artykuły chemiczne. Sklep jest dobrze zaopatrzony, a powierzchnia jest wystarczająca by pomieścić popołudniowe tłumy klientów.

 

 

Stacja metra A19-Marymont (pierwotna planowana nazwa - Potocka) została oddana do użytku 29 grudnia 2006 roku. Do 9 marca 2008 roku, ze względu na brak torów odstawczych za stacją, pociągi kursowały co 9 minut ruchem wahadłowym do stacji Plac Wilsona, gdzie trzeba było przesiąść się do pozostałej części metra. Wykonawcą stacji była firma Warbud SA. Stacja jest zlokalizowana przy zbiegu ulic Juliusza Słowackiego, ks. Jerzego Popiełuszki, Potockiej i Alei Armii Krajowej. Jest stacją dwukondygnacyjną. Posiada peron-wyspę o szerokości 10 metrów i długości 120 metrów oraz galerię. Jej powierzchnia wynosi 6.157 m², a kubatura 41.206 m³. Na terenie stacji znajdują się publiczne toalety, bankomat oraz 4 punkty handlowo-usługowe. Wnętrze jest wykończone granitem, stalą węglową, stalą ocynkowaną, szkłem i aluminium, przeważają kolory srebrny i niebieski. Wyjścia z głowicy północnej zostały skierowane w stronę Alei Armii Krajowej, tam znajdują się windy. Na obu końcach stacji zostały umieszczone schody ruchome i stacjonarne. Zagłębienie stacji to 13,2 m poniżej poziomu terenu. Stacja została połączona z przejściem podziemnym pod ulicą Słowackiego. W podziemiu znajduje się galeria handlowa, a na ścianach antresoli wystawiane są prace młodych artystów w ramach akcji "Pociąg do sztuki".

 

 

 

 

-----

Bielany

Bielany - niegdyś stanowiące część Żoliborza - są obecnie odrębną dzielnicą.

 

W XVI wieku część lasów w rejonie Młocin wydzielono, zakładając królewski zwierzyniec (czyli teren polowań). Na pograniczu puszczy żyzne gliny brunatne sprzyjały rolnictwu, lecz wraz z wycinką lasów wzrastał także obszar piaszczystych nieużytków. Erem kamedulski, ufundowany na przez króla Władysława IV Wazę w roku 1639, dał początek obecnej nazwie gminy, bowiem od białych habitów nazywano klasztor Bielanami. Od 1673 roku do kościoła klasztornego ciągnęły pielgrzymki, spowodowane przeniesieniem tu z kolegiaty warszawskiej, czczonego obrazu św. Bonifacego. Znaczącym założeniem przestrzennym była podmiejska posiadłość królowej Marii Kazimiery de la Grange d' Arquien, zwanej Marysieńką, na Marymoncie (nazwa Marymont oznacza Górę Marii), zaprojektowana w 1691 roku przez Tylmana z Gameren. Relikty pałacyku przetrwały w murach obecnego kościoła przy ulicy Gdańskiej na Żoliborzu, ale północna część zwierzyńca pałacowego, założonego około 1750 roku i zwanego później Kaskadą, należy dziś do Bielan. Z tych czasów pochodzi także niewielki staw parkowy w pobliżu ulicy Kolektorskiej. Zwierzyniec został w ostatnich czasach przecięty Trasą Armii Krajowej, która stanowi granicę gminy Bielany. Najbardziej oddalonym od ówczesnej Warszawy był zespół rezydencji Henryka Brühla (1700-1763) w Młocinach, którego relikty wraz z pałacem zachowały się do naszych czasów. Puste tereny pomiędzy Lasem Bielańskim, Powązkami i Wawrzyszewem, nazywano Bielańskim Polem Wojennym, pełniły one bowiem funkcję poligonu. Podwójny pierścień fortów, przekształcający Warszawę w miasto-twierdzę zaczął powstawać w 1883 roku. Na terenie Bielan Rosjanie zbudowali wówczas Fort I "Bielany" (w okolicach obecnego cmentarza włoskiego) oraz Fort II "Wawrzyszew". Po I wojnie światowej, tereny te straciły znaczenie militarne. Pas osiedli przyłączonych do miasta (Czarny Dwór, Piaski, Słodowiec, Marymont, Ruda i Potok) rozplanowano po 1918 roku, wytyczając ulice i domy mieszkalne z których wiele przetrwało do dziś. Najwcześniej zaczęła budować spółdzielnia "Zdobycz Robotnicza", która po zabudowaniu kilku ulic domkami szeregowymi w stylu dworkowym przerzuciła się na wznoszenie większych domów wielorodzinnych. Do wybuchu II wojny światowej ciągi kilkupiętrowych kamienic powstały wzdłuż ulic: Marymonckiej, Podczaszyńskiego, Alei Zjednoczenia, Żeromskiego i Kasprowicza. We wrześniu 1939 roku 30. pułk strzelców kaniowskich stoczył na terenach pomiędzy Młocinami i wsią Placówka krwawy bój z Niemcami, a podczas powstania warszawskiego północne tereny dzielnicy znalazły się w zasięgu działania Grupy AK "Kampinos". Krwawymi stratami zakończył się nieudany szturm powstańców na polowe lotnisko bielańskie.

 

W roku 1951 włączono do Bielan Wawrzyszew, Chomiczówkę, Radiowo, Wólkę Węglową, Placówkę i Młociny. W latach 50. XX wieku wybudowano na terenie Bielan największy zakład przemysłowy - Hutę "Warszawa" (obecnie Hutę Arcelor-Mittal), wytwarzającą różne gatunki stali szlachetnej. Na terenie dzielnicy powstało wówczas i później wiele nowych osiedli mieszkaniowych.

 

-----

 

Stacja metra A20-Słodowiec. Jest położona przy ulicy Jana Kasprowicza, w sąsiedztwie ulic Stefana Żeromskiego i Marymonckiej. Według pierwotnego projektu miała nosić nazwę Bielany, później - Park Kaskada. Stacja została otwarta dla ruchu pasażerskiego 23 kwietnia 2008 roku, z dużym opóźnieniem w stosunku do pierwotnych planów. Stacja posiada jedną kondygnację podziemną, do której prowadzą schody z 2 pawilonów naziemnych mieszczących wejścia. Położona jest najpłycej na pierwszej linii metra - na głębokości 7,3 m. Perony, szerokości 4,5 m i długości 120 m każdy, są rozmieszczone po bokach stacji, a tory metra pośrodku. Wejściem do stacji jest murowany budynek z rozsuwanymi drzwiami, a nie jak na wcześniejszych stacjach zadaszona wiata. Po obu stronach peronu rozmieszczone są schody stałe oraz ruchome. Samo położenie stacji jest mocno krytykowane, gdyż główne, południowe wejście znajduje się ponad 200 metrów od najbliższych przystanków. Brakuje także odpowiednich chodników, z niektórych przystanków najprostsza droga do wejścia prowadzi przez trawnik. Oprócz tego, według niektórych, budka wejściowa stojąca samotnie pośród skweru bardziej przypomina myjnię samochodową niż stację metra.

 

 

 

 

 

 

Przy ulicy Władysława Broniewskiego znajduje się kościół p.w. Zesłania Ducha Świętego. Wchodząc do świątyni można zauważyć elementy nawiązujące do wezwania kościoła - na drzwiach tabernakulum gotyckimi literami umieszczono napis: "Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze ziemi, tej ziemi", zaś w górnej części ściany ołtarzowej widnieje napis w języku łacińskim "Veni, Sancte Spiritus reple Tuorum corda fidelium et Tui amoris in ignem accende". Z tyłu zwraca też uwagę witraż-rozeta, przedstawiająca Zesłanie Ducha Świętego na Apostołów w Wieczerniku. Kościół jest dziełem trzech twórców. Projekt wykonał Stanisław Sołtyk, nad konstrukcją czuwał Andrzej Krawczyk, elementy wystroju świątyni wyszły spod ręki artysty rzeźbiarza Jerzego Machaja (1925-1998), znanego projektanta obiektów sakralnych. W pracach pomagało mu kilku uczniów m.in.: Andrzej Berner i Janusz Borkowski. To oni wykonali ołtarz główny i inne ozdoby pod nadzorem Jerzego Machaja, a po jego śmierci samodzielnie, po konsultacji z proboszczem. W świątyni znajduje się kaplica boczna. Zarówno kaplicę, jak i wnętrze kościoła zdobią okna z witrażami, zaprojektowanymi przez Hannę Szczypińską (1929-2007), jedną z najwybitniejszych współczesnych witrażystek w Polsce.

 

 

Złota jesień na osiedlu w okolicach ulic Włodzimierza Perzyńskiego i Antoniego Magiera.

 

 

 

Ulica Leopolda Staffa zimą i latem. Ulica łączy ulice Włodzimierza Perzyńskiego i Zbigniewa Romaszewskiego.

 

 

 

Park im. Zbigniewa Herberta, położonypomiędzy ulicami Zbigniewa Romaszewskiego i Włodzimierza Perzyńskiego. Park ten powstał w latach 60. XX w. w czasie powstawania zabudowy tej części miasta. Nosił wówczas nazwę "Bielany III". W ostatnim okresie poddano go rewitalizacji. Wymieniono wyposażenie i oświetlenie.

 

 

Uliczne graffiti na Bielanach z czasów stanu wojennego. Zdjęcie zrobione wiosną 1982 roku.

 

 

Siedziba Urzędu Dzielnicy Warszawa-Bielany przy ulicy Stefana Żeromskiego.

 

 

 

Plac Konfederacji położony u zbiegu ulic Schroegera, Lipińskiej, Daniłowskiego i Płatniczej jest centralnym placem bielańskiego osiedla Zdobycz Robotnicza. Wokół placu znajdują się niskie budynki pochodzące z końcówki lat 20. XX wieku, zaprojektowane przez Janusza Dzierżawskiego. Zbudowane są w stylu dworkowym. Na środku Placu Konfederacji znajduje się pomnik upamiętniający żołnierzy walczących podczas II wojny światowej w 77. pułku piechoty Wojska Polskiego. Na Placu Konfederacji znajduje się również kościół p.w. św. Zygmunta, projektu Zbigniewa Pawelskiego, zbudowany w I połowie lat 80. XX wieku.

 

 

 

 

 

Ulica Jana Kasprowicza to długa na 3,1 kilometra arteria na Bielanach i Wrzecionie, główna oś osiedla. Rozpoczyna się na północy pod Hutą Arcelor-Mittal (dawną Hutą Warszawa) i biegnie do skrzyżowania z ulicą Żeromskiego (zwanego "Serkiem Bielańskim"). Odbywa się nią ruch autobusowy, a pod ulicą przebiega pierwsza linia metra ze stacjami Słodowiec, Stare Bielany, Wawrzyszew i Młociny.

 

 

Stacja metra A21-Stare Bielany. Położona jest na Bielanach, w okolicach ulic Jana Kasprowicza, Płatniczej i Alei Zjednoczenia. Jej pierwotna planowana nazwa to Aleja Zjednoczenia, potem - Bielany. Została otwarta 25 października 2006 roku wraz ze stacjami Wawrzyszew i Młociny. Stacja jest jednokondygnacyjna. Perony o szerokości 4,5 m i długości 120 m każdy, są rozmieszczone po bokach stacji, a tory metra pośrodku. Głowica północna stacji jest położona koło ulicy Płatniczej, w głowicy południowej od strony Alei Zjednoczenia umiejscowione są windy, po jednej na każdym peronie. Na końcach stacji są umieszczone schody ruchome i stacjonarne. Perony stacji mają bardzo ciekawe, oryginalne drewniane wykończenie. Szare posadzki i ściany są wymieszane z panelami z jasnego drewna, co nadaje stacji ciekawy styl.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Na rogu ulic Kasprowicza i Lipińskiej. Na niektórych uliczkach Starych Bielan spotyka się jeszcze działające latarnie gazowe.

 

 

 

Ulica Lipińska, położona na przedwojennym osiedlu domków jednorodzinnych "Zdobycz Robotnicza". Ulica wytyczona została w latach 20. XX wieku. Przy ulicy położony jest szereg domów wpisanych na listę zabytków, wszystkie zaprojektowane zostały przez Janusza Dzierżawskiego w stylu neoklasycyzmu narodowego. Ulica biegnie od Placu Konfederacji do ulicy Kasprowicza. Zdjęcie pochodzi z września 1970 roku.

 

 

Ulica Twardowska. Biegnie między ulicami Barcicką i Marymoncką, południowym skrajem Lasku Lindego. Okolice ulicy znalazły się w granicach Warszawy około roku 1930. Zamieszczone zdjęcie pochodzi ze stycznia 1971 roku.

 

 

Ulica Płatnicza położona jest na przedwojennym osiedlu "Zdobycz Robotnicza". Biegnie od ulicy Szepietowskiej do ulicy Kasprowicza. Wytyczona została w II połowie lat 20. XX wieku i wówczas nosiła nazwę Chełmżyńska. Wzdłuż ulicy znajduje się wiele domów oraz willi wpisanych na listę obiektów zabytkowych. Projektowane one były przez Janusza Dzierżawskiego, Borysa Zinserlinga (1889-1961), Jerzego Przymanowskiego i Romana Morgulca. Ulica wyposażona jest w zabytkowe latarnie gazowe, przeniesione tam w okresie międzywojennym podczas elektryfikacji centrum Warszawy. Piersze zamieszczone zdjęcie pochodzi ze stycznia 1971 roku.

 

 

 

Kapliczka na skrzyżowaniu ulic Płatniczej i Stefana Żeromskiego.

 

 

Ulica Lucjana Rydla. Nosi imię poety, prozaika i dramatopisarza okresu Młodej Polski. Warto pamiętać, że ślub Lucjana Rydla (1870-1918) z Jadwigą Mikołajczykówną (1883-1936), córką gospodarza z podkrakowskich Bronowic, który odbył się 20 listopada 1900 roku, zainspirował Stanisława Wyspiańskiego (1869-1907), który był jednym z zaproszonych gości, do napisania słynnego dramatu "Wesele".

 

 

Stacja metra A-22Wawrzyszew i jej okolice. Stacja Wawrzyszew (pierwotna planowana nazwa - Fortowa) położona jest na Bielanach, w okolicach ulic Jana Kasprowicza, Wolumen i Samuela Bogumiła Lindego. Jest to stacja jednokondygnacyjna. Perony, o szerokości 4,5 m i długości 120 m każdy, są rozmieszczone po bokach stacji, a tory metra pośrodku. Perony utrzymane są w odcieniach zimnej szarości. Stacja posiada kamienne posadzki, ściany i ławki, płaski betonowy sufit, a między torami podświetlane filary w kształcie kielichów. Głowica południowa wychodzi na ulice Wolumen oraz Lindego. Północne wyjścia zlokalizowane są blisko ulicy Wergiliusza. Zejście odbywa się przez 2 pawilony wejściowe wybudowane z szarej cegły, obrośnięte przez pnącza. Stacja jest zlokalizowana tuż obok bazaru "Wolumen". Na końcach stacji są umieszczone schody ruchome i stacjonarne. Wyjściem do stacji jest murowany budynek z rozsuwanymi drzwiami. Stację charakteryzuje oryginalne, pomalowane na czerwono wejście od strony bazaru "Wolumen".

 

 

 

 

 

 

 

Ulica Marymoncka w pobliżu Szpitala Bielańskiego. Historia ulicy sięga 1819 roku, kiedy ukończono budowę Szosy Zakroczymskiej, pokrywającej się w części przebiegu z obecną ul. Marymoncką. W późniejszych latach była ona dodatkowo utwardzana oraz obsadzana drzewami. Przez pewien czas część ulicy (do Rogatek Marymonckich) nosiła także nazwę Mikołajewska.Do roku 1939 początkowym odcinkiem ulicy Marymonckiej była obecna ulica Juliusza Słowackiego na Żoliborzu. W czasie okupacji niemieckiej nazwę ulicy zmieniono na Modlinerstrasse, mieszkańcy nie używali jednak tej nazwy. W 1953 roku wybudowano po wschodniej stronie ulicy linię tramwajową.Ulica na całej długości posiada dwa pasy ruchu w obie strony oddzielone pasem zieleni oraz torowisko tramwajowe usytuowane po jej wschodniej stronie. Wzdłuż niemal całej ulicy Marymonckiej wytyczona jest droga rowerowa, zarówno po wschodniej jak i zachodniej stronie. Ulica w całości jest fragmentem drogi wojewódzkiej nr 637. W czasach PRL była fragmentem drogi międzynarodowej E-81.

 

 

 

Zabudowania Uniwersytetu im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie - państwowej uczelni wywodzącej się z Akademii Teologii Katolickiej. Wszystkie wydziały uczelni znajdują się pod opieką ministra nauki i szkolnictwa wyższego, ale nad trzema (Teologicznym, Filozofii Chrześcijańskiej i Prawa Kanonicznego) nadzór ponadto sprawują władze kościelne. W 1954 roku na Uniwersytecie Warszawskim oraz Jagiellońskim zostały zamknięte wydziały teologiczne, które zostały przekształcone w katolicką Akademię Teologii Katolickiej (ATK) oraz ewangelicko-prawosławną Chrześcijańską Akademię Teologiczną (ChAT). Nowo powstałej ATK został przyznany opuszczony klasztor pokamedulski na warszawskich Bielanach. Prężny rozwój uczelni miał miejsce w latach 90. XX wieku. Znacznie zwiększyła się liczba profesorów i studentów. Otwarte zostały nowe kierunki studiów. Zmiany na uczelni umożliwiły przekształcenie jej w uniwersytet. Miało to miejsce w 1999 roku. Nadano mu imię kardynała Stefana Wyszyńskiego. Aktualnie uczelnia kształci ponad 10.000 studentów na 12 wydziałach. Na uniwersytecie działa również teatr i chór akademicki. Uniwersytet zatrudnia ponad 1.100 osób w tym ok. 800 nauczycieli akademickich. Na wszystkich kierunkach studiów można uzyskać licencjat i magisterium. Uniwersytet ma także prawo nadawania doktoratu w siedmiu dyscyplinach naukowych (teologia, prawo kanoniczne, filozofia, psychologia, historia, socjologia, fizyka, z wnioskiem o uprawnienia wystąpiła też matematyka). Istnieje również możliwość uzyskania habilitacji w sześciu dyscyplinach naukowych (teologia, prawo kanoniczne, filozofia, psychologia, historia, socjologia). UKSW prowadzi zajęcia w dwóch głównych kampusach: przy ulicy Dewajtis na Bielanach oraz przy ulicy Wóycickiego na Młocinach. W pierwszym z nich oprócz sal dydaktycznych mieszczą się Biblioteka Główna oraz siedziba władz uczelni. Kampus na Młocinach jest w ciągłej rozbudowie. W 2008 roku została otwarta na nim pierwsza część Centrum Edukacji i Badań Interdyscyplinarnych - Auditorium Maximum, gdzie znajdują się sale wykładowe, pracownie i stołówka studencka. W 2009 roku oddany do użytku został budynek, w którym odbywają się zajęcia Wydziałów: Nauk Historycznych i Społecznych, Filozofii Chrześcijańskiej oraz Biologii i Nauk o Środowisku. W 2015 roku otwarto nowo wybudowane Centrum Laboratoryjne Nauk Przyrodniczych, a w 2020 roku oddano do użytku nowoczesną halę sportową. Obecnie trwa budowa siedziby Wydziału Medycznego - Collegium Medicum oraz Multidyscyplinarnego Centrum Badawczego (MCB) w Dziekanowie Leśnym.

 

 

 

Kościół p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP, św. Józefa i św. Ambrożego w dawnym zespole klasztornym kamedułów na Bielanach. Został wzniesiony w latach 1669-1710 dla kamedułów, przybyłych tu z Krakowa. Prace wykończeniowe ciągnęły się przez następne pół wieku. Kościół wzniesiony został w stylu późnobarokowym na planie wydłużonego ośmioboku z dwoma dużymi kaplicami. Wnętrza świątyni zdobi stiukowa dekoracja rokokowa oraz cenne obrazy. W zakrystii na sklepieniu znajdują się malowidła Michała Anioła Palloniego (1637-1719) z drugiej połowy XVII wieku, w kościele znajduje się serce króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego (1640-1673). Obok kościoła znajduje się grób księdza Stanisława Wawrzyńca Staszica (1755-1826). Kościół jest obecnie siedzibą parafii p.w. bł. Edwarda Detkensa. Patron parafii bł. Edward Detkens (1885-1942) był polskim duchownym katolickim, duszpasterzem środowisk akademickich w Warszawie i inicjatorem akademickich pielgrzymek na Jasną Górę w latach 30. XX wieku. W czasie okupacji hitlerowskiej był prześladowany za swoją działalność duszpasterską, dwukrotnie aresztowany i osadzany na Pawiaku przez Gestapo, został wywieziony do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen, a następnie do Dachau, gdzie zginął w komorze gazowej.

 

 

 

 

 

Oprócz kościoła w dawnym zespole klasztornym kamedułów na warszawskich Bielanach zachowane są do dziś inne zabudowania klasztorne: refektarz, infirmeria, dom gościnny i trzynaście domków pustelniczych - eremów z II połowy XVII wieku, widocznych na zdjęciach. Z upływem lat liczba kamedułów malała, a ostatni z nich zmarł w 1910 roku.

 

 

 

Szopka bożonarodzeniowa przy kościele p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP, św. Józefa i św. Ambrożego w dawnym zespole klasztornym kamedułów.

 

 

 

Lasek Bielański jest pozostałością dawnej średniowiecznej Puszczy Mazowieckiej. Poprzez Park Młociński i Las Młociński łączy się z Puszczą Kampinoską, z której czasami docierają tu dziki, jelenie, sarny, lisy, zające, a nawet łosie. Na stałe, w mniej dostępnych fragmentach lasku, mieszkają kuny, wiewiórki i różnego rodzaju ptaki, między innymi dzięcioł czarny - symbol Lasku Bielańskiego. Stwierdzono gniazdowanie 40 gatunków ptaków. Od XIX wieku lasek pełnił funkcje rekreacyjne dla mieszkańców Warszawy. Po II wojnie światowej znalazł się w obszarze miasta. Powstał tu Park Kultury ze sławną karuzelą. Napływ odpoczywających i bawiących się ludzi powodował niszczenie naturalnego środowiska leśnego. By chronić unikatową przyrodę w 1973 roku utworzono rezerwat i rozpoczęto likwidację Parku Kultury, który zamknięto na wniosek władz Warszawy w październiku 1986 roku.

 

 

Cmentarz Żołnierzy Włoskich. Powstał w 1926 roku. Zlokalizowany jest na obrzeżach Lasku Bielańskiego, na przedpolu Fortu Bielany I przy ulicy Marymonckiej. Na powierzchni 0,8 hektara pochowano wówczas 898 włoskich żołnierzy poległych i zmarłych na ziemiach polskich w czasie I wojny światowej. Po II wojnie światowej pochowano tu dalszych 1.415 Włochów zmarłych lub zamordowanych w hitlerowskich obozach jenieckich i koncentracyjnych. Cmentarzem opiekuje się Ambasada Włoch. Przypomina on włoskie cmentarze wojskowe, jego projekt przygotowało Biuro Techniczne Komisariatu Głównego ds. Cmentarzy Wojskowych w Rzymie, a budowę sfinansował włoski rząd. Z Włoch do budowy cmentarza przywieziono białe kamienie nagrobne oraz elementy ołtarza i ogrodzenia. Całość utrzymana jest w stylu sztuki czasów Benito Mussoliniego (1883-1945). W ogrodzenie wkomponowana jest krata w kształcie gałęzi wawrzynu i tarcz legionów rzymskich. Pośrodku cmentarza znajduje się pamiątkowa tablica, upamiętniająca rozstrzelanie przez jednostkę SS pięciu włoskich generałów w Kuźnicy Żelichowskiej w Wielkopolsce 25 stycznia 1945 roku. Na osi głównej alei, w jej końcu znajduje się pomnik centralny. Za pomnikiem znajdują się katakumby. Po obu stronach głównej alei rozmieszczone są pola grobowe. Na nich kamienne stele z nazwiskami poległych, przynależnością do jednostki oraz datą śmierci.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Stacja A23-Młociny jest ostatnią stacją pierwszej linii metra warszawskiego. Jest ona położona na Bielanach, niedaleko Huty Arcelor-Mittal (dawnej Huty Warszawa), w okolicach ulic Jana Kasprowicza, Tomasza Nocznickiego i Zgrupowania AK "Kampinos". Została oddana do użytku 25 października 2008 roku. Jej pierwotnie planowana nazwa to Młociny Huta. W miejscu, w którym powstała stacja, wybudowany jest także węzeł komunikacyjny dla autobusów, tramwajów i metra oraz parkingi dla samochodów i rowerów. Stacja posiada jedną kondygnację podziemną oraz dwa pawilony naziemne służące jako wejścia. Mają one elewacje z kamiennych bloków umieszczonych za stalową siatką. Wnętrze pawilonów utrzymane jest w odcieniach szarości z detalami imitującymi drewno. Stacja posiada 2 windy i 2 pary schodów ruchomych, prowadzących z pawilonów wejściowych wprost na perony. Perony o szerokości 4,5 m i długości 120 m każdy, są rozmieszczone po bokach stacji, a tory metra pośrodku. Wystrój stacji utrzymano w odcieniach zimnej szarości. Perony posiadają kamienne posadzki i ściany oraz pofalowany, betonowy sufit. Między torami znajduje się ciąg podświetlanych filarów w kształcie kielichów. Na końcach peronów umieszczone są schody ruchome oraz stałe. Powierzchnia stacji wynosi 3.550 m². Północna część stacji jest zakończona torami odstawczymi. Stacja i układ torów został wybudowany w taki sposób, aby w przyszłości była możliwość wydłużenia linii metra, jeżeli będzie taka potrzeba. Możliwe będzie wydłużenie metra w jednym z kierunków: na północ - do Łomianek, na zachód - w kierunku osiedla Chomiczówka oraz na wschód, przecinając Wisłę pod Mostem Marii Skłodowskiej-Curie. Cały bielański odcinek metra od stacji A-20 Słodowiec do stacji A-23 Młociny budowany był metodą odkrywkową. Na północ od stacji znajduje się komora torów odstawczych mająca 295 m długości i 6 700 m² powierzchni. Tory te umożliwiają pociągom zawracanie w kierunku Kabat. W komorze tej, znajduje się też tor do mycia pociągów i usuwania drobnych usterek. Znajdują się tam też tory do postoju pociągów na noc tak, aby rano mogły szybko wyruszyć na trasę w kierunku Kabat.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bielany i Młociny graniczą z kompleksem Puszczy Kampinoskiej. Gdy mieszkałem na Bielanach często jeździliśmy do Puszczy Kampinoskiej. Zamieszczam kilka zdjęć z tych wycieczek, zrobionych w latach 70. XX wieku.

 

 

 

 

 

 

 

 

c.d.n.

achernar51swiat
Obrazek użytkownika achernar51swiat
Offline
Ostatnio: 2 dni 9 godzin temu
Rejestracja: 01 cze 2020

Warszawskie judaica

 

 

 

Patrząc na dzisiejszą Warszawę aż trudno uwierzyć, że przed 1939 rokiem niemal 30% jej mieszkańców stanowili Żydzi. Trudno uwierzyć, gdyż żydowska Warszawa praktycznie już nie istnieje, a i śladów z tamtych czasów zachowało się - poza żydowskim cmentarzem na Woli, który przedstawiłem w swojej relacji "Na szlaku przemijania" - niewiele. Niestety, niemieccy okupanci zniszczyli zarówno ten świat, jak i postarali się o to, by pozostało jak najmniej jego materialnych świadectw. Po powstaniu w 1943 roku obszar getta został zrównany z ziemią, resztę zniszczeń przyniosły walki w czasie powstania warszawskiego w sierpniu i wrześniu 1944 roku oraz systematyczne burzenie miasta przez hitlerowców po upadku powstania. Po wojnie na terenie byłego getta zbudowano nowe osiedla mieszkaniowe.

 

-----

 

Duża trzypiętrowa kamienica przy ulicy Próżnej na i Placu Grzybowskim. Jej właścicielem był Naftali Perlman, a potem kupiec Zalman Nożyk (1846-1903), znany jako fundator synagogi przy ulicy Twardej, stojącej w podwórkach po drugiej stronie Placu Grzybowskiego. Od 1919 roku właścicielem budynku był Boruch Cukerman - fabrykant śrub i nakrętek. Cukerman założył tu własny sklep ze śrubami, a tuż obok sklepy żelazne otworzyło kilku innych kupców m. in. Aleksander Blumenfeld i Hersz Brabander. W 1940 roku u wylotu ulicy przy Marszałkowskiej stanął mur getta. Próżna znalazła się w jego obrębie. Mur getta był później dwukrotnie przesuwany, a w kwietniu 1941 roku ulica znalazła się już w całości poza dzielnicą zamkniętą. W czasie powstania warszawskiego w sąsiedztwie Próżnej trwała zacięta walka o gmach PAST-y. W poprzek ulicy, tuż obok Placu Grzybowskiego, stanęła barykada. Jednak zabudowa ulicy wyszła z powstania w zadziwiająco dobrym stanie.

 

 

 

Fragment jednej z żydowskich kamienic przy ulicy Próżnej. Ulica Próżna leżąca w Śródmieściu, ciągnąca się od Zielnej do Placu Grzybowskiego jest jedyną, obustronnie ocalałą ulicą z warszawskiego getta. Po wojnie nie została ani przebudowana, ani odnowiona. Można więc poczuć na niej klimat przedwojennej Warszawy. Ulica powstawała etapami. Najpierw wytyczono odcinek między rynkiem jurydyki Bielino - czyli dzisiejszym Placem Dąbrowskiego i Zielną. Sto lat później w 1880 roku Próżną przedłużano od Zielnej aż po Plac Grzybowski.

 

 

Kościół p.w. Wszystkich Świętych przy Placu Grzybowskim. Pierwsze plany ufundowania kościoła w jurydyce Grzybów zrodziły się w XVII wieku, za panowania króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego (1640-1673). Jednak dopiero w XIX wieku, gdy gwałtownie wzrosła liczba mieszkańców miasta, przystąpiono do ich realizacji. W 1856 roku hrabina Gabriela z Gutakowskich Zabiełło przekazała swą rodową posiadłość na Grzybowie na rzecz Zgromadzenia Księży Misjonarzy i ofiarowała pieniądze, które umożliwiły rozpoczęcie budowy kościoła. Projekt świątyni opracował Henryk Marconi (1792-1863), jeden z najwybitniejszych architektów Warszawy tamtych czasów. Neorenesansowa architektura nawiązuje do kościoła św. Justyny w Padwie. Choć kościół został konsekrowany przez arcybiskupa metropolitę warszawskiego Wincentego Teofila Popiela-Chościaka (1825-1912) już w 1883 roku, jego budowę zakończono dopiero dziesięć lat później. W czasie oblężenia Warszawy w 1939 roku świątynia uległa poważnym zniszczeniom. Zawaliły się sklepienia, spaleniu uległy cenne organy, zaś dzwony pod wpływem temperatury stopiły się. Podczas powstania warszawskiego budynek kościoła uległ dalszym zniszczeniom. Po wojnie, między innymi przy wsparciu finansowym Żydów, kościół całkowicie odbudowano, ale też otoczono go wysokimi budynkami, aby bryła świątyni nie dominowała w tym rejonie. Było to spowodowane ówczesną polityką władz. Kościół p.w. Wszystkich Świętych jest największą świątynią w Warszawie. Zbudowany na planie krzyża łacińskiego, z trzema nawami, kopułą na przecięciu ramion krzyża, majestatycznym prezbiterium i ołtarzem głównym, z boczną kaplicą Matki Bożej, wreszcie z portykiem o harmonijnych proporcjach i dwiema smukłymi wieżami, stanowi doskonały przykład stylu neoklasycznego. Kościół jest świątynią szczególną poprzez swoją historię, ściśle związaną z dziejami dwóch narodów - polskiego i żydowskiego. Podczas okupacji świątynia była jednym z trzech kościołów, które znalazły się na terenie getta. Służyła wówczas chrześcijanom pochodzenia żydowskiego. Jej proboszcz ksiądz prałat Marceli Godlewski (1865-1945), przedwojenny działacz endecki zdecydowanie zaangażował się w udzielanie pomocy Żydom. Na plebanii schronienie znalazło wiele rodzin żydowskich m.in. prof. Ludwik Hirszfeld (1884-1954) oraz synowa Ludwika Zamenhoffa (1859-1817), Wanda Zamenhof-Zaleska (1893-1954) i jej syn Ludwik Krzysztof Zamenhof-Zaleski (1925-2019). W lipcu 2009 roku instytut Yad Vashem przyznał ks. Godlewskiemu medal Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. W czerwcu 1987 roku, podczas swej pielgrzymki do Polski kościół odwiedził papież Jan Paweł II (1920-2005), inaugurując II Krajowy Kongres Eucharystyczny. Papież chciał również odwiedzić pobliską synagogę Nożyków, lecz na wizytę nie wyraził zgody ówczesny Naczelny Rabin RP Pinkas Menachem Joskowicz (1924-2010).

 

 

 

 

 

Plac Grzybowski położony jest pomiędzy ulicami Twardą, Bagno, Grzybowską i Królewską. Od połowy XVII wieku stał się placem targowym założonej wówczas jurydyki nazwanej - od nazwiska właściciela, starosty warszawskiego Jana Grzybowskiego - Grzybowem. W latach 1786-1787 według projektu Karola Bogumiła Schütza (1741-1818) na placu wybudowano ratusz Grzybowa. W roku 1791 jurydykę zlikwidowano, zaś w budynku ratusza w okresie 1809-1830 mieściło się więzienie. Po rozbiórce ratusza utworzono na jego miejscu targ, działający do końca XIX wieku, jednak wcześniej, po roku 1815 plac obudowano klasycystycznymi kamienicami. Projektowali je po części słynni, wybitni architekci: Antonio Corazzi (1792-1877) i Fryderyk Albert Lessel (1767-1822). Sam plac od 1830 roku nazywano Rynkiem Grzybowskim. Jego wygląd nabrał nowego charakteru w drugiej połowie XIX wieku, gdy zbudowano kościół p.w. Wszystkich Świętych wg projektu Henryka Marconiego. Okolica placu była zdominowana przez ludność żydowską i słynęła z licznych niewielkich sklepików, oferujących artykuły żelazne. Od roku 1866 na placu istniała pętla linii konnej, dowożącej pasażerów na warszawskie dworce. Po roku 1880 piętrowe omnibusy zostały zastąpione przez tramwaje konne, a po roku 1908 - elektryczne. Plac otrzymał też oświetlenie gazowe, a po roku 1907 - elektryczne. W roku 1897 targowisko przeniesiono na nieistniejący dziś Plac Witkowskiego, zaś Plac Grzybowski uporządkowano i urządzono na jego środku ozdobny skwer. Część budynków przy placu doznała zniszczeń we wrześniu 1939 roku. W roku 1940 Plac Grzybowski znalazł się w obrębie getta. Po fali wywózek do obozów zagłady, w roku 1942 zlikwidowano tzw. "małe getto" - okoliczne mieszkania zasiedliła wówczas ludność polska. Podczas powstania warszawskiego uszkodzeniu uległy niektóre z kamienic i kościół p.w. Wszystkich Świętych, a po jego upadku Niemcy spalili zachodnią pierzeję placu. Zniszczona została przy tym m.in. Synagoga Arona Serdynera (?-1865), znajdująca się przy sąsiadującej z placem ulicy Twardej. Ocalałą zabudowę ulicy Bagno wyburzono po roku 1962, wznosząc do roku 1967 bloki osiedla Grzybów. Rozebrano także dwie kamienice zachodniej pierzei Placu Grzybowskiego, a na ich miejscu wzniesiono w latach 1966-1967 późnomodernistyczny gmach Teatru Żydowskiego wg projektu prof. Bohdana Wiktora Kazimierza Pniewskiego (1897-1965). Synagogi Serdynera nie odbudowano. Dziś w okolicach placu mają m.in.siedzibę różne instytucje żydowskie. Na placu stoi także widoczny na drugim zdjęciu pomnik Brini Polski Podziemnej. Pomnik ten oddaje hołd bohaterom polskiego państwa podziemnego, którzy zajmowali się produkcją broni. Na kamiennym głazie umieszczono nabój oraz napis „Broń Polski Podziemnej”, zaś z drugiej strony tekst ułożony w kształt symbolu polski walczącej: „W hołdzie żołnierzom polskiego państwa podziemnego pracującym w konspiracyjnych zbrojowniach w latach 1939-1945, produkującym broń strzelecką, materiały wybuchowe, granaty, amunicję i inne środki walki dywersyjnej”.

 

 

 

Budynek Fundacji Shalom przy Placu Grzybowskim. Mieści się on na miejscu nieistniejącej dziś synagogi Arona Serdynera. Fundacja Shalom jest strażnikiem pamięci i miejscem spotkań tradycji ze współczesnością, gdzie kultura żydowska wchodzi w dialog z kulturą polską. Jej najważniejszym celem, który realizuje od początku istnienia, czyli od 1987 roku, jest ocalenie od zapomnienia bogatego dziedzictwa kultury żydowskiej. Założycielem Fundacji Shalom jest Gołda Tencer, aktorka i reżyser, od 2015 roku także dyrektor Teatru Żydowskiego im. Estery Rachel i Idy Kamińskich w Warszawie. Fundację współtworzyli absolwenci istniejącej niegdyś w Łodzi żydowskiej szkoły im. Icchaka Lejba Pereca. Od 2004 roku Fundacja jest organizatorem Festiwalu Kultury Żydowskiej Warszawa Singera. Festiwal ten jest jednym z niewielu na świecie, które w tak szerokiej skali pokazuje współczesną kulturę żydowską.

 

 

Synagoga im. Zalmana i Rywki Małżonków Nożyków to jedyna czynna przedwojenna warszawska synagoga, która przetrwała II wojnę światową. Znajduje się ona przy ulicy Twardej. Jest główną synagogą Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie oraz synagogą, w której urzęduje Naczelny Rabin Polski Michael Joseph Schudrich. Koncepcja budowy nowej ortodoksyjnej synagogi narodziła się w 1892 roku. Wówczas to, warszawski kupiec galanteryjny Zalman Nożyk (1846-1903) zakupił od Jana Teodora Engelberta Zembrzuskiego (1840-?) pustą parcelę przy ulicy Twardej. Wybór miejsca z pewnością nie był przypadkowy. Zalman Nożyk już od lat mieszkał we własnej kamienicy, stojącej na rogu Próżnej i Placu Grzybowskiego. Nożyk zamówił projekt synagogi u znanego warszawskiego architekta Karola Kozłowskiego (1847-1902), autora wznoszonej w tym samym czasie Filharmonii Warszawskiej na zamówienie m.in. Leopolda Juliana Kronnenberga (1849-1937), Ludwika Grossmana (1835-1915) i Aleksandra Rajchmana (1855-1904). Wiosną 1898 roku oficjalnie rozpoczęto budowę synagogi, którą w całości sfinansowało małżeństwo Nożyków. Uroczyste otwarcie odbyło się 12 maja 1902 roku w święto Lag ba-Omer (w roku 5662 według kalendarza żydowskiego). Synagoga powstała z przeznaczeniem dla tzw. "baalej-batim" - posiadaczy domów, sklepów, właścicieli warsztatów rzemieślniczych i małych fabryczek, stąd też uczęszczali do niej głównie bogatsi Żydzi, którzy mieli wykupione tu stałe miejsca. Komitet opiekujący się budynkiem zapewniał również bezpłatne miejsca do biednych Żydów, ale tylko podczas modlitwy porannej, w dniach, kiedy urządzenie podwójnego nabożeństwa było możliwe. W 1923 roku synagoga została wyremontowana, a do ściany wschodniej dobudowano półokrągły chór wg planów Maurycego Grodzieńskiego (1866-1927). W okresie międzywojennym synagoga słynęła z męskiego chóru prowadzonego przez pedagoga i kompozytora, Abrahama Cwi Dawidowicza (1887-1942). W okolicach Placu Grzybowskiego - na Gnojnej, Twardej, Bagnie, Granicznej i Grzybowskiej - znajdowały się liczne domy modlitwy. Tylko na ulicy Twardej w 1926 roku było aż 18 małych, prywatnych bożnic i domów nauki. Na placu Grzybowskim działały mykwy Mosze Seidengartnera i A. Wajnsztoka. Tuż obok Synagogi Nożyków na Twardej mieściła się synagoga Arona Serdynera i jesziwa, zaś nieco dalej - Kuchnia Ludowa. W 1940 roku synagoga Nożyków została zamknięta i zdewastowana przez hitlerowców, którzy urządzili w niej stajnie dla koni i magazyn paszy. Po utworzeniu getta warszawskiego znalazła się na terenie tzw. małego getta. W maju 1941 roku władze niemieckie zezwoliły na otwarcie trzech synagog dla wiernych, w tym i synagogi Nożyków. Uroczyste otwarcie nastąpiło w święto Rosz ha-Szana (żydowski Nowy Rok). W lipcu 1942 roku synagoga została ponownie zamknięta, a po likwidacji tzw. małego getta znalazła się po stronie aryjskiej. Podczas powstania warszawskiego synagoga została poważnie uszkodzona, ale jej solidna konstrukcja się nie zawaliła. W lipcu 1945 roku odbyło się w niej pierwsze powojenne nabożeństwo. Powojenne, oficjalne otwarcie synagogi nastąpiło w 1951 roku. W 1968 roku synagogę zamknięto, a modły odbywały się w pokoju znajdującym się w przyległym budynku. Po likwidacji Kongregacji Wyznania Mojżeszowego w Warszawie synagoga przeszła na własność Związku Religijnego Wyznania Mojżeszowego. W latach 1977-1983 przeprowadzono gruntowny remont synagogi, którego celem było przywrócenie jej wyglądu z początku XX wieku oraz dobudowano od strony wschodniej aneks, w którym obecnie mieszczą się biura Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP i Gminy Wyznaniowej Żydowskiej oraz stołówka koszerna. 18 kwietnia 1983 roku, w 40. rocznicę powstania w getcie warszawskim, po raz kolejny uroczyście otwarto synagogę. Od 1988 roku po raz pierwszy od czasu zakończenia II wojny światowej warszawska społeczność żydowska mogła odprawiać modły w synagodze z rabinem. W tym bowiem roku do Warszawy przybył ówczesny Naczelny Rabin Polski Pinchas Menachem Joskowicz (1924-2010). Murowany budynek synagogi wzniesiono na planie prostokąta, z ryzalitem mieszczącym główne wejście, w stylu neoromańskim z licznymi elementami bizantyjskimi, neorenesansowymi oraz mauretańskimi. Nad nim znajdują się dwie tablice Dekalogu. W 2008 roku przeprowadzono kolejny remont synagogi, podczas którego odnowiono elewacje budynku oraz nadano im nową żółto-brzoskwiniową kolorystykę. W grudniu tego roku wizytę w synagodze złożył Prezydent RP Lech Aleksander Kaczyński (1949-2010) wraz z małżonką Marią Heleną Kaczyńską (1942-2010). Była to pierwsza po II wojnie światowej wizyta urzędującego Prezydenta RP w synagodze.

 

 

 

 

 

Wnętrze synagogi im. Zalmana i Rywki Małżonków Nożyków jest podzielone na trzy nawy. Nad nawami i przedsionkiem znajdują się galerie dla kobiet, do których prowadzą osobne klatki schodowe z osobnymi wejściami. Do wnętrza synagogi wchodzi się po kilku stopniach. Kwadratowy, wsparty na dwóch kolumnach przedsionek prowadzi do sali głównej. Talmudyczne, zapewne metaforyczne, zalecenie wchodzenia do synagogi przez dwoje drzwi zostało przez budowniczych synagogi potraktowane dosłownie. W każdej synagodze znajduje się przedsionek, w którym umieszczana jest misa z kranem - nazywana kijor -służąca do rytualnego obmywania rąk przed wejściem do sali modlitw. W Synagodze Nożyków jest to murowany kijor w kształcie konchy z nodusem w formie wazonu, w którym znajduje się dwuuszna kwarta. Z prawej strony przedsionka stoi stół, na którym zapala się świece podczas świąt i w Jom Kipur (יוֹם כִּפּוּר, Dzień Pojednania), kiedy wspomina się zmarłych. Z przedsionka przechodzi się do przestronnej, jasno oświetlonej sali głównej, która jest w synagodze Nożyków przeznaczona wyłącznie dla mężczyzn. Na środku znajduje się kwadratowa, dwuwejściowa bima, otoczona żelazną balustradą wypełnioną motywem karo. Synagoga posiada łącznie 600 miejsc siedzących. Na wschodniej ścianie, znajduje się trzyosiowy pulpit zwieńczony złotą kopułą z gwiazdą (tarczą) Dawida (מָגֵן דָּוִד magen Dawid) w którym znajduje się aron ha-kodesz (ארון הקודש, "święta arka") – szafa ołtarzowa, w której przechowywane są zwoje Tory (ספרי תורה, sifrei Torah). Nazwa aron ha-kodesz pochodzi od Arki Przymierza i symbolicznie nawiązuje do miejsca Świętego Świętych (קודש הקודשים, kodesz ha-kodaszim) w Świątyni Jerozolimskiej (בֵּית הַמִּקְדָּשׁ Bejt ha-Mikdasz), w którym stała skrzynia Arki Przymierza z Tablicami z Dziesięciorgiem Przykazań. Na belkowaniu aron ha-kodesz w synagodze Nożyków widnieje fragment Psalmu 118: "Otwórzcie mi bramy sprawiedliwości, wejdę tam i dzięki złożę Panu". Do wnęki, w której przechowywane są zwoje Tory, wiodą symetrycznie ustawione marmurowe schodki z ażurową żelazną balustradą, wypełnioną motywem esowato wygiętej roślinnej plecionki. Ozdobne drzwi aron ha-kodesz ukryte są za zasłoną nazywaną parochetem (הפרוכת), która przypominać ma o zasłonie ze Świątyni, oddzielającej Święte Świętych z Arką Przymierza od reszty Świątyni. Po lewej stronie znajduje się ner tamid (נר תמיד, wieczne światło, świeca), a po prawej pulpit kantora. Aron ha-kodesz w synagodze Nożyków zbudowany jest w kształcie kolumnowego portyku-bramy do niebios. Ponad nim, na wysokości galerii bocznych, znajduje się chór, otwierający się na salę główną wielką półokrągłą arkadą. W 2001 roku do synagogi trafiły przedmioty kultu religijnego, które zostały zrabowane przez hitlerowców z jednej z warszawskich synagog i w 1943 roku złożone w Muzeum Narodowym w ramach przymusowego zarządu sprawowanego przez władze okupacyjne. W roku 2002 przeprowadzono remont fasady synagogi. W 2005 roku w synagodze odbyły się modlitwy żałobne związane ze śmiercią papieża Jana Pawła II. W uroczystościach uczestniczyli zarówno żydzi jak i osoby innych wyznań. W 2006 roku w synagodze odbyła się pierwsza od ponad 60 lat konferencja rabinacka, w której udział wzięło 25 rabinów z krajów Europy Środkowej. Synagoga Nożyków to nie tylko miejsce praktyk religijnych, ale również prężnie rozwijający się ośrodek kultury żydowskiej, w którym odbywają się liczne wystawy, koncerty, wernisaże oraz spotkania. Nabożeństwa w synagodze odbywają się codziennie, a prowadzi je rabin Michael Joseph Schudrich; w razie jego nieobecności prowadzą je rabini pomocniczy lub inni członkowie gminy żydowskiej. Modlitwy prowadzone są według porządku aszkenazyjskiego. Modlitwa piątkowa rozpoczyna się 15 minut przed zachodem słońca, a w przypadku miesięcy letnich o godzinie 20.00, następnie sprawowana jest Kabalat Szabat (קבלת שבת, powitanie szabatu) oraz Maariw (מעריב, wieczór, modlitwa wieczorna). Modlitwa szabatowa rozpoczyna się o 9.30, po której następuje kidusz (קידוש, poświęcenie, modlitwa nad kielichem wina) w sali konferencyjnej synagogi oraz obiad szabatowy w białym budynku. Mincha (מנחה), szabatowa modlitwa popołudniowa rozpoczyna się na 25 minut przed zachodem słońca, po której celebruje się Seudat Szliszit (סעודה שלישית, dosł. "trzecia uczta", trzeci posiłek), modlitwę wieczorną i na zakończenie - Hawdalę (הבדלה, oddzielenie, nabożeństwo na pożegnanie szabatu).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Tablica w języku hebrajskim umieszczona w głównej sali modlitewnej, upamiętniająca budowę oraz fundatorów synagogi. Obok umieszczona jest tablica z tym samym tekstem w języku polskim.

 

 

Obok synagogi im. Zalmana i Rywki Małżonków Nożyków znajduje się także sklep i stołówka koszerna.

 

 

 

Fragment autentycznego muru getta, znajdujący się w podwórzu kamienicy przy ulicy Siennej 55 na Woli, sięga około 3 metrów wysokości. W sąsiedztwie, zachował się także fragment muru znajdujący się w podwórzu kamienicy przy ulicy Złotej 62, sięgający 4 metrów wysokości. Zachował się również jeszcze fragment murów przy ulicy Waliców. Ulica Sienna zlokalizowana jest w dzielnicach Śródmieście i Wola. Znajduje się ona między ulicami Miedzianą i Sosnową. W latach 1940-1943 znajdowała się na terenie getta warszawskiego. Dawniej była to droga gruntowa, która przebiegała między gruntami należącymi do szpitala św. Ducha a ziemią Weslów. W 1770 roku nadano jej urzędową nazwę Sienna. Przed 1780 rokiem została zabudowana. Około 1820 roku ulica została przedłużona na odcinku od Twardej do Żelaznej, a w roku 1862 od Żelaznej do Towarowej. Po 1870 roku zaczęto rozbierać drewniane budynki, a w ich miejsce budować murowane kamienice. W okresie międzywojennym ulicę zamieszkiwała głównie ludność żydowska.

 

 

Szpital Dziecięcy Bersohnów i Baumanów był żydowską placówką medyczną funkcjonującą w latach 1878-1942 w Warszawie na Woli, na terenie położonym pomiędzy dwoma równoległymi ulicami: Sienną i Śliską. Został ufundowany przez Majera (1787-1873) i Chaję (1796-1855) Bersohnów oraz ich zięcia i córkę Salomona i Paulinę (1816-1912) Baumanów. Kompleks szpitalny został zaprojektowany przez Artura Goebla (1835-1913). W 1923 roku, z uwagi na trudną sytuację finansową, placówka została zamknięta. Po licznych interwencjach naczelnej lekarki Anny Braude-Hellerowej (1888-1943), zabudowania szpitalne przejęło Towarzystwo Przyjaciół Dzieci. Rozbudowę kompleksu szpitalnego sfinansowała warszawska gmina żydowska oraz Joint (Amerykańsko-Żydowski Połączony Komitet Pomocy). Podczas II wojny światowej budynki szpitalne nie uległy zniszczeniu. W 1940 roku znalazły się w granicach getta. W wyniku zmniejszenia obszaru getta w sierpniu 1942 roku szpital wraz z pacjentami przeniesiono do budynku na rogu ulic Leszno i Żelaznej. Trzy dni później szpital zlikwidowano, a personel i chorych wywieziono do obozu zagłady w Treblince. W opuszczonych zabudowaniach ulokowano Klinikę Dziecięcą, która działała do czasu powstania warszawskiego. Od sierpnia do października 1944 roku szpital był jedyną profesjonalną placówką medyczną w centrum Warszawy. Po zakończeniu wojny, w latach 1946-1952, w zabudowaniach szpitalnych mieściła się siedziba Centralnego Komitetu Żydów Polskich. Następnie z powrotem dostosowano je do potrzeb medycznych. W latach 1988-1993 całość zabudowań poddano przebudowie i modernizacji. Obecnie znajduje się w nich Wojewódzki Zakaźny Szpital Dziecięcy im. Dzieci Warszawy. Na zdjęciu - widok szpitala od strony ulicy Śliskiej.

 

 

Waliców - ta długa, cicha ulica na Woli, zachowała wiele z atmosfery przeszłości (mówi się o niej: ten Waliców). Waliców wytyczono w 1769 roku, jako arterię dla ówczesnego raczkującego przemysłu, składającego się głównie z browarów i cegielni. Nazwa pochodzi od nazwiska wojewody rawskiego Bazylego Walickiego (~1750-1802), właściciela parceli na rogu ulicy Chłodnej, który założył na niej krótko istniejącą jurydykę. Po 1870 roku ulicę zabudowano głównie trzypiętrowymi czynszówkami, a wśród jej mieszkańców przewagę zyskali Żydzi. Tylko nieliczne domy na Walicowie przetrwały rok 1944. Waliców, choć położony blisko centrum Warszawy, przesiąknięty jest przedziwną atmosferą zapomnienia, a swoistego uroku dodaje mu legenda o niezbadanych do końca lochach dawnych browarów, przede wszystkim Haberbuscha i Schielego (spółki działającej w latach 1846-1848 na pobliskiej ulicy Krochmalnej), ciągnących się pod powierzchnią ulicy. W czasie okupacji ulicą przebiegała granica getta.

 

 

 

Ulica Krochmalna na Woli to ulica-legenda, niegdyś jądro ciemności żydowskiej Warszawy. Sportretowana została przez noblistę Isaaca Bashevisa Singera (1902-1991), który mieszkał tu w latach 1908-1917. Przed wojną była to jedna z najbardziej charakterystycznych ulic Warszawy, zamieszkana przeważnie przez Żydów. W skrajnie przeludnionych i brudnych kamienicach gnieździli się nędzarze, prostytutki i przestępcy. Dziś skurczyła się do pustawej uliczki, a bliżej placu Żelaznej Bramy przechodzi nawet w aleję parkową. Istnieje od drugiej połowy XVII wieku, gdy wytyczono ją w miejscu drogi jako ulicę jurydyk Grzybów i Wielopole. Przed wojną mieścił się przy niej Dom Sierot Janusza Korczaka (Henryka Goldszmita; 1878/1879-1942). Była to żydowska ulica browarów, drobnego handlu i nędzy. Urzędowa nazwa została nadana w 1770 roku z powodu działającej w XVIII stuleciu wytwórni krochmalu. Podczas powstania warszawskiego w 1944 roku Krochmalna prawie całkowicie spłonęła. Na zdjęciu - brama jednej z nielicznych ocalałych kamienic.

 

 

Kamienica pod Zegarem to zabytkowy budynek przy ulicy Chłodnej. Została zbudowana w stylu secesyjnym według projektu Józefa Napoleona Czerwińskiego (1871-1940) i Wacława Heppena w latach 1912-1913. Podczas II wojny światowej znalazła się w obszarze zajmowanym przez getto warszawskie. Do końca 1941 roku mieszkał w niej prezes Judenratu, inż. Adam Czerniaków (1880-1942). Niedaleko budynku znajdowała się słynna, drewniana kładka, stanowiąca przejście pomiędzy małym i dużym gettem. Kamienica podczas powstania warszawskiego została tylko nieznacznie uszkodzona. Po wojnie rozebrano ostatnią kondygnację oraz półokrągłe zwieńczenie. Kamienica jest jednym z niewielu zachowanych budynków secesyjnych w Warszawie.

 

 

 

Neoromański kościół p.w. św. Augustyna. Historia świątyni sięga 1896 roku. Wówczas to Józef Mikulicki, urzędnik warszawskiej kasy gubernialnej, zapisał dom wraz z placem pod budowę nowego kościoła. Przedsięwzięcie stało się możliwe dzięki hojności sędziwej już wówczas hrabiny Aleksandry Potockiej (1818-1892), wdowy po Auguście Potockim (1806-1867), która w taki właśnie sposób postanowiła upamiętnić imię zmarłego męża. Autorami projektu świątyni byli Edward Cichocki (1833-1899) i Józef Huss (1846-1904). Do budowy przystąpiono w roku 1891. Konsekracja kościoła przez biskupa pomocniczego warszawskiego Kazimierza Ruszkiewicza (1836-1925) miała miejsce w roku 1905. Kościół znajduje się w dzielnicy Wola przy ulicy Nowolipki. Był jednym z trzech kościołów, które znalazły się na terenie warszawskiego getta. Służył wówczas Żydom-chrześcijanom. Z chwilą likwidacji getta utworzono w nim magazyn, w którym składowano mienie zrabowane Żydom, następnie kościół sprofanowano i przekształcono w stajnię. W czasie powstania warszawskiego na wieży kościelnej usytuowany był punkt obserwacyjny i gniazdo niemieckiej broni maszynowej. 5 sierpnia 1944 roku wieża została uszkodzona podczas szturmu żołnierzy Batalionu AK " Zośka" na więzienie Gęsiówka wystrzałem ze zdobycznej "pantery". Po upadku powstania Niemcy podpalili dach świątyni - spłonęła sygnaturka, organy, wszystkie drzwi zewnętrzne, ucierpiały kamienne elementy elewacji. Ogień zajął plebanię i dom parafialny. Niemcy mieli też w planie wysadzenie kościoła, czego jednak nie zrealizowali. Po wojnie kościół wyróżniał się pośród morza gruzów dawnego Muranowa, co zostało uwiecznione na wielu zdjęciach. Kościół zasłynął także z tego, że 7 października 1959 roku, na tle pozłacanej kuli na wieży pojawiła się ponoć Matka Boska. Ukazywała przez kilkanaście dni aż do zamalowania kuli na czarno przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa. Wydarzenia te przeszły jednak do historii, jako tzw. Cud na Nowolipkach. Czarną farbę usunięto dopiero w 1995 roku. W 1988 roku podniesiono prezbiterium i wyłożono je marmurem, a w latach 1993-1995 odnowiono stacje drogi krzyżowej, ołtarze oraz wnętrze świątyni. Kościół jest trójnawową bazyliką z trójkątnym prezbiterium, wzniesioną z czerwonej cegły klinkierowej z zakładów Lucjana Kazimierza Granzowa (1832-1912), do której od strony zachodniej przylega wieża o wysokości 78,4 metra, zwieńczona 5 metrowym krzyżem z pozłacaną kulą. W momencie budowy był to najwyższy obiekt w Warszawie. Fasada jest dwukondygnacyjna, powyżej wspartego na trzech arkadach portyku wejściowego znajduje się sześć półkoliście zamkniętych nisz. Powyżej znajduje się duża rozeta, a trójkątny szczyt fasady zdobi figura Pana Jezusa Miłosiernego, ustawiona w stulecie kościoła w 1996 roku, dzieło Witolda Czopowika. Centralnym obiektem świątyni jest ołtarz główny, zaprojektowany przez Józefa Piusa Dziekońskiego (1844-1927), a ufundowany przez Feliksa Hilarego Michała Ludwika Sobańskiego (1833-1913) i jego żonę Amelię (?-1921). W ołtarzu znajduje się rzeźba św. Rodziny, której autorem jest włoski rzeźbiarz Ferdinando Palla (1852-1944), powyżej znalazły się figury św. Feliksa i św. Teresy z Avilla. Polichromia w absydzie jest dziełem Antoniego Strzałeckiego (1844-1934). W bocznych nawach znajduje się sześć kolejnych ołtarzy.

 

 

 

 

Cmentarz żydowski przy ulicy Okopowej na Woli. Nekropolię tę przedstawiłem szerzej w mojej relacji "Na szlaku przemijania".

 

 

Muzeum Historii Żydów Polskich "Polin" zlokalizowane jest między ulicami Anielewicza, Zamenhofa, Lewartowskiego i Karmelicką na Muranowie, w pobliżu pomnika Bohaterów Getta, w centrum dawnej dzielnicy żydowskiej oraz żydowskiego getta. Muzeum jest pierwszą instytucją poświęconą w całości historii polskich Żydów, a obok Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie i Muzeum Yad Vashem w Jerozolimie, jest ono jedną z najważniejszych instytucji kultury żydowskiej na świecie. Swoją pracą obejmuje nie tylko tereny współczesnej Polski, ale i dawne rubieże Rzeczypospolitej położone współcześnie na Litwie, Białorusi, Ukrainie czy w zachodniej Rosji. Autorami koncepcji są fińscy architekci: Rainer Mahlamäki i Ilmari Lahdema. Ich projekt zawiera kwadratowy budynek ze szkła, który w środku jest "pęknięty" na dwie części, co ma symbolizować przejście Izraelitów przez Morze Czerwone.Inicjatywa utworzenia Muzeum narodziła się w Stowarzyszeniu Żydowski Instytut Historyczny i stopniowo zyskała uznanie zarówno w Polsce, jak i na świecie. Dzięki wsparciu indywidualnych oraz instytucjonalnych darczyńców z całego świata możliwe było rozpoczęcie w 1995 roku prac nad projektem i kontynuowanie ich. Patronat nad tworzeniem Muzeum objął Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski (ur. w 1954 roku). Dzięki funduszom otrzymanym głównie od osób prywatnych i fundacji z USA, Niemiec, Wielkiej Brytanii i Polski możliwe stało się opracowanie projektów przyszłego Muzeum i zgromadzenie unikatowej dokumentacji o polskich judaikach na świecie. Pierwszym dyrektorem muzeum był Jerzy Halbersztadt, który przyczynił się w istotny sposób do powstania Muzeum Historii Żydów Polskich i do opracowania koncepcji wystawy głównej. Obecnie funkcję dyrektora muzeum pełni Zygmunt Stępiński. Na pierwszym zdjęciu widoczne jest Muzeum jeszcze w trakcie budowy.

 

 

 

 

 

Pomnik Bohaterów Getta w okolicach ulic Zamenhofa i Anielewicza na Muranowie - odsłonięty w kwietniu 1948 roku, w piątą rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim. Pomnik jest dziełem żydowskiego rzeźbiarza Natana Jakowa Rapaporta (1911-1987). Na pomniku znajduje się napis w trzech językach: polskim, jidysz i hebrajskim: "Naród żydowski - swoim bojownikom i męczennikom". Centralna część pomnika wykonana jest z brązu i przedstawia grupę bojowników żydowskich, w której główną postacią (wg niektórych) jest dowódca Żydowskiej Organizacji Bojowej Mordechaj Anielewicz (1919/1920-1943). Dziwi nieco zupełne pominięcie w symbolice bojowników drugiej, znacznie większej i istniejącej dłużej niż ŻOB organizacji - związanego z prawicą Żydowskiego Związku Wojskowego, kierowanego przez Pawła Frenkela (1920-1943) i Dawida Moryca Apfelbauma (?-1943). Obudowa pomnika w kształcie muru jest wykonana z granitu skandynawskiego przeznaczonego pierwotnie na pomnik Hitlera w Berlinie. Monument ma 11 metrów wysokości. Od strony zachodniej widać spiżową rzeźbę mężczyzn, kobiet i dzieci zatytułowaną "Walka". Symbolizuje ona bohaterski zryw powstańców. Postacie trzymają w dłoniach butelki z benzyną, pistolety i granaty.Kamienna płaskorzeźba od strony wschodniej ukazuje cierpienia i męczeństwo kobiet, niewinnych dzieci i starców. Nosi ona tytuł "Pochód na zagładę". Kamienną płytę przed pomnikiem zdobią dwie wykonane z brązu menory. Pomnik znalazł się w mediach całego świata w grudniu 1970 roku, kiedy to kanclerz RFN Willy Brandt (Karl Herbert Frahm; 1913-1992) po złożeniu wieńca ukląkł na schodach pomnika, by wyrazić żal za zbrodnie popełnione w imieniu narodu niemieckiego na narodzie żydowskim. Wydarzenie to upamiętnia tablica znajdująca się na pobliskim skwerze Willy Brandta u zbiegu ulic Karmelickiej i

Lewartowskiego.

 

 

 

 

 

 

 

 

Ulica Mordechaja Anielewicza na terenie byłego getta warszawskiego. Przed 1953 rokiem ulica nosiła miano Gęsiej. Na dawnej ulicy Gęsiej przy zbiegu z ulicą Smoczą zbudowano w latach 1785-1789 koszary Artylerii Koronnej, uzupełnione po roku 1794 o zespół drewnianych stajni Kawalerii Narodowej. Po stronie nieparzystej stały luźno rozrzucone dworki i niewielkie kamieniczki wznoszone od końca XVIII wieku. W 1826 roku wybudowano tu Szkołę Rabinów i Nauczycieli wg. projektu Antonio Corazziego. Przy przedwojennej ul. Gęsiej znajdowały się też fabryczki i zakłady przemysłowe. W latach okupacji hitlerowskiej gmach koszar Artylerii Koronnej (zamieniony w XIX wieku na więzienie) pełnił rolę więzienia i obozu koncentracyjnego dla Żydów, szerzej znanego pod nazwą "Gęsiówka", Obecna ulica nie zachowała niczego ze swojego przedwojennego klimatu, ani żadnych reliktów architektury. Na drugim zdjęciu widoczna jest tablica upamiętniająca zdobycie więzienia na ulicy Gęsiej przez Harcerski Batalion Szturmowy AK "Zośka" w dniu 5 sierpnia 1944 roku w czasie powstania warszawskiego i uwolnienie blisko 350 więzionych Żydów. Większość spośród uwolnionych z "Gęsiówki" wstąpiła w szeregi Armii Krajowej. W czasie hitlerowskiej okupacji "Gęsiówka" była początkowo Aresztem Centralnym Getta, a od 1943 roku funkcjonowała jako niemiecki obóz koncentracyjny w ramach Obozu Koncentracyjnego Warszawa (Konzentrationslager Warschau). Więźniowie obozu pochodzili z Polski, Węgier, Rzeszy, Czechosłowacji, Grecji, Belgii, Holandii, Litwy i Norwegii. Przebywało w nim naraz kilka tysięcy ludzi. W styczniu 1945 roku "Gęsiówka" stała się obozem NKWD, m.in. dla żołnierzy AK i członków podziemia niepodległościowego, przetrzymywanych tam w strasznych warunkach. Po wojnie, w latach 1945-1949 obozem zarządzało UB. Był to wówczas jeden z największych obozów jenieckich w Europie. Resztki obozu rozebrano w latach 60. XX wieku. Obecnie w tym miejscu znajduje się park.

 

 

 

Pomnik Umschlagplatz znajdujący się przy zbiegu ulic Stawki i Dzikiej. Stoi w pobliżu nieistniejącej już dziś rampy kolejowej, z której hitlerowcy wywieźli do Treblinki ponad 300 tysięcy Żydów z getta warszawskiego. Pomnik został wybudowany w 1988 roku na podstawie projektu Hanny Szmalenberg i Władysława Klamerusa (1956-1992). Ma formę muru otaczającego niewielki placyk. Pierwotnie wykonany był z biało-czarnych płyt z marmuru, na których wyryto setki imion ofiar holokaustu. Nad wejściem do pomnika znajduje się półokrągły czarny blok, przypominający macewę, wykuty ze szwedzkiego sjenitu, podarowany przez społeczeństwo Szwecji. Podczas renowacji w latach 2006-2008 monument pokryto okładziną z bardziej wytrzymałego na warunki atmosferyczne granitu.

 

 

Zaznaczone miejsce na jednej z ulic, w którym stał mur warszawskiego getta.

 

 

Cmentarz żydowski na Bródnie mieści się przy ulicy Odrowąża. Zajmuje on powierzchnię około 5 ha i znajduje się na nim około 3.000 nagrobków. Cmentarz został oficjalnie założony w 1780 roku przez Szmula Jakubowicza Sonnenberga, zwanego Zbytkowerem (1727-1801), nadwornego bankiera króla Stanisława Augusta Poniatowskiego (1732-1798) i dzierżawcę dzielnicy Targówek. Posiadał on rozległe dobra na Pradze (od jego imienia pochodzi nazwa Szmulowiznylub Szmulek). Zarówno on, jak i jego żona spoczęli na tym cmentarzu. Pierwsze oficjalne pogrzeby miały miejsce w 1784 roku, choć według historyka i orientalisty Ignacego Schipera (1884-1943), pochówki odbywały się tu już wiele lat wcześniej. Spisy grobów w księgach praskiej gminy żydowskiej wymieniały bowiem zmarłych z połowy XVIII wieku: Rudę córkę Cwi, zmarłą w 1743 roku czy Menachema Mendla ha-Kohena, zmarłego w 1757 roku. W 1784 roku cmentarz został ogrodzony murowanym parkanem, a prace te sfinansowała żona Szmula Zbytkowera, Gitla Jakubiczowa - córka Jehudy Lejby Buka. W 1785 roku powstało bractwo pogrzebowe (chewra kadisza), kierowane przez samego Szmula Zbytkowera.Choć po powstaniu cmentarza przy ulicy Okopowej kirkut bródnowski był miejscem pochówku przede wszystkim żydowskiej biedoty, to leżą tu też i znane osoby. Spośród nich pochowani tu zostali Abraham Jakub Stern (~1762-1842) - zegarmistrz, mechanik, konstruktor i uczony, twórca pierwszego na świecie arytmometru, oraz członkowie znanych i szanowanych rodzin żydowskich: Nissenbaumów, Sonnenbergów czy Bergsonów. Pochowano tu także poległych żołnierzy z pułku Berka Joselewicza (1764-1809) oraz żydowskich uczestników powstania listopadowego.W czasie II wojny światowej Niemcy zdewastowali cmentarz oraz wycięli cenne starodrzewy. Płyty nagrobne posłużyły im do wyłożenia dróg i lotnisk. Z około 300 tysięcy grobów istniejących przed wojną do naszych czasów dochowało się jedynie około 3.000 macew. Po wojnie następowała dalsza dewastacja cmentarza. W latach 50. XX wieku wiele macew ściągnięto traktorami na jedno miejsce oraz wywieziono jako materiał budowlany w różne części Warszawy. Z pewnością wiele z nich do dziś znajduje się w różnych punktach miasta. W kwietniu 2007 roku część nagrobków odnaleziono w warszawskim ogrodzie zoologicznym oraz w parku im. Jana Szypowskiego "Leśnika" (1889-1950) na Grochowie. Dopiero w latach 80. XX wieku zaniedbanym zabytkiem zajęła się Fundacja Rodziny Nissenbaumów. Cmentarz ogrodzono żelaznym parkanem, w którym znajdują się trzy bramy. Cmentarz żydowski na Bródnie został uwieczniony w filmie Agnieszki Holland "Europa, Europa".

Ozdobna brama od ulicy Biruty to główne wejście na cmentarz. Tworzą ją dwa pylony z płaskorzeźbami autorstwa Dariusza Kowalskiego, Teresy Pastuszki-Kowalskiej i Leszka Waszkiewicza. Płaskorzeźba na pylonie po lewej stronie to scena przekazywania pamięci pokoleniowej. Widnieje tu też data założenia nekropolii - 1780 rok. Płaskorzeźba na pylonie z prawej strony bramy przedstawia Żydów modlących się przed egzekucją, jaka miała tu miejsce w 1942 roku. Na pomniku przy bramie umieszczono także cytat z traktatu "Pirke awot" (פרקי אבות; Sentencje ojców).

 

 

 

 

 

 

 

 

Od bramy w głąb cmentarza przez młody las prowadzi centralna aleja. Znajduje się przy niej kilka odtworzonych kwater z charakterystycznymi, półcylindrycznymi nagrobkami z piaskowca i stojącymi przed nimi macewami. Na końcu alei znajduje się lapidarium z kamieni nagrobnych, gdzie w przyszłości ma stanąć pomnik Zamordowanej Kultury Żydowskiej.

 

 

 

 

Dziękuję za uwagę.

Nel
Obrazek użytkownika Nel
Online
Ostatnio: 1 min 22 sekundy temu
admin
Rejestracja: 04 wrz 2013

Czytam sobie pomału "twoją "  Warszawę i troche przyznam że wstydem , bo o wielu miejscach czy ich historii nie wiedziałam , a mieszkam tu od urodzenia.

Ale nigdy nie jest za póżno ,żeby poszerzać swoją wiedzę...

Nic nie wiedziałam o tym budynku a rzeczywiście to prawdziwa perełka i żywe świadectwo. Spróbuje tam kiedyś podjechać

No trip no life

fragola
Obrazek użytkownika fragola
Offline
Ostatnio: 2 lata 6 miesięcy temu
Rejestracja: 02 mar 2014

Uwielbiam moje miasto i znam je dobrze ze wszystkimi smaczkami.

Odświeżyłam sobie Łódz i Trójmiasto ze znajomymi, którzy tam mieszkają i jednak nieskromnie powiem, że to... ja pokazywałam im fajne miejsca tam.

Warszawę też sobie będę "odświeżać". W lipcu spędziłam tam kilkanaście godzin w ramach "odświeżania".

achernar51swiat
Obrazek użytkownika achernar51swiat
Offline
Ostatnio: 2 dni 9 godzin temu
Rejestracja: 01 cze 2020

fragola :

Uwielbiam moje miasto i znam je dobrze ze wszystkimi smaczkami.

Odświeżyłam sobie Łódz i Trójmiasto ze znajomymi, którzy tam mieszkają i jednak nieskromnie powiem, że to... ja pokazywałam im fajne miejsca tam.

Warszawę też sobie będę "odświeżać". W lipcu spędziłam tam kilkanaście godzin w ramach "odświeżania".

Fragola, tak nieraz bywa... Moja siostra mieszka w Lubece od 1974 roku, a niektóre ciekawe miejsca pokazywałem jej ja. Z drugiej strony, pamiętam, że mieszkając w Warszawie na Zamek Królewski poszedłem po raz pierwszy chyba 15 lat po jego odbudowie z moim przyjacielem, który przyjechał z Ukrainy... Pozdrawiam. Biggrin

Strony

Wyszukaj w trip4cheap