--------------------

____________________

 

 

 



Fratelli d' Italia, czyli moje włoskie archiwum

10 posts / 0 nowych
Ostatni wpis
achernar51swiat
Obrazek użytkownika achernar51swiat
Offline
Ostatnio: 2 dni 13 godzin temu
Rejestracja: 01 cze 2020
Fratelli d' Italia, czyli moje włoskie archiwum

"Fratelli d' Italia, l' Italia s' è desta, dell' elmo di Scipio s' è cinta la testa" ("Bracia Włosi, Italia się zbudziła, hełmem Scypiona przystroiła swą głowę") - to pierwsze słowa hymnu napisanego w 1847 roku przez młodego włoskiego poetę i bojownika o wolność kraju - Goffredo Mamelego (1827-1849). Pieśń, do której muzykę napisał jego przyjaciel Michele Novaro (1818-1885) zyskała olbrzymią popularność i dziś jest hymnem państwowym Włoch (https://www.youtube.com/watch?v=04ckV9QueXc). Nie wszyscy pewnie wiedzą, że tak jak w naszym Mazurku Dąbrowskiego jest odniesienie do Włoch ("Marsz, marsz Dąbrowski z ziemi włoskiej do Polski..."), również i w ostatniej zwrotce hymnu włoskiego jest odniesienie do naszego kraju: "Già l' Aquila d' Austria le penne ha perdute. Il sangue d'Italia, il sangue polacco, bevé col cosaco, ma il cor le brució" (" Już austriacki orzeł stracił swe pióra. Krew włoską, krew polską pił wraz z kozakiem, lecz wypaliła mu serce"). Ale nie tylko to i liczne polonica spotykane we włoskich miastach sprawiają, że w Italii nie czujemy się do końca obco. Również charakter narodowy Włochów, ich otwartość, gościnność i spora doza sympatii do Polaków sprawiają, że czujemy się w ich kraju dobrze. I mówiąc o nich, możemy użyć określenia "Fratelli d' Italia"...

Niniejsza galeria opisuje i pokazuje miejsca, które miałem okazję odwiedzać podczas wielokrotnych podróży do Włoch w latach 1972-1998, a więc ma już charakter archiwalny. Może będzie jednak ciekawe dla Was spojrzenie zarówno na znane wielu miejsca, jak i na te mniej znane i porównanie, jak wyglądały one kilka dekad temu i jak prezentują się one obecnie.

-----

Piemont i Alpy

"Real Piemonte" - "Królewski Piemont". Taką nazwę nosił pensjonat, w którym mieszkałem w czasie wakacyjnej praktyki studenckiej zorganizowanej przez AIESEC (Association des Etudiants en Sciences Economiques et Commerciales) w 1972 roku w banku Cassa di Risparmio di Torino. Warto podkreślić rolę, jaką Piemont odegrał w procesie jednoczenia się Włoch w XIX wieku (tzw. "risorgimento"). Był on na początku tego procesu głównym ośrodkiem ruchu. Stolicą regionu jest Turyn, czwarte co do wielkości miasto Italii, położone u podnóża Alp przy ujściu rzeki Dora Riparia do Padu. Nazwa miasta może pochodzić od indoaryjskiego słowa "taur" oznaczającego górę, najczęściej jednak wiązana jest z legendą o byku, który padł pokonawszy mitycznego smoka w pobliżu pewnej neolitycznej wioski. Jej mieszkańcy postanowili nazwać się Taurini, ku czci swej ofiary. Pierwotnie miejscowość, zwana Taurasia była stolicą liguryjskiego (celtyckiego) plemienia Taurynów. W III wieku p.n.e. zajęta została przez Rzymian. Za panowania cesarza Oktawiana Augusta (63 p.n.e.-14 n.e.) była kolonią rzymską o nazwie Augusta Taurinorum. Od roku 569 Turyn stał się stolicą longobardzkiego księstwa, a następnie do końca XI wieku - frankijskiego hrabstwa. Od roku 1046 stanowił posiadłość dynastii sabaudzkiej. Funkcję stolicy Piemontu pełnił od roku 1418. W latach 1536-1562 Turyn był okupowany przez Francuzów. Od roku 1560 stał się rezydencją hrabiów Sabaudii, a od roku 1720 - stolicą Królestwa Sardynii. W roku 1798 został znowu zajęty przez Francuzów, lecz po upadku Napoleona I Bonaparte (1769-1821) w 1815 roku powrócił pod berło dynastii sabaudzkiej. Jak już wspomniałem wyżej, Turyn stał się głównym ośrodkiem włoskiego ruchu narodowego. W latach 1861-1865 był stolicą nowo powstałego państwa. Znaczenie polityczne utracił po przeniesieniu stolicy kraju do Florencji (w 1865 roku), a następnie do Rzymu (w 1870 roku). Do końca XIX wieku pozostał jednak stolicą elit i najważniejszym ośrodkiem kulturalnym Włoch. Dzisiejszy Turyn jest drugim po Mediolanie ośrodkiem przemysłowym kraju oraz centrum kulturalno-naukowym. W mieście zlokalizowane są liczne zakłady przemysłu środków transportu, maszynowego, metalowego, elektronicznego, chemicznego, farmaceutycznego, metalurgicznego i innych branż. Od roku 1900 mieści się tu siedziba koncernu FIAT.

W czasie blisko trzymiesięcznego pobytu w Turynie miałem okazję poznać zarówno samo miasto, jak i jego okolice. Większość zabytków zlokalizowana jest w ścisłym centrum. Turyście przybywającemu do Turynu pociągiem proponuję przejść przez znajdujący się na wprost dworca Porta Nuova plac Carlo Felice i u jego wylotu zacząć spacer reprezentacyjną Via Roma, przy której mieści się wiele eleganckich sklepów i lokali. W spacerze nie przeszkodzi nawet zła pogoda, gdyż chodniki umieszczone są pod arkadami kamienic. Po niedługim czasie dotrzemy do uroczego Piazza San Carlo z charakterystycznym brązowym pomnikiem konnego jeźdźca. Plac otaczają ładne barokowe kamienice. Warto tu także obejrzeć kościół p.w. św. Karola Boromeusza pochodzący z początków XVII wieku i zajrzeć do "Caffe Torino", stylowej kawiarni oferującej znakomite słodkości i świetną - jak wszędzie we Włoszech - kawę. Jeżeli mamy więcej czasu, warto odwiedzić pobliskie Muzeum Egipskie (Museo Egizio) mieszczące się przy Via Accademia delle Scienze i pałac Carignano (Palazzo Carignano) - rezydencję władców z dynastii sabaudzkiej, mieszczącą obecnie Muzeum Zjednoczenia Włoch (Museo Nazionale del Risorgimento Italiano). Po muzeum kairskim, turyńskie Muzeum Egipskie gromadzi najbogatszą kolekcję dzieł sztuki i artefaktów starożytnego Egiptu. Jeżeli nie mamy czasu, lub nie przepadamy za muzeami, kontynuujmy spacer Via Roma. Po dalszych kilku minutach dotrzemy do Piazza Castello. To historyczne centrum miasta. Na środku placu znajduje się Palazzo Madama, którego początki sięgają XIII wieku. Projekt pałacu nie został zrealizowany w całości - powstała jedynie fasada, ale i tak zabytek prezentuje się ciekawie. Od 1934 roku ma tu siedzibę Muzeum Sztuki Starożytnej (Museo Civico dell' Arte Antica). Po lewej stronie placu znajduje się pałac królewski - Palazzo Reale. Zbudowany w I połowie XVII wieku, był siedzibą książąt sabaudzkich, a następnie pierwszego króla Włoch. Na tyłach pałacu położone są ogrody królewskie i Armeria Reale - skład broni z licznymi eksponatami. Lewą stronę placu zamyka Palazzo Chiablese. Na przylegającym doń placyku znajduje się, pochodząca z końca XV wieku, katedra p.w. św. Jana Chrzciciela, w której przechowywany jest Całun Turyński (Sacra Sindone). Relikwia bardzo rzadko jest pokazywana publicznie (miałem okazję ją zobaczyć dopiero wiosną 1998 roku). Fasada bazyliki katedralnej jest jedynym w Turynie przykładem architektury renesansowej. Naprzeciw katedry, w XVII-wiecznym Palazzo di Città, mieści się siedziba władz miejskich, a w jej pobliżu - piękny kościół p.w. św. Wawrzyńca (San Lorenzo) - niegdyś kaplica królewska dynastii sabaudzkiej. Kierując się w lewo ulicą Garibaldiego dojdziemy do dwóch innych znaczących kościołów: kościoła p.w. św. Trójcy (ss.Trinita) - zbudowanego w latach 1598-1606 przez Ascanio Vittozziego (1539-1615) i kościoła p.w. św. Męczenników (ss. Martiri) - zaprojektowanego w XVI wieku przez Pellegrino Tibaldiego (1527-1596), zaś idąc prosto dojdziemy do rzymskiej Bramy Palatyńskiej (Porta Palatina) pochodzącej z przełomu I wieku p.n.e. i I wieku n.e., przed którą stoi pomnik cesarza Oktawiana Augusta. W pobliżu znajdują się także pozostałości starożytnego teatru rzymskiego. Jeżeli mamy więcej czasu, warto obejrzeć położone nieco dalej Sanktuarium MB Pocieszenia (Santuario della Consolata) lub wjechać na 167-metrową wieżę Mole Antonelliana, z której roztacza się wspaniała panorama Turynu. Wewnątrz budowli mieści się obecnie Muzeum Kina (Museo Nazionale del Cinema). Pierwotnie miała ona być przeznaczona na synagogę, lecz gmina żydowska wycofała się z inwestycji z uwagi na znaczne przekroczenie preliminowanych kosztów. Turyście, który na zwiedzanie Turynu gotów jest poświęcić kilka dni poleciłbym odwiedzenie pielgrzymkowej barokowej bazyliki Superga (Basilica di Superga), zbudowanej na wschodnich peryferiach Turynu na szczycie wzgórza o tej samej nazwie. Świątynia została zbudowana na polecenie Wiktora Amadeusza II (1666-1732), księcia Piemontu i króla Sycylii i Sardynii (zwanego Lisem Sabaudzkim) jako wotum za odparcie oblegających Turyn wojsk francusko-hiszpańskich w 1706 roku. Jest dziełem Filippo Juvarry (1678-1736), architekta, którego wiele dzieł możemy podziwiać w Turynie. Bazylika została zbudowana w latach 1717-1731. Na szczyt wzgórza można dojechać bądź samochodem, bądź kolejką linową zbudowaną w końcu XIX wieku. W bazylice pochowani są książęta i królowie z dynastii sabaudzkiej. Warto też odwiedzić położony nad Padem park Valentino. W parku tym znajduje się Castello Valentino - pałac książąt sabaudzkich (obecnie mieszczący Wydział Architektury Politechniki Turyńskiej), XIX-wieczna replika średniowiecznego zamku (Borgo e Rocca Medioevale) oraz hala wystawiennicza Torino Esposizioni. Na drugim brzegu Padu, na wprost śródmieścia, zwraca uwagę klasycystyczna katedra Gran Madre di Dio, zbudowana w latach 1827-1831 dla upamiętnienia powrotu do Włoch Wiktora Emanuela I (1759-1824). Przy budowie świątyni, jej twórca - Ferdinando Monsignore - inspirował się architekturą rzymskiego Panteonu. Mit głosi, że w podziemiach kościoła znajduje się Święty Graal. Przez most, noszący imię Wiktora Emanuela I (Ponte Vittorio Emmanuele I) oraz rozległy Plac Vittorio Veneto (Piazza Vittorio Veneto) można wrócić do centum miasta.

 

http://www.youtube.com/watch?v=teNEpRo4BUk

Z okolic Turynu polecam dwie wycieczki - do XVIII-wiecznego pałacu myśliwskiego Stupinigi zbudowanego w miejscowości Nichelino przez Filippo Juvarrę dla Wiktora Amadeusza II oraz do romańskiego benedyktyńskiego Opactwa św. Michała (Sacra di San Michele) pochodzącego z końca X wieku i położonego na szczycie wzgórza Monte Pirchiriano, ok. 30 km na zachód od Turynu.Warto wybrać się też na nieco dalszą, całodniową wycieczkę do Doliny Aosty do Courmayeur lub Cervinii-Breuil, miejscowości położonych u stóp alpejskich olbrzymów - Mont Blanc i Matterhorn (Monte Cervino). Tę drugą miejscowość miałem okazję odwiedzić w 1972 roku, podczas weekendowej wycieczki wraz z przebywającym także na praktyce AIESEC w Turynie francuskim studentem z Bordeaux. Następnego roku, będąc wraz z kolegą z Polski we Włoszech, powróciłem w Alpy. Tym razem pojechaliśmy do doliny Suzy a naszym celem była Bardonecchia, położona przy granicy francuskiej. W miejscowości tej znajduje się południowy wylot kolejowego Tunelu Frejus, zbudowanego w latach 1857-1870 - pierwszego w historii wielkiego tunelu pod Alpami. Korzystając z gościnności naszego włoskiego przyjaciela, który w Bardonecchii miał letni domek, zwiedzaliśmy okolice i odbyliśmy dwie ciekawe wycieczki: samochodową - do lodowca Sommeiller (3.009 m n.p.m.) oraz pieszą - na szczyt Rocca Bernauda (Roche Bernaude), położony na granicy włosko-francuskiej na wysokości 3.225 m n.p.m. Z wypadu na lodowiec nie mam niestety zdjęć, zamieszczam natomiast kilka fotek z drugiej wycieczki. Kolejne spotkanie, a właściwie spotkania - bo było ich kilka - z włoskimi Alpami miało miejsce w czasie służbowego pobytu w Italii w latach 1997-1998. Mieszkaliśmy wówczas w Alzate Brianza niedaleko jeziora Como i często w czasie weekendów jeździliśmy sobie w pobliskie góry (Piani d' Erna, masywy Resegone i Grigna). Niestety, z tych wypadów nie mam zdjęć lecz trochę filmów na wideo. Podobnie jak i z weekendowego wypadu do miejscowości Macugnaga, usytuowanej u stóp Monte Rosa, najpotężniejszego masywu górskiego Alp, obejmującego 15 wierzchołków, których wysokość przekracza 4.000 m n.p.m. Najwyższy szczyt masywu Monte Rosa, Dufourspitze sięga 4.634 m n.p.m. Przy dobrej pogodzie często był on widoczny z okolic, w których mieszkaliśmy. Zawsze majestatyczny, potężny i niezależnie od pory roku pokryty białą czapą. Któregoś weekendu postanowiliśmy przyjrzeć się mu z bliska. Choć po przybyciu do Macugnagi okazało się, że szczyt tonie w chmurach, to i tak nie żałujemy, bo sama droga obfitowała w przepiękne widoki.

-----

Turyn maj 1998 roku - przed Pałacem Królewskim (Palazzo Reale). Warto zwrócić uwagę na neoklasyczny konny pomnik jednego z Dioskurów (nie pamiętam już czy jest to Kastor, czy Polluks). Jest on dziełem Abbondio Sangiorgio (1798-1879). Budowę pałacu zainicjowała w roku 1646 Krystyna Maria Bourbon (1606-1663), córka króla Francji Henryka IV (1553-1610) i żona Wiktora Amadeusza I (1587-1637), księcia Sabaudii. Fasadę zaprojektował Carlo Morello w 1658 roku. Pałac stał się oficjalną rezydencją książąt, a następnie królów Sabaudii przez następne dwa wieki. Do 1859 roku był rezydencją królów Sardynii, a w latach następnych (do 1865 roku) - króla Włoch Wiktora Emanuela II (1820-1878). W salach recepcyjnych i apartamentach prywatnych znajdują się liczne dekoracje - freski, obrazy, rzeźby, meble, porcelana. Projektowaniem i dekorowaniem wnętrz zajmowali się dworscy architekci: Filippo Juvarra (1678-1736), Benedetto Alfieri (1699-1767), Pelagio Palagi (1775-1860) i inni. Za pałacem znajdują się ogrody urządzone w XVII wieku przez słynnego francuskiego architekta André Le Nôtre'a (1613-1700), twórcę barokowej szkoły ogrodu francuskiego, projektanta założenia ogrodowego pałacu wersalskiego oraz ogrodów w Vaux-le-Vicomte i Chantilly.

Turyn - sierpień 1973 roku. Przed pałacem królewskim (Palazzo Reale).

Maj 1998 roku - na Piazza Castello w Turynie.

Turyn - maj 1998 roku. Via Roma widziana z Piazza Castello. W głębi widoczny jest główny turyński dworzec kolejowy - Porta Nuova.

Maj 1998 roku - barokowy kościół p.w. św. Krystyny (Chiesa di Santa Cristina) na Piazza San Carlo w Turynie. Został zbudowany w 1639 roku z inicjatywy Krystyny Marii Bourbon, córki Henryka IV Bourbona i wdowy po księciu Wiktorze Amadeuszu I Sabaudzkim. Projektantem świątyni był Carlo di Castellamonte (1560-1641). Fasada i niektóre części są dziełem Filippo Juvarry, zaś autorami dekoracji rzeźbiarskich są Carlo Antonio Tantardini (1677-1748) i Giuseppe Nicola Casana. W kościele tym, zgodnie ze swym życzeniem została pochowana wspomniana wyżej Maria Krystyna Bourbon - później (w 1802 roku) jej grób został przeniesiony do pobliskiego kościoła p.w. św. Teresy z Avila. Obok widocznego na zdjęciu kościoła, po drugiej stronie Via Roma znajduje się bliźniacza świątynia p.w. św. Karola Boromeusza. Jest ona nieco starsza - pochodzi z 1619 roku, a jej autorami było kilku architektów (wśród nich również Carlo di Castellamonte). Piazza San Carlo skupia zespół badzo eleganckich barokowych budowli i z tego powodu nazywany bywa Salonem Turynu. Długi na 168 m i szeroki na 76 m plac otaczają XVII-wieczne kamienice. Plac powstał również w XVII wieku wg projektu Carlo di Castellamonte i choć od początku - od 1618 roku - został nazwany imieniem św. Karola Boromeusza, to w swoich późniejszych dziejach nosił także nazwy Piazza Reale, Piazza d' Armi, a w czasach napoleońskich - Place Napoléon. Na środku placu wznosi się widoczny na drugim zdjęciu konny pomnik XVI-wiecznego księcia Emanuela Filiberta Sabaudzkiego (1528-1580) i upamiętnia jego zwycięstwo nad wojskami francuskimi w bitwie pod Saint-Quentin w 1557 roku. Pomnik z 1838 roku jest dziełem Carlo Marochettiego (1805-1867). Nazywany jest "Caval ëd Brons", co w dialekcie piemonckim oznacza jeźdźca z brązu.

Maj 1998 roku - kolejka do Muzeum Egipskiego (Museo Egizio) na Via Accademia delle Scienze w Turynie. Museo Egizio to jedna z największych kolekcji sztuki egipskiej na świecie. Najcenniejszymi okazami są: posąg Ramzesa II (?-1237 p.n.e.) z czarnego granitu, posąg Amenhotepa II (?~1425 p.n.e.) i bazaltowy posąg wezyra Gemenef-Her-Baka. W muzeum znajduje się również rekonstrukcja skalnej świątyni z XV wieku p.n.e., groby władców Egiptu i przedmioty użytku codziennego.

Turyn - maj 1998 roku. Widok katedry p.w. św. Jana Chrzciciela (Duomo di San Giovanni Battista) i Pałac Królewski (Palazzo Reale) sprzed Porta Palatina. Na pierwszym planie - kopia rzymskiego posągu cesarza Oktawiana Augusta.

Turyn - maj 1998 roku. Wejście do Katedry p.w. św. Jana Chrzciciela (Duomo di San Giovanni Battista). Patron katedry jest jednocześnie patronem miasta. Katedra pochodzi z XV wieku. Została zbudowana w latach 1491-1498 (wcześniejsza dzwonnica pochodzi z 1470 roku) na miejscu wcześniejszych kościołów poświęconych Świętemu Zbawicielowi, św. Marii z Dompno (Santa Maria di Dompno) oraz św. Janowi Chrzcicielowi. Świątynia została zbudowana wg projektu Amedeo de Francisco di Settignano (1430-1501), znanego również jako Meo del Caprino. W XVII wieku niektóre jej części przebudowane zostały przez Filippo Juvarrę. Najbardziej obleganą jej częścią jest kaplica Świętego Całunu z urną ze słynnym całunem. Prace nad kaplicą rozpoczął w roku 1649 Bernardino Quadri (?-1695) na podstawie wcześniejszego projektu, którego autorem był Carlo di Castellamonte. Została ona ostatecznie zbudowana w latach 1668-1694, a dokończenie prac jest dziełem Camillo Guarino Guariniego (1624-1683). Sam Całun jest wystawiany na widok publiczny bardzo rzadko. My mieliśmy szczęście aby zobaczyć tę relikwię w maju 1998 roku. Robi ona rzeczywiście niesamowite wrażenie. Niestety, nie mam jej zdjęć lecz jedynie zapis na video.

Na ulicach Turynu.

Turyn - lipiec 1998 roku. Porta Palatina (znana również jako Porte Palatine) jest budowlą z czasów rzymskich, przez którą prowadziła od północy droga do Augusta Taurinorum - dzisiejszego Turynu. Pozostałości bramy zlokalizowane są na Piazza Cesare Augusto. Brama, w czasach rzymskich znana jako Porta Principalis Sinistra, została wzniesiona na przełomie I wieku p.n.e. i I wieku n.e. W późniejszych czasach dobudowano do niej dwie boczne wieże. Nazwę Porta Palatina wiąże się z wczesnośredniowiecznym palatium, w którym gościli władcy longobardzcy, a także - wg niepotwierdzonych wszakże przekazów Karol Wielki (742/747-814) i Karol II Łysy (823-877). W XVIII wieku w ramach procesu odnowy urbanistycznej Turynu, zainicjowanej przez księcia Wiktora Amadeusza II Sabaudzkiego (1666-1732), zamierzano zburzyć pozostałości Porta Palatina. Zachowanie zabytku zawdzięczamy inżynierowi Antonio Bertoliemu, któremu udało się przekonać księcia, że bramę należy pozostawić jako relikt architektury antycznej. Widoczny na drugim zdjęciu posąg cesarza Oktawiana Augusta jest kopią oryginalnej rzeźby rzymskiej i wraz z widoczną na trzecim zdjęciu kopią posągu Gajusza Juliusza Cezara (100-44 p.n.e.) został umieszczony na placu przed Porta Palatina w 1934 roku.

 

Lipiec 1998 roku. Przed siedzibą Cassa di Risparmio di Torino na Via XX Settembre, banku w którym 26 lat wcześniej odbywałem praktykę studencką.

Turyn - lipiec 1998. Fragment Palazzo Madama. Gmach wznosi się na miejscu antycznej Porta Praetoria. Początki pałacu sięgają XIII wieku. Projekt nie został jednak zrealizowany w całości - powstała jedynie niewidoczna na zdjęciu fasada, ale i tak zabytek prezentuje się ciekawie. W połowie XV wieku zamek utracił znaczenie i dopiero pod koniec stulecia odzyskał swój splendor dzięki księciu Amadeuszowi IX Sabaudzkiemu (1435-1472). Z inicjatywy żony księcia Karola I Wojownika (1434-1478) wybudowano połączenie pałacu z Pałacem Biskupim (Palazzo del Vescovo), mieszczącym obecnie Bibliotekę Królewską (Biblioteca Reale). W roku 1537 Turyn dostał się pod panowanie francuskie, a budowla została pozbawiona cech obronnych. W roku 1557, po bitwie pod Saint-Quintin, Turyn powrócił pod władzę dynastii sabaudzkiej i stał się stolicą księstwa. W pałacu mieściły się wówczas więzienie i koszary. Po wybudowaniu przez księcia Karola Emanuela I Wielkiego (1562-1630) cytadeli w Turynie, przekształcono go w rezydencję, a po ślubie Wiktora Amadeusza I z Marią Krystyną Bourbon zbudowano piękną fasadę. Od tego czasu nosi on nazwę Palazzo Madama (od tytułu księżnej - La prima "madama" reale). Prace nad rozbudową pałacu i dekoracją wnętrz prowadził Carlo di Castellamonte, a później - Filippo Juvarra. Największą świetność pałac przeżywał za panowania Wiktora Amadeusza II i jego żony Anny Orleańskiej (1669-1728). W roku 1814, po odzyskaniu Turynu przez Wiktora Emanuela I, pałac pełnił funkcję więzienia i koszar, a później - mieściło się w nim obserwatorium astronomiczne, zaś od czasów Karola Alberta (1798-1849) - Galeria Królewska (La Reale Galleria) z kolekcją obrazów, przeniesiona później do gmachu Akademii Nauk. W pierwszych latach po zjednoczeniu kraju pałac był siedzibą senatu odrodzonego Królestwa Włoch. Od 1934 roku ma tu siedzibę Muzeum Sztuki Starożytnej (Museo Civico dell' Arte Antica).

Turyn - sierpień 1972 roku. Widok w kierunku Placu Republiki (Piazza della Repubblica) i opisywanej w tekście wieży Mole Antonelliana - niedoszłej synagogi. Podobno swego czasu była ona największa budowlą ceglaną na świecie. Budynek ten, a raczej wieża, został zaprojektowany przez Alessandro Antonellego (1798-1888) i pierwotnie miała być to synagoga dla żydowskiej społeczności miasta. Po 10 latach prowadzenia prac budowlanych, gminie żydowskiej zabrakło funduszy i budynek przekazano miastu. Wieżę ukończono, a Antonelli zmienił w międzyczasie plany i podwyższył budynek do wysokości 167,5 m. Jednak projekt okazał się nie najpiękniejszym, stąd przydomek mole, oznaczający "grat". Dziś w Mole Antonelliana, ma przede wszystkim siedzibę Narodowe Muzeum Kinematografii (Museo Nazionale del Cinema). Na drugim zdjęciu widoczny jest Plac Republiki.

Wrzesień 1972 roku. Panorama Turynu. Na wzgórzach widoczna jest opisywana w tekście Basilica di Superga.

 

Turyn - sierpień 1972 roku. XIX-wieczna rekonstrukcja osady i zamku średniowiecznego położona w Parku Valentino nad Padem. Rekonstrukcja ta była inspirowana architekturą zamków z Piemontu i Doliny Aosty. Dziedziniec jest wierną kopią zamku Fénis, zamkowa kaplica wzorowana jest na kaplicy kościoła w Avigliana, fontanna - na fontannie zamku z Issogne, umocnienia obronne - na liniach obronnych zamku Verrès, sala jadalna - na jadalni zamku Strambino, inne sale - na salach zamków Manta, Challant i innych średniowiecznych budowlach. Rekonstrukcja została wzniesiona w latach 1882-1884, a pracami kierował portugalski architekt Alfredo Cesare Reis Freire de Andrade (1839-1915).

Wrzesień 1972 roku - Simona, córka właścicielki pensionatu, w którym mieszkałem w  czasie praktyki studenckiej.

Sierpień 1972 roku. Jeden z kościołów na przedmieściach Turynu.

Lipiec 1998 roku. Opactwo Sacra di San Michele zlokalizowane jest na skalistym szczycie Monte Pirchiriano, wzniesienia o wysokości 962 m n.p.m. leżącego w Alpach Kotyjskich ok. 30 km na zachód od Turynu. Nazwa wzgórza pochodzi od łacińskiego określenia "Mons Porcarianus" - "Świńska Góra". W roku 63 n.e., gdy tereny Alp Kotyjskich weszły w skład rzymskiej prowincji, zbudowano tu obóz wojskowy (castrum). Po upadku cesarstwa ziemiami tymi władali Longobardowie, a następnie Frankowie. W końcu X wieku św. Jan Wincenty (?-1012), uczeń św. Romualda (951/954-1027), osiedlił się na wzgórzu jako eremita. W tym czasie, hrabia Hugo z Montboissier jako pokutę od papieża Sylwestra II (~945-1003) otrzymał zadanie zbudowania opactwa. Jego wybór padł na Monte Pirchiriano, dokąd sprowadził on z Owernii benedyktynów, a w latach 983-987 rozpoczął budowę klasztoru. Od początku istnienia opactwo cieszyło się niezależnością od władzy biskupów Turynu i było znaczącym ośrodkiem życia religijnego i kulturalnego w ówczesnej Europie. Aż do połowy XIV wieku klasztor przeżywał najpomyślniejszy okres swej historii. W roku 1379 nieudolne rządy opata Pietro di Fongereta doprowadziły do tego, że hrabia Amadeusz VI Sabaudzki (1334-1383), zwany Zielonym Hrabią, zwrócił się do Stolicy Apostolskiej o likwidację urzędu zakonnego opata, który został zastąpiony komendanturą. Od tego czasu rozpoczął się upadek klasztoru, rządzonego w latach 1381-1622 przez przeorów wyznaczanych przez komendanta, który przebywał z dala od klasztoru. Jeden z nich - kardynał Maurizio di Savoia (1593-1657) - w roku 1622 przekonał papieża Grzegorza XV (1554-1623) do likwidacji klasztoru, zamieszkałego wówczas zaledwie przez 3 mnichów. Opactwo zostało niemal porzucone na przeciąg dwóch stuleci. W roku 1836 król Karol Albert Sabaudzki (1798-1849) osadził tu, za zgodą papieża Grzegorza XVI (1765-1846), zgromadzenie zakonne utworzone przez Antonio Rosminiego (1797-1855), tzw. braci rosminianów. Jednocześnie, do sanktuarium przeniesiono z katedry turyńskiej ciała 24 członków dynastii sabaudzkiej, które spoczęły tu w kamiennych sarkofagach. Rosminianie pozostali w sanktuarium również po uchwaleniu w 1867 roku prawa o konfiskacie dóbr kościelnych. Przebywają oni tu do dziś. W 1991 roku sanktuarium Sacra di San Michele odwiedził papież Jan Paweł II (1920-2005). Architektura sanktuarium stanowi wspaniały przykład sztuki romańskiej, a wnętrze kościoła kryje wiele dzieł (w tym piękne freski) z okresu gotyku i czasów późniejszych. Ostatnie zdjęcie przedstawia widok okolicy z Monte Pirchiriano, na którym wznosi się opactwo Sacra di San Michele.

Sierpień 1972 roku. Cervinia-Breuil, położona w Alpach Pennińskich na wysokości około 2.000 m n.p.m., należy do największych stacji narciarskich we Włoszech. Miejscowość jest pięknie położona na samym końcu doliny Valtournanche, u stóp strzelającego w niebo na wysokość 4.478 m n.p.m. szczytu Monte Cervino, bardziej znanego pod niemiecką nazwą Matterhorn - tego który stanowi swoiste logo szwajcarskich czekoladek Toblerone. Choć od strony włoskiej nie prezentuje się on tak efektownie jak ze szwajcarskiego Zermatt, to i tak okolice są przepiękne. Skalno-lodowa piramida Matterhornu - szóstego pod względem wysokości szczytu Alp - przez długi czas odstraszała wspinaczy. Po raz pierwszy szczyt został zdobyty dopiero w 1865 roku przez 7-osobowy zespół brytyjskiego alpinisty Edwarda Whympera (1840-1911), który wszedł nań granią Hörnli. Sukces miał jednak wysoką cenę - w czasie zejścia zginęło czterech wspinaczy.

Sierpień 1973 roku. Dolina Suzy. Niestety, miasteczka Bussoleno nie zwiedzaliśmy. Minęliśmy je w drodze do Bardonnecchii, a zdjęcie zrobiłem z samochodu.

Sierpień 1973 roku. Widoki z drogi na szczyt Rocca Bernauda (3.325 m n.p.m.).

Sierpień 1973 roku. W Bardonecchii z dziećmi naszych włoskich przyjaciół.

 

Sierpień 1973 roku. To alpejskie miasteczko z regionu Friuli-Wenecja Julijska (Friuli-Venezia Giulia) leżące w okolicy Gemona del Friuli sfotografowałem z pociągu. Nie mam, niestety pojęcia co to za miejscowość.

-----

Lombardia

Choć tę część Włoch poznałem chyba najlepiej, gdyż w Alzate Brianza w prowincji Como mieszkałem i pracowałem w latach 1997-1998, to - paradoksalnie - mam stamtąd bardzo niewiele zdjęć. W owym czasie znacznie częściej niż obecnie zajmowałem się uwiecznianiem zwiedzanych miejsc na filmach wideo i to jest główna przyczyna. 

 

A więc, jak już wspomniałem, mieszkaliśmy w Alzate Brianza, niewielkim pięciotysięcznym miasteczku, leżącym kilka kilometrów od Como przy drodze do Bergamo. Miasteczko, jakich wiele we Włoszech, nie wyróżniało się niczym szczególnym. Ładna okolica o urozmaiconym krajobrazie, kilka urokliwych kamieniczek i zaułków, trzy kościoły - p.w. św. Piotra i Pawła (ss. Pietro e Paolo), p.w. św. Jerzego (San Giorgio) oraz sanktuarium p.w. NMP z Rogoredo (oratorio della Madonna di Rogoredo), a także piękny kompleks parkowo-hotelowy Villa Odescalchi, mieszczący się w dawnej posiadłości patrycjuszowskiej rodziny Odescalchich, z której w wieku XVII wywodziło się kilku biskupów, papież Innocenty XI (1611-1689) a także kandydat do tronu polskiego po śmierci Jana III Sobieskiego (1629-1696) - Livio Odescalchi (1658-1713). Mimo, że znacznie więcej zabytków znajdziemy w niedalekim Bergamo lub Como, to Alzate Brianza także zasługuje - moim zdaniem - na krótką przerwę w podróży.

 

Warto wybrać się też na wycieczkę po okolicy, choćby nad piękne, ukryte wśród lasów jezioro Segrino, skąd skręcając na północ, przez Canzo i Magreglio dotrzemy widokową, przepaścistą drogą do uroczego sanktuarium cyklistów - Madonna del Ghisallo. Na początku XX wieku ów alpejski kościółek, znajdujący się na trasie kolarskich wyścigów był często odwiedzany przez zawodników. Dość szybko narodził się wśród nich kult miejscowej Madonny i zwrócili się oni do papieża Piusa XII (1876-1958) o oficjalne ogłoszenie jej patronką rowerzystów, co nastąpiło w 1948 roku. Przy wejściu do świątyni umieszczono popiersia słynnego kolarza Fausto Coppiego (1919-1960) i proboszcza kościółka - ks. Ermelindo Vignano, wielkiego miłośnika kolarstwa. W pobliżu stoi też pomnik przedstawiający zwycięskiego i upadającego kolarza. Wnętrze kościółka jest jedną wielką ekspozycją poświęconą kolarstwu. Można obejrzeć tu proporczyki klubów i koszulki słynnych zawodników oraz, oczywiście - rowery takich sław jak Eddy Merckx, Gino Bartali (1914-2000) czy Fabio Casartelli (1970-1995). Z pobliskiego punktu widokowego w miejscowości Civenna roztacza się wspaniała panorama leżącego 400 metrów niżej Lago di Lecco, będącego wschodnią odnogą Jeziora Como, a po jego drugiej stronie - granitowych ścian masywu Grigna, wznoszących się na wysokość 2.410 m n.p.m. Jadąc dalej na północ, po kilkukilometrowym zjeździe dotrzemy do przepięknego miasteczka Bellagio, położonego na brzegach Jeziora Como, gdzie możemy podziwiać piękne, stylowe wille i hotele oraz XII-wieczną bazylikę p.w. św. Jakuba (San Giacomo). Po zwiedzeniu Bellagio można przeprawić się promem na drugi brzeg jeziora bądź pojechać bardzo malowniczą drogą do Como, które jest stolicą prowincji. Choć miasto powstało już w czasach rzymskich (w II wieku p.n.e.) na terenie jeszcze wcześniejszej osady, to z tych czasów nie zachowały się w nim żadne zabytki. Będąc w Como trzeba koniecznie zobaczyć dwa miejsca - romański kościół p.w. św. Abbondiusza (Sant' Abbondio) i późniejszą, pochodzącą z XIV-XVI wieku, katedrę p.w. Wniebowzięcia NMP (Santa Maria Assunta) z XVIII wieczną poczwórną kopułą autorstwa Filippo Juvarry (1676-1736). Jeśli czas pozwoli, warto też wybrać się na spacer uliczkami starej części miasta. Jeśli chcemy w okolicach Como pobyć nieco dłużej, proponuję pojechać przez Olgiate do Brivio, ładnie położonego na obu brzegach Addy, skąd jadąc na północ i mijając jeziora Olginate i Garlate dotrzemy do stolicy sąsiadującej z Como prowincji - Lecco. Historia tego miasta jest podobna do dziejów Como. Na miejscu pierwotnej, celtyckiej osady Rzymianie wznieśli swój obóz wojskowy, z którego wyrosło późniejsze miasto. W VI wieku n.e. zajęli je Longobardowie, a następnie Frankowie, który założyli tu swą graniczną marchię. W następnych wiekach Lecco znalazło się pod panowaniem Świętego Cesarstwa Rzymskiego, a potem - pod władzą Mediolanu. W Lecco warto zobaczyć resztki średniowiecznych murów obronnych i romańską bazylikę p.w. św. Mikołaja (San Nicolà), przebudowaną w późniejszych epokach. Warto też wjechać kolejką linową na Piani d' Erna, by nacieszyć oczy widokiem skalnych urwisk masywu Resegone i leżącego u jego podnóża miasta i jezior. Wracając z Lecco do Alzate Brianza przejeżdżamy nad brzegami kolejnych jezior - Annone, Pusiano i Alserio, w rejonie których możemy często podziwiać wyczyny paralotniarzy. Warto też wybrać się nieco dalej na wschód nad piękne Lago d' Iseo, lub jeszcze dalej nad Lago di Garda.

-----

Okolice Como

Lato 1998 roku. W okolicach Alzate Brianza w prowincji Como i w samym miasteczku.

Lato 1998 roku. W centrum Como.

Lato 1998. Przed kościółkiem - sanktuarium cyklistów w Madonna del Ghisallo w drodze do Bellagio.

Lato 1998. Na punkcie widokowym w okolicach miejscowości Civenna nad wschodnim ramieniem Jeziora Como - Lago di Lecco. Położone na wysokości 198 m n.p.m. i tworzące kryptodepresję polodowcowe Jezioro Como (zwane także Lario) jest trzecim co do wielkości jeziorem Włoch (po jeziorze Garda i Maggiore). Ma powierzchnię 146 km². Jest zarazem najgłębszym jeziorem Alp i jednym z najgłębszych jezior w Europie (410 m).

Luty 1998 roku. Nad Jeziorem Como w okolicach Bellagio i w samym miasteczku.

https://www.youtube.com/watch?v=aXxClRHYRfo

-----

Certosa di Pavia

Do miejscowości Certosa di Pavia wybraliśmy się z Alzate Brianza na całodniową wycieczkę w maju 1998 roku. Znajduje się tam zespół klasztorny, położony ok. 8 km na północ od Pawii, którego początki sięgają XIV wieku. Jest jednym z najważniejszych zabytków późnogotyckich we Włoszech. Klasztor został zbudowany na skraju parku i terenów myśliwskich rodziny Viscontich, ówczesnych władców Mediolanu, którzy w Pawii mieli swoją rezydencję. Był on przeznaczony dla zakonu kartuzów, sprowadzonego ze Sieny z inicjatywy Giangaleazzo Viscontiego (1451-1402), a właściwie - jego żony Katarzyny (~1360-1404). Budowa klasztoru i kościoła, rozpoczęta w 1396 roku, trwała sto lat. Projekt został powierzony Bernardowi da Venezia, z którym współpracowali Cristoforo da Conigo i Giacomo da Campione (?-1398). Kościół, który miał być mauzoleum dynastii książąt Mediolanu, został zaprojektowany w stylu gotyckim jako ogromna budowla z trzema nawami. W międzyczasie we Włoszech zaznaczył się silny wpływ renesansu, więc reszta kościoła z łukowatymi galeriami, kopułą i krużgankami została zaprojektowana na nowo przez Guiniforte Solariego (~1429~1481). Następnie, pracami kierował Giovanni Antonio Amadeo (1447-1522). Kościół został konsekrowany w maju 1497 roku. Mnisi kartuscy zostali usunięci z klasztoru w 1782 roku przez cesarza Józefa II Habsburga (1741-1790), który skonfiskował dobra wszystkich zakonów kontemplacyjnych w granicach swego państwa. Klasztor przeszedł w roku 1784 w ręce cystersów, a w roku 1789 - karmelitów. W roku 1810 klasztor został zamknięty. Kartuzi powrócili tu w 1843 roku. W 1866 roku klasztor został uznany za zabytek stanowiący dziedzictwo narodowe, skutkiem czego było jego upaństwowienie. Aż do 1880 roku kartuzi zamieszkiwali w klasztorze. Obecnie przebywają tam cystersi. Kościół zbudowany jest na planie krzyża łacińskiego i składa się z trzech naw oraz absydy i transeptu. Świątynię pokrywa sklepienie krzyżowo-żebrowe, wzorowane na sklepieniu katedry mediolańskiej, choć tam jest ono bardziej strzeliste. Przestrzenie między żebrami pokryte są malowidłami zawierającymi motywy geometryczne oraz gwiaździste niebo. Wewnątrz kościoła znajdziemy arcydzieła malarstwa, których autorami są Ambrogio da Fossano zw. Bergognone (1481-1523/1524), Pietro Vannucci zw. Perugino (~1450-1523), Giovanni Battista Crespi zw. Cerano (1573-1632), Pier Francesco Mazzucchelli zw. Morazzone (1573-1626), Giovanni Francesco Barbieri zw. Guercino (1591-1666), Francesco del Cairo (1607-1665) i cykl fresków, których autorem jest Daniele Crespi (~1598-1630). Pierwszą, zadziwiającą zwiedzających częścią budowli kościoła jest fasada. Wygląda ona tak, jakby wzniesiono ją z poustawianych prostokątów, ale jej wystrój jest imponujący. Zbudowana jest z marmuru. Projekt początkowy był dziełem Guiniforte Solariego i przewidywał budowlę o wiele skromniejszą. Wśród artystów pracujących przy fasadzie byli Cristoforo Mantegazza (~1430-1482) i Giovanni Antonio Amadeo, który wykonał płaskorzeźby prawej strony podstawy fasady w latach 1473-1476. Zwieńczenie zostało ukończone przy współpracy Cristoforo Solariego (1468-1524), zwanego Garbatym. Przy budowie portalu, widocznego na jednym ze zdjęć, współpracowali Giovanni Antonio Amadeo i jego uczeń Benedetto Briosco (~1460~1517). Charakteryzuje się on podwójnymi kolumnami oraz płaskorzeźbami przedstawiającymi sceny z historii Certosy. W podstawie fasady znajdujemy 60 medalionów z wyobrażeniami głów cesarzy i królów oraz herbami. Twórcami płaskorzeźb są Giovanni Antonio Amadeo, Benedetto da Porlezza, Giovanni Battisa da Sesto, Stefano da Sesto i Antonio Romano, którzy do 1498 roku doprowadzili prace aż do pierwszego gzymsu. Prace zostały podjęte następnie przez Benedetta Briosco i De Ganti na podstawie szkiców Giangiacomo Dolcebuona (~1445-1504) i Ambrogia da Fossano zw. Bergognone, pod kierownictwem Cristoforo Mantegazzy (~1430-1482). Drugi poziom płaskorzeźb został wykonany przez Amadeo i Montegazzę oraz ich uczniów w latach 1490-1499. Przedstawiony jest tu cykl opowiadający dzieje zbawienia, począwszy od grzechu pierworodnego aż do śmierci Chrystusa. Fasada powyżej portalu została wykonana po bitwie pod Pawią w 1525 roku przez Cristoforo Lombardo (1480/1490-1555) i jego uczniów - Angela Mariniego i Antonio della Porta, zwanego Tamagnino (~1447~1520). Projekt portalu jest dziełem Amadeo i Dolcebuono, a zrealizowany został przez Benedetto Briosco w latach 1501-1507. W prezbiterium kościoła znajdują się przepiękne drewniane stalle - przykład wspaniałej sztuki intarsji. W prawej części transeptu znajduje się grób fundatora Certosy - Giangaleazzo Viscontiego. W lewej części transeptu znajduje się nagrobek Ludovica Sforzy zwanego il Moro (1452-1508) oraz jego żony Beatrice d' Este (1475-1497). Jest to jedno z arcydzieł autorstwa Cristoforo Solariego. Elegancki portal z rzeźbami, których autorami są bracia Cristoforo i Tommaso Mantegazza oraz Giovanni Antonio Amadeo prowadzi z kościoła do małego krużganka, jednego z najbardziej spektakularnych zakątków Certosy. W jego środku znajduje się ogród. Krużganek ten to miejsce, które było ośrodkiem życia wspólnotowego zakonników, łączącym z tak ważnymi miejscami jak kościół, kapituła, biblioteka i refektarz. Z niego roztacza się widok na bok i transept kościoła. Ozdoby z terakoty i delikatne marmurowe pilastry zostały wykonane przez Rinaldo de Staurisa w latach 1463-1478. Godny uwagi jest także tzw. Duży Krużganek, widoczny na jednym ze zdjęć. Wychodzą nań cele (domki) dla 24 mnichów. Każda z nich składa się z trzech pomieszczeń i ogródka. Obok wejścia do każdej celi, oznaczonej jedną z liter alfabetu, umieszczony jest niewielki otwór, przez który mnich otrzymywał codzienny posiłek w dni powszednie, kiedy to wszystkich obowiązywała zasada samotności. Na posiłki wspólnotowe zakonnicy zbierali się tylko w dni świąteczne w refektarzu. Bogato zdobione kolumny arkad ze statuami świętych, proroków i aniołów są wykonane na przemian z białego i różowego marmuru. Niestety, nie zachowały się malowidła przedstawiające proroków i inne postacie, które swego czasu ozdabiały krużganek, a których autorem był Vincenzo Foppa (~1427~1515).

-----

Bergamo

Zwiedzając Lombardię nie można pominąć Bergamo. Przez wielu turystów podróżujących po Italii jest ono traktowane nieco po macoszemu. A szkoda, bo to naprawdę piękne miasto, mogące poszczycić się bogatą historią i ciekawymi zabytkami. Leży u podnóża Alp, a w jego topografii wyróżniają się dwie części: miasto dolne tzw. Bergamo Bassa i znacznie ciekawsze miasto górne tzw. Bergamo Alta, położone niemal 400 metrów wyżej.

Bergamo zostało zbudowane na miejscu dawnej osady celtyckiego plemienia Cenomanów o nazwie Bergomum. W czasach Juliusza Cezara (100-44 p.n.e.), w roku 49 p.n.e., dostało się pod panowanie Rzymu. W V wieku n.e. zostało zniszczone przez hordy Attyli (406-453), a w następnym stuleciu, w roku 575, Longobardowie ustanowili tu stolicę swego księstwa. Po podbiciu Longobardów przez Karola Wielkiego (742/747-814). Bergamo stało się siedzibą hrabstwa. W końcu XI wieku miasto stało się niezależną gminą, a w roku 1165 przystąpiło do Ligi Lombardzkiej, zawiązanej przeciwko cesarzowi Fryderykowi I Barbarossie (~1122-1190). Zażarte walki pomiędzy stronnictwami gibelinów i gwelfów stały się udziałem mieszkańców Bergamo za sprawą rodzin Colleoni i Suardi. Ostatecznie, w roku 1295 władzę w mieście przejął mediolański ród Viscontich. Wprawdzie w 1331 roku Bergamo poddało się królowi Czech Janowi I Luksemburskiemu (1296-1346), ale wkrótce Visconti odzyskali władzę. W roku 1407 miasto zostało podbite przez panujący w Rimini ród Malatesta, lecz już wkrótce - bo w 1428 roku - dostało się na ponad 350 lat pod panowanie Republiki Weneckiej. W okresie od 1797 do 1815 roku Bergamo było uzależnione od Francji, a po upadku Napoleona I Bonaparte (1769-1821) weszło w skład Cesarstwa Austrii. Zostało wyzwolone przez oddziały Giuseppe Garibaldiego (1807-1882) w czasie drugiej wojny o niepodległość Włoch w 1859 roku i włączone do Królestwa Sardynii, a następnie - zjednoczonego Królestwa Włoch. W XX wieku Bergamo należało do najbardziej uprzemysłowionych miast Italii, a II wojna światowa obeszła się z nim łagodnie - uniknęło ono bowiem zniszczeń.

 

Przyjeżdżając do Bergamo warto zostawić samochód na parkingu przy Bramie św. Augustyna (Porta Sant' Agostino), obejrzeć XIII-wieczny kościół i klasztor pod wezwaniem tego świętego i ruszyć pieszo do centrum Bergamo Alta. Idąc Via Porta Dipinta, po lewej stronie ujrzymy ciekawy kościół p.w. św. Michała (Chiesa di San Michele al Pozzo Bianco) pochodzący z XII wieku, którego ozdobą są piękne freski z XIII-XVI wieku. Po przejściu Placu Szewskiego (Piazza Mercato delle Scarpe) proponuję skierować się ładną ulicą Donizettiego (Via Gaetano Donizetti), która doprowadzi nas na Plac Katedralny (Piazza Duomo). Znajdują się tu trzy ciekawe obiekty. Pierwszym jest Katedra p.w. św. Aleksandra, zbudowana w XVII i XVIII wieku na miejscu dawnego kościoła p.w. św. Wincentego. Drugim - romańska bazylika p.w. NMP (Santa Maria Maggiore) z XII wieku, z barokowym wystrojem wnętrza, XIV-wiecznymi freskami i zdobiącymi wejścia Portalami Białych i Czerwonych Lwów autorstwa Giovanniego da Campione (~1320~1375)  - marmurowymi rzeźbami, na których wspierają się kolumny. Trzecim, i chyba najciekawszym - renesansowa Kaplica Colleonich (Cappella Colleoni), dobudowana do bazyliki pw.w. NMP w latach 70. XV wieku. Kaplica posiada bogatą ornamentykę i mnóstwo detali (arkad, kolumienek, balustrad), wykonanych z jasnego marmuru przez rzeźbiarza Amadea z Pawii (1447-1522). Szczególny podziw budzą wspaniałe freski Giambattisty Tiepolo (1696-1770) oraz sarkofag i konny posąg fundatora kaplicy - Bartłomieja Colleoniego (~1395-1475). Za Placem Katedralnym znajduje się też ciekawy kościółek p.w. św. Krzyża (Tempietto di Santa Croce), zbudowany w X-XI wieku. Z Placu Katedralnego przechodzimy na sąsiedni Plac Stary (Piazza Vecchia) aby nacieszyć oczy dwiema wybitnymi budowlami - Palazzo della Raggione, zbudowanym w XII wieku i przebudowanym w XVI wieku, będącym siedzibą władz miejskich, oraz stojącym naprzeciw XVIII-wiecznym gmachem Biblioteki Angelo Mai, w której zbiorach znajduje się wiele dokumentów i starodruków. Na środku placu ustawiono oryginalną XVIII-wieczną fontannę, zwaną fontanną Contariniego (od nazwiska fundatora). Jeśli mamy więcej czasu możemy pospacerować bez celu okolicznymi nastrojowymi zaułkami, zrobić przerwę na wyborne espresso lub kieliszek wina, a jeśli nie znużyło nas zwiedzanie - warto rzucić okiem na budynki seminarium, w którym kształcił się późniejszy papież Jan XXIII (1881-1963), przejść do kościoła św. Agaty lub wjechać zębatą kolejką linową na wierzchołek wzgórza San Vigilio, z którego roztacza się piękny widok na Alpy i obie części Bergamo. W drodze powrotnej można przejść ulicą wzdłuż XVI-wiecznych murów obronnych, okalających Bergamo Alta (Viale delle Mura). Ciekawym akcentem architektonicznym tej części Bergamo jest także widoczna z wielu punktów miasta, wzniesiona w XII wieku, wysoka na 52 m wieża Gombito (La Torre di Gombito). W odróżnieniu od Bergamo Alta, dolnej części miasta właściwie nie znam. Mogę więc polecić z niej jedynie ciekawą galerię Accademia-Pinacoteca Carrara, założoną w końcu XVIII wieku, w której oglądać można bardzo bogatą kolekcję malarstwa artystów weneckich, lombardzkich i toskańskich a także malarzy z innych regionów Włoch oraz zza granicy (Pisanellego, Borgognone, Botticellego, Rafaela, Tycjana, Tintoretta, Rubensa, Van Dycka i innych).

 

Będąc w Bergamo warto też pamiętać, że jest ono rodzinnym miastem wielu wybitnych muzyków: Gaetano Donizettiego (1797-1848), Pietro Locatellego (1695-1764), Antonio Lolliego (~1725-1802), Gianluigi Trovesiego i innych.

 

Jadąc szosą (nie autostradą) z Como do Bergamo warto skręcić na chwilę do Sotto il Monte Giovanni XXIII. W tej niewielkiej miejscowości 25 listopada 1881 roku urodził się Angelo Giuseppe Roncalli, późniejszy papież Jan XXIII i święty Kościoła katolickiego (stąd w obecnej nazwie miejscowości widnieje człon Giovanni XXIII). Można tu obejrzeć skromny dom, w którym późniejszy papież przyszedł na świat jako czwarte z 11 dzieci w rodzinie ubogich rolników i zbiór pamiątek po nim. W Bergamo i okolicach byliśmy kilkakrotnie, gdyż leży ono zaledwie w odległości 50 km od Alzate Brianza, gdzie mieszkaliśmy w czasie mojej pracy we Włoszech. Mam sporo nagrań wideo, ale nie mogę jakoś doszukać się moich zdjęć. Dlatego dla ilustracji zamieszczam kilka zdjęć z Bergamo oraz jedno zdjęcie z Sotto il Monte pozyskane z internetu (ostatnie w kolejności).

http://www.youtube.com/watch?v=cDhet6BmSU4

-----

Mediolan

Mimo, że w Mediolanie bywałem wielokrotnie, to nigdy naprawdę nie polubiłem tego miasta. Dla mnie jest zbyt duży i zatłoczony, zaparkowanie samochodu w centrum graniczy z reguły z cudem, połączenie starej i nowej architektury nie przypadło mi do gustu, niektóre z dzielnic są wręcz szare i brzydkie. A poza tym, Mediolan wyraźnie różni się od innych miast włoskich. Okryty wilgotnym smogiem w zimie, gorący i parny w lecie, podobny jest raczej do większości dużych miast europejskich. Te cechy Mediolanu zauważają nawet opiewający go artyści (http://www.youtube.com/watch?v=QTnCt0SUwnA). Drugie co do wielkości miasto Włoch, jest ich gospodarczym centrum. Ulokowały się tu liczne zakłady przemysłu maszynowego, elektrotechnicznego, samochodowego (Alfa Romeo), chemicznego (Pirelli), spożywczego i innych. Miasto jest jednym ze światowych ośrodków mody i wzornictwa. Są one dla mediolańczyków pasją oraz gałęzią gospodarki o miliardowych obrotach. Łatwo się o tym przekonać spacerując po centrum i oglądając wystawy wielu eleganckich sklepów. W Mediolanie mają też swą siedzibę liczne banki, instytucje finansowe (w tym włoska giełda papierów wartościowych) i towarzystwa ubezpieczeniowe. Miasto jest także wielkim ośrodkiem oświaty i nauki. Znajduje się w nim kilka uniwersytetów, politechnika, Akademia Literatury i inne uczelnie oraz liczne instytuty naukowe.

Ale Mediolan to nie tylko przemysłowe współczesne oblicze. Na jego ulicach odnajdziemy wiele śladów historii. Zachwyca mediolańska katedra (Il Duomo) upstrzona setkami iglic i pinakli, niezapomniane wrażenie wywiera fresk "Ostatnia wieczerza" namalowany przez mistrza Leonarda na ścianie refektarza przy kościele p.w. MB Łaskawej (Santa Maria delle Grazie), swoim surowym pięknem zadziwiają bazyliki p.w. św. Amrożego (Sant' Ambrogio) i p.w. św. Symplicjusza (San Simpliciano). Kościołów godnych uwagi jest zresztą w Mediolanie wiele. Świątynie noszące imiona św. Szczepana (Santo Stefano Maggiore), św. Marka (San Marco), św. Barnaby i św. Pawła (San Barnaba e Paolo) - to tylko niektóre z nich. Są też ciekawe zabytki świeckie - XV-wieczny Zamek Sforzów (Castello Sforzesco), najsłynniejszy chyba teatr operowy na świecie - La Scala, ratusz czy liczne pałace. Jeżeli dodamy do tego słynną Pinakotekę Brera, gdzie możemy stanąć oko w oko z dziełami takich artystów jak Gentile da Fabriano (~1370-1427), Piero della Francesca (~1415-1492), Jacopo Tintoretto (1518-1594), Andrea Mantegna (~1431-1506), Giovanni Bellini (1427/1430-1516), Donato Bramante (1444-1514) czy Michelangelo Merisi da Caravaggio (1571-1610), czy pełną szyku i elegancji Galerię Wiktora Emanuela II, która nie jest galerią sensu stricto, lecz reprezentacyjnym pasażem handlowym ze sklepami, butikami, kawiarniami, barami i słynną restauracją Savini, to zrozumiałe jest, że Mediolan może wiele zaoferować nawet wybrednym turystom.

Początki miasta sięgają prawdopodobnie IV wieku p.n.e. Wówczas to pomiędzy rzekami Ticino, Addą, Padem i Alpami powstała celtycka osada plemienia Insubrów. W czasach Imperium Romanum na terenie obozu Mediolanum stacjonowała armia rzymska, o czym wspominają kroniki z III wieku p.n.e. W roku 286 Mediolan stał się przejściowo (do roku 403) stolicą cesarstwa. Właśnie w Mediolanie w 313 roku cesarz Konstantyn I Wielki (~272-337) wydał edykt uznający chrześcijaństwo. Po upadku Cesarstwa Rzymskiego Mediolan dostał się pod panowanie Longobardów, potem Karolingów, by w 951 roku trafić pod władzę króla Ottona I Wielkiego (912-973), późniejszego cesarza rzymsko-niemieckiego. W 1158 roku Mediolan odmówił podporządkowania się cesarzowi Fryderykowi I Barbarossie (~1122-1190), za co w roku 1162 po długim oblężeniu został przez wojska cesarskie zdobyty i splądrowany. W roku 1329 do władzy w mieście doszedł ród Viscontich. Mediolan, mimo że formalnie uznawał zwierzchnictwo cesarza niemieckiego stał się de facto niezależnym księstwem. W połowie XV wieku rządy objęła rodzina Sforzów. W tym czasie w mieście przebywał i tworzył Leonardo da Vinci (1452-1519). W roku 1499 Mediolan opanowali Francuzi, a w 1535 roku - Hiszpanie. W roku 1714 po wojnie o sukcesję hiszpańską Mediolan dostał się pod władzę Habsburgów. W latach 1797-1805 miasto było stolicą utworzonej przez Napoleona I Bonaparte (1769-1821) Republiki Cisalpińskiej, a po jego upadku - na mocy decyzji kongresu wiedeńskiego - powróciło do Austrii. W roku 1859 Mediolan został odebrany Austriakom i włączony do Królestwa Sardynii. W 1861 roku znalazł się w granicach zjednoczonego Królestwa Włoch. W II połowie XIX i całym XX wieku miasto przekształciło się w największy w Italii ośrodek gospodarczo-finansowy.

http://www.youtube.com/watch?v=W7EV0YqoV1Q

-----

Katedra p.w. Narodzin NMP (Il Duomo di Santa Maria Nascente). Jest największą na świecie świątynią gotycką. Jej budowę rozpoczął Giangalezzo Visconti (1351-1402) w 1386 roku i kontynuowana była ona przez następne stulecia, aby zakończyć się dopiero w 1813 roku. Fasada zbudowana jest z białego marmuru, sprowadzanego z kamieniołomów Candoglio koło Lago Maggiore. Na zewnątrz, katedra ozdobiona jest przez 2.245 figur, 135 sterczyn, 96 rzygaczy, i ok. kilometr maswerków. Dolna cześć fasady jest barokowa, natomiast w części górnej dominuje gotycki charakter budowli. Wnętrze podzielone jest pięcioma nawami i ponad 50 wysokimi pilastrami i osiąga długość 150 m. Transept podzielony jest na trzy nawy i długi na 90 m. Ołtarz główny i chór z drzewa orzechowego jest dziełem Pellegrino Tibaldiego (1527-1596) i pochodzi z końca XVI wieku. W krypcie zachowana jest urna ze srebra z relikwiami św. Karola Boromeusza (1538-1584). Pierwsze zdjęcie pochodzi z września 1972 roku, zaś dwa następne z końca lat 90. XX wieku.

Wrzesień 1972 roku. Teatro alla Scala - jeden z najsłynniejszych teatrów operowych świata. Jego gmach zaprojektował w latach 1776-1778 architekt Giuseppe Piermarini (1734-1808). Nazwa pochodzi od nazwiska księżnej Beatrycze Reginy della Scala (1333-1384), żony księcia Bernabo Viscontiego (1323-1385), fundatora kościoła Santa Maria alla Scala zbudowanego w XIV wieku, który stał niegdyś na placu budowy nowego gmachu opery. Widownia La Scali mieści 3.600 osób.

-----

Liguria

Liguria jest niewielkim, ale bardzo malowniczym regionem Włoch, ciągnącym się wzdłuż Morza Liguryjskiego, będącego częścią Morza Śródziemnego, od granicy z Francją do granicy z Toskanią. W jego skład wchodzą cztery prowincje - Imperia, Savona, Genua i La Spezia. Jest to najbardziej zalesiony region Włoch, liczący niecałe 1,6 mln mieszkańców. Stolicą Ligurii jest licząca 580 tys. mieszkańców Genua, zwana w miejscowym dialekcie Zêna, która jest zarazem największym portem Włoch.

-----

Savona

Savona była miejscem, w którym po raz pierwszy stanąłem na brzegu Morza Śródziemnego. Jest ona nie tylko stolicą jednej z prowincji Ligurii, ale także miastem, do którego latem licznie przybywają turyści, Włosi i cudzoziemcy. Dziś plaże miejskie wyglądają tutaj tak, jak przystało na popularną miejscowość nadmorską, pełne są rzędów parasoli i leżaków. Wczasowicze, którzy lubią ten styl, zalegają każdy ich zakątek, zwłaszcza, że w weekendy przyjeżdżają tutaj także okoliczni mieszkańcy. Wówczas, w połowie września 1972 roku, jak widać na zdjęciach, miasto sprawiało wrażenie raczej wyludnionego. Wzdłuż miejskiej plaży ciągnie się piękny deptak, którym przyjemnie jest spacerować, podziwiając widok lazurowego morza. Zwiedzanie miasta można zacząć od portu, przy którym bardzo sympatycznie prezentują się kolorowe kamieniczki, charakterystyczne dla tego regionu.

-----

Portofino

Prawdziwą liguryjską perełką jest Portofino, które było celem naszej jednodniowej wycieczki z Alzate Brianza którejś lipcowej soboty w 1998 roku. Miasteczko jest urocze. Właściwie jedynymi jego minusami są brak ładnej plaży i tłumy turystów. Wcinającą się w ląd zatokę i port otaczają domy o kolorowych fasadach, a na porośniętym drzewami wzgórzu wznosi się zamek Castello Brown. Na początku XVI wieku na wzgórzu tym umieszczono baterię dział dla obrony portu. W 1554 roku inżynier wojskowy Gian Maria Olgiati (~1494-1559) opracował plany budowy fortecy. Zamek został zbudowany trzy lata później, a w 1575 roku przyczynił się do odparcia ataku genueńskiego admirała Giovanniego Andrei Dorii (1539-1606). W latach 1622-1624 twierdza została rozbudowana. W roku 1798, za panowania Napoleona I Bonapartego (1769-1821) została zaatakowana przez Anglików. Zniszczeniu uległa wówczas wieża zamku. Po kongresie wiedeńskim w 1815 roku twierdza została opuszczona. W roku 1867 została kupiona przez Montague' a Yeatsa Browna (1885-1948) - angielskiego konsula w Genui - i przekształcona w luksusową, wygodną willę bez większych zmian formy budowli. Spadkobiercy Browna byli właścicielami zamku do 1949 roku, kiedy to posiadłość nabył angielski pułkownik John Baber i jego żona. Odrestaurowali oni zniszczone fragmenty zamku i w roku 1961 sprzedali go miastu Portofino. Obecnie mieści się tam muzeum.

Pliniusz Starszy (23-79) podaje, że Portofino zostało założone przez Rzymian jako Portus Delphini, a jego nazwa związana jest z dużą ilością delfinów żyjących niegdyś w otaczających osadę wodach. Miejscowość jest wymieniona w dokumencie z 986 roku, wydanym przez Adelajdę Burgundzką (931-999)), wdowę po cesarzu Ottonie I Wielkim (912-973), który to dokument przekazywał Portofino pobliskiemu opactwu San Fruttoso di Capodimonte. Po roku 1229 weszło ono w skład Republiki Genueńskiej. W roku 1409 Portofino zostało sprzedane Republice Florenckiej, lecz później Florencja oddała je Genui. W roku 1815 miasteczko weszło w skład Królestwa Sardynii, a od roku 1861 - zjednoczonego Królestwa Włoch. W końcu XIX wieku Portofino stało się popularne wśród arystokratycznych turystów z północy Europy, którzy zaczęli przyjeżdżać tu z pobliskiej Santa Margherita Ligure, a z czasem budować letnie posiadłości i kosztowne wille. Portofino z małego portu rybackiego przekształciło się w ekskluzywną miejscowość turystyczną. Obecnie przybywają i cumują tu jachty z całego świata.

A może ktoś jeszcze pamięta starą piosenkę o Portofino?

"Jest długie lato w Portofino
I dużo gości z wszystkich stron
I strumieniami płynie wino
Tu w Portofino przez całą noc
"

Wylansowała ją w końcu lat 50. XX wieku Yolanda Gigliotti (1933-1987), znana bardziej, jako Dalida - francuska piosenkarka włoskiego pochodzenia, w Polsce przed laty śpiewała ją Sława Przybylska, Magda Umer (http://www.youtube.com/watch?v=tmlyS8caXAc) i inne piosenkarki.

-----

Bolonia

 

 

Bolonia, w której byliśmy na całodniowej wycieczce w marcu 1998 roku, jest stolicą regionu Emilia Romagna. Słynie z wyśmienitej, aczkolwiek dość kalorycznej kuchni, przez niektórych uważanej za najlepszą we Włoszech. Dlatego też bywa nazywana La Grassa (Tłusta). W Bolonii są najlepsze we Włoszech mortadele, wędliny, tortellini i lasagne. A któż nie zna spaghetti alla bolognese? Miłośnicy kulinariów na pewno znają ulice Via Clavature, Via Pescerie Vecchie i Via Draperie, w rejonie których rozciąga się wielki, wypełniony sklepami i straganami targ z żywnością, na którym można kupić dosłownie wszystko czego dusza, a właściwie czego podniebienie zapragnie. Trudno też przejść obojętnie obok otwartych do późnej nocy bolońskich barów i restauracji. Miasto jest też znanym ośrodkiem kulturalno-naukowym. To właśnie w Bolonii ma siedzibę najstarszy na naszym kontynencie uniwersytet, założony już w 1088 roku, akademia sztuk pięknych, ośrodek badań jądrowych i wielkie biblioteki. Dlatego też Bolonia nazywana jest La Dotta (Uczona). Warto wspomnieć, że na bolońskim uniwersytecie studiowali m. innymi Wincenty Kadłubek (~1150-1223), Mikołaj Kopernik (1473-1543), Bernard Wapowski (1450-1535), Wojciech Oczko (1537-1599) i Jan Kochanowski (~1530-1584), a 12 rektorów uczelni było Polakami. Bolonia jest też ważnym centrum przemysłu spożywczego, maszynowego, skórzano-obuwniczego, środków transportu, elektrotechnicznego, chemicznego i innych branż. Jest ona też bez wątpienia jednym z najpiękniejszych włoskich miast. Bogata w zabytki, pełna parków i skwerów, starych pałaców, kościołów (jest ich ponad 200), ceglanych kamienic pokrytych czerwoną dachówką, charakterystycznych portyków, ciągnących się kilometrami wzdłuż śródmiejskich ulic ma niepowtarzalną atmosferę, która przyciąga wielu turystów z całego świata.

Niewątpliwie punktem centralnym Bolonii jest staromiejski Piazza Maggiore i sąsiadujący z nim Piazza del Nettuno. To tu wznoszą się najważniejsze budowle bolońskiej Starówki - bazylika p.w. św. Petroniusza (San Petronio), Pałac Podesty (Palazzo del Podesta) i piękna XIV-wieczna fontanna Neptuna, będąca symbolem miasta. Bazylika San Petronio to największa ceglana świątynia w Italii. Zbudowana w latach 1390-1650, miała być w zamyśle większa od Bazyliki p.w. św. Piotra w Rzymie. Zamysłu nie zrealizowano, gdyż część pieniędzy legat papieski przeznaczył na rozbudowę uniwersytetu, lecz i tak ogrom bazyliki przytłacza i wtapia w siebie wystrój świątyni. Główna nawa ma długość 132 m i wysokość 44 m co czyni bazylikę jednym z największych kościołów na świecie. Główny portal ozdabiają piękne płaskorzeźby, których autorem jest Jacopo della Quercia (~1367-1438), a we wnętrzu można obejrzeć wiele dzieł innych artystów. Pałac Podesty (Palazzo del Podesta), stojący naprzeciw bazyliki, jest od niej starszy. Pochodzi z 1200 roku i był siedzibą władz miejskich. W roku 1245 dobudowano do niego tzw. Pałac Króla Enzo (Palazzo Re Enzo), nazwany tak od imienia króla Sardynii więzionego w jego murach w latach 1249-1272. W 1453 roku fasada Pałacu Podesty została przebudowana przez Arystotelesa Fioravantiego (1415/1420~1486) - architekta, który zbudował m. innymi Sobór Uspieński na moskiewskim Kremlu. Nieco dalej, na Via dell' Indipendenza można obejrzeć katedrę p.w. św. Piotra (Cattedrale di San Pietro). Kościół jest wprawdzie starszy od bazyliki San Petronio (pochodzi z XI wieku), lecz późniejsze przebudowy nadały mu barokowy charakter. Również w centrum Bolonii, przy Piazza Ravegnana wznoszą się dwie ciekawe, średniowieczne budowle - wieże Asinellich i Garisendów (Torri degli Asinelli e della Garisenda). Zostały zbudowane w latach 1109-1119. Wyższa (wieża Asinellich) wznosi się na wysokość 97,2 m, niższa (wieża Garisendów) liczy 48 m wysokości. Z wieży Asinellich można podziwiać wspaniały widok na miasto. Co ciekawe, obie wieże są odchylone od pionu - wyższa o 2 m, niższa o 3,22 m. Średniowiecznych wież i bram jest zresztą w Bolonii ponad dwadzieścia, a w epoce było ich około dwustu. Oprócz opisanych wyżej miejsc udało nam się jeszcze zobaczyć gotycką bazylikę św. Franciszka (Basilica di San Francesco), zbudowaną w większej części w latach 1236-1263. Niestety, nie starczyło już czasu na Uniwersytet, zabytki rzymskie (termy, ruiny akweduktu i amfiteatru) i wiele innych zabytków. Również bolońskie muzea muszą zaczekać na następną podróż.

http://www.youtube.com/watch?v=2yMryOuTYqg

I tradycyjnie, kilka słów o historii Bolonii. Osada o nazwie Felsina została założona w tym miejscu przez Etrusków lub Umbrów. W IV wieku p.n.e. została zajęta przez celtyckie plemię Bojów, a po bitwie pod Telamonem w roku 225 p.n.e. popadła w zależność od Rzymu. Ponieważ w czasie II wojny punickiej Bojowie wsparli Hannibala (247-183 p.n.e.), to po klęsce Kartaginy Rzymianie zdobyli miasto i w roku 189 p.n.e. założyli tu kolonię Bononia. Po zbudowaniu dróg Via Aemilia, Via Flaminia i Via Aemilia Altinate, miasto uzyskało połączenia z Akwileją i Arretium (dzisiejszym Arezzo) i stało się ważnym centrum handlowym i jednym z największych miast Italii. W I wieku n.e., za panowania cesarza Klaudiusza (10 p.n.e.-54 n.e.), Bolonia została zniszczona przez pożar, a za czasów Nerona (37-68) - odbudowana. Walki z Germanami u schyłku cesarstwa przyniosły miastu długotrwały upadek. Świetność zdołał jej przywrócić jej biskup, św. Petroniusz (?~450), który zbudował klasztor p.w. św. Szczepana i odbudował wiele innych zniszczonych budowli. Po upadku cesarstwa Bolonia znalazła się w państwie Odoakra (431-493), a potem - Teodoryka Wielkiego (454-526). Od VI do VIII wieku była włączona do bizantyjskiego Egzarchatu Rawenny i jako miasto graniczne - ufortyfikowana i otoczona murami. W 728 roku została zdobyta przez Longobardów i włączona do ich królestwa. Od roku 756 była w granicach Państwa Kościelnego. Na początku XII wieku Bolonia stała się niezależną republiką miejską i zaczęła przeżywać okres szybkiego rozwoju. Nieco wcześniej, w 1088 roku, w mieście powstał pierwszy w Europie uniwersytet. W 1168 roku Bolonia przystąpiła do antycesarskiej Ligi Lombardzkiej. Po przegranej bitwie pod Zappolino stoczonej z procesarską Modeną w 1325 roku oddała się pod opiekę papieża. W 1348 roku epidemia "czarnej śmierci" pochłonęła niemal połowę mieszkańców Bolonii. W II połowie XIV i przez cały XV wiek miasto było niezależne lub w pewnych okresach podlegało Mediolanowi. W latach 1506-1796 Bolonia ponownie znalazła się pod władzą papieży. W okresie rewolucji francuskiej i wojen napoleońskich była najpierw stolicą Republiki Cispadańskiej (1796-1797), potem została włączona do Republiki Cisalpińskiej (1797-1802), a następnie do zależnych od Napoleona Republiki Włoskiej (1802-1805) i Królestwa Włoch (1805-1815). Po upadku Napoleona I Bonaparte (1769-1821) powróciła do Państwa Kościelnego. W roku 1860 Bolonia weszła w skład jednoczącego się Królestwa Włoch. W czasie II wojny światowej walki w rejonie Bolonii toczyli żołnierze 2. Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa (1892-1970), którzy po zdobyciu miasta zakończyli tu swój szlak bojowy. W 1980 roku na dworcu w Bolonii skrajnie lewicowi terroryści Rewolucyjnych Komórek Zbrojnych (Nuclei Armati Rivoluzionari) dokonali zamachu bombowego, w którym zginęło 85, a rannych zostało ponad 200 osób. Był to największy akt terroru w powojennej historii Włoch.

 

-----

 

Marzec 1998 roku. Fontanna Neptuna przed Pałacem Króla Enzo. Fontanna Neptuna (Fontana di Nettuno) położona jest na Piazza Nettuno obok Piazza Maggiore. Bolończycy nazywają ją "Il Gigante" ("Al Żigànt" w dialekcie bolońskim). Fontanna powstała z inicjatywy legata papieskiego w Bolonii, kardynała Carlo Borromeo (1538-1584), przyszłego świętego. Miała symbolizować pomyślne i szczęśliwe rządy papieża Piusa IV (1499-1565), wuja kardynała. Projekt fontanny został opracowany przez architekta Tommaso Lauretiego (~1530-1602) z Palermo w roku 1563, zaś rzeźba jest dziełem Jeana Boulogne (1529-1608), artysty flamandzkiego pochodzenia, zwanego Giambologna, który ukończył ją prawdopodobnie w roku 1567. Widoczny po prawej stronie budynek to tzw. Pałac Króla Enzo (Palazzo Re Enzo). Został on dobudowany w roku 1245 do sąsiedniego Pałacu Podesty (Palazzo del Podestà). Początkowo był nazywany Palatium Novum. Obecną nazwę zawdzięcza temu, że w jego murach był więziony król Sardynii Enzo (1218/1224-1272), a właściwie Heinz, nieślubny syn cesarza Fryderyka II Hohenstaufa (1194-1250), który dostał się do niewoli gwelfów po przegranej bitwie pod Fossalta, stoczonej 26 maja 1249 roku. W pałacu tym był on więziony przez 23 lata, aż do swojej śmierci w 1272 roku.

Marzec 1998 roku. Przed Palazzo d' Accursio, zwanym też Palazzo Comunale, na Piazza Maggiore. Pałac jest siedzibą władz miejskich Bolonii. Stanowi on zespół budynków połączonych w ciągu wieków. Początkowo był domem Accursio da Bagnolo (1184-1263) prawnika i wykładowcy prawa na uniwersytecie w Bolonii. W roku 1336 stał się siedzibą najwyższych władz sądowych i władz miejskich. W XV wieku został odrestaurowany przez Fioravante Fioravantiego (1390-1430/1447), który umieścił również zegar na Wieży Accursio (La Torre d' Accursio). W górnej części fasady umieszczona jest terakotowa rzeźba Madonny z Dzieciątkiem (La Madonna di Piazza con Bambino) z 1478 roku, której autorem jest Nicolò dell' Arca (~1435-1494). We wnętrzach eksponowane są liczne pamiątki historyczne z przeszłości miasta. Mieści się tu także Muzeum Giorgio Morandiego (1890-1964) znanego bolońskiego malarza.

Marzec 1998 roku. Przed Bazyliką św. Petroniusza na Piazza Maggiore. Olbrzymi kościół (132 m długości, 66 m szerokości, 45 m wysokości w nawie głównej i 51 m w fasadzie) jest przykładem włoskiego gotyku. Decyzję o budowie bazyliki podjęto w 1390 roku. Prace rozpoczęły się pod kierownictwem Antonio di Vincenzo (1350-1401/1402), któremu doradzał Andrea Manfredi da Faenza (1319-1396). W roku 1425 sieneńskiemu rzeźbiarzowi Jacopo della Quercia (~1367-1438) powierzono wykonanie dekoracji fasady, lecz prace przerwała śmierć artysty. W roku 1514 kolejny architekt Arduino Arriguzzi (?-1531) przedstawił nowy projekt budowy kościoła na planie krzyża łacińskiego, wymiarami przewyższającego dawną rzymską Bazylikę p.w. św. Piotra. Planów tych nie zrealizowano w pełni, gdyż papież przekazał część środków na cele budowy gimnazjum i biblioteki uniwersyteckiej, blokując tym samym realizację ambitnego projektu Arriguzziego. W XVI wieku nad projektem fasady pracowało wielu architektów: Giacomo Ranuzzi, Jacopo Barozzi da Vignola (1507-1573), Baldassarre Tommaso Peruzzi (1481-1536), Giulio Pippi (~1499-1546), znany jako Giulio Romano, a później także Domenico Tibaldi (1541-1583) oraz Andrea Palladio (1508-1580). O znaczeniu świątyni może świadczyć fakt, że w roku 1530 w nieukończonej jeszcze Bazylice odbyła się koronacja cesarza Karola V (1500-1558) przez papieża Klemensa VII (1478-1534). Prace nad sklepieniem i transeptem uległy przyspieszeniu w XVII wieku, gdy zatrudniono przy nich rzymskiego architekta Girolamo Rainaldiego (1570-1655), jednakże fasada świątyni do dziś nie została ukończona. Patronem bazyliki jest św. Petroniusz, biskup Bolonii. W roku 2000 relikwie świętego zostały przeniesione do bazyliki z kościoła p.w. Grobu Świętego (Chiesa del Santo Sepolcro) w kompleksie bazyliki p.w. św. Szczepana.

Marzec 1998 roku. Na ulicach w centrum Bolonii.

Marzec 1998 roku. Na Piazza Ravegnana. Przy placu tym wznoszą się dwie słynne bolońskie wieże - Torre degli Asinelli (z prawej strony) i Torre Garisenda. Przez wielu "Dwie Wieże" (jak nazywają je Bolończycy) uważane są za symbol Bolonii. Ich nazwy pochodzą od nazwisk rodzin, finansujących ponoć ich budowę w latach 1109-1119. Wieża Asinellich ma wysokość 97,2 m i jest odchylona od pionu na 2,23 m. Wieża Garisenda jest niższa - liczy 48,16 m wysokości, jest natomiast bardziej "krzywa" - jej odchylenie od pionu wynosi 3,22 m. Wieża Asinellich jest udostępniona turystom, a z jej szczytu roztacza się wspaniała panorama Bolonii.

Marzec 1998 roku. Pchli targ na Placu św. Szczepana (Piazza San Stefano). Widoczna z tyłu Bazylika p.w. św. Szczepana znana jest także jako kompleks "Siedmiu Kościołów" (Sette Chiese). Zgodnie z tradycją, została zbudowana na miejscu świątynii Izydy przez św. Petroniusza, który w V wieku był biskupem Bolonii. Wchodzący w skład kompleksu kościół p.w. św. Jana Chrzciciela (znany też jako kościół Krzyża Świętego) datowany jest na VIII wiek, kościół p.w. Grobu Świętego pochodzi z V wieku (odnowiony w XII wieku), podobnie jak kościół San Vitale ed Agricola (odnawiany w VIII i XI wieku). XIII-wieczny portyk, zwany "dziedzińcem Piłata" łączy te budowle z XIII-wiecznym kościołem p.w. Świętej Trójcy. W kościele p.w. Grobu Świętego został pierwotnie pochowany św. Petroniusz. W skład kompleksu wchodzi także średniowieczny klasztor. Prace konserwatorskie, przeprowadzone ok. 1880 roku i w pierwszych latach XX wieku, doprowadziły do zmiany oblicza dawnego kompleksu i ograniczyły do czterech tradycyjną liczbę kościołów. Na drugim zdjęciu widoczne są dwa kościoły kompleksu - kościół p.w. Grobu Świętego (po lewej) i kościół p.w. Krzyża Świętego. Kościół p.w. Krzyża Świętego (Chiesa del Crocifisso) ma rodowód longobardzki i pochodzi z VIII wieku. Jest jednonawową świątynią z prezbiterium wzniesionym ponad kryptą. Po lewej stronie nawy zwraca uwagę XVIII-wieczny zespół rzeźb przedstawiających opłakiwanie martwego Chrystusa, autorstwa Angelo Gabriello Piò (1690-1770). W prezbiterium warto obejrzeć krucyfiks z ok. 1380 roku, dzieło Simone di Filippo Benvenutiego (~1330-1399), znanego też, jako Simone dei Crocifissi. Ściany zdobią XV-wieczne freski przedstawiające męczeństwo św. Szczepana. Pod prezbiterium mieści się krypta, podzielona na pięć naw kolumnami, z których jedna równa jest - według legendy - dokładnemu wzrostowi Chrystusa (około 1,7 m - bardzo dużo, jak na owe czasy). Znajduje się tam też urna ze szczątkami świętych Witalisa i Agrykoli (San Vitale ed Agricola). Ściany zdobią niedawno odkryte XVI-wieczne freski przedstawiające męczeństwo obu świętych, a także niewielki XV-wieczny fresk przedstawiający tzw. MB Śnieżną (Madonna della Neve), być może autorstwa Filippo Scannabecchiego (1360-1410) znanego także, jako Lippo di Dalmasio. Kościół p.w. Grobu Świętego (Chiesa del Santo Sepolcro), widoczny lepiej na trzecim zdjęciu, jest najstarszą świątynią całego kompleksu. Pochodzi z V wieku. Wewnątrz znajduje się 12 kolumn z marmuru i cegły, zaś na środku kościoła umieszczony jest grobowiec z relikwiami św. Petroniusza, odkrytymi w 1141 roku. Drzwi grobowca były otwierane na przeciąg 1 tygodnia w roku, tak by wierni mogli oddać cześć szczątkom świętego. Był zwyczaj, że kobiety oczekujące dziecka okrążały grobowiec 33 razy (nawiązanie do lat przeżytych na ziemi przez Chrystusa), wchodząc po każdym okrążeniu do wnętrza grobowca i modląc się, a po tej ceremonii udawały się do sąsiedniego kościoła Męczeństwa (Martyrium), gdzie modliły się przed freskiem przedstawiającym ciężarną Madonnę. Dziś relikwie św. Petroniusza znajdują się w bazylice noszącej jego imię, dokąd zostały przeniesione w roku 2000. W kościele znajduje się również źródełko, którego woda ma symbolizować wody Jordanu, w których św. Jan udzielił chrztu Jezusowi. Według archeologów źródełko to jest jednak pozostałością po dawnej świątyni Izydy, która w czasach przedchrześcijańskich stała w tym miejscu.

-----

Toskania 

Toskania to kraina historyczna i region administracyjny w środkowych Włoszech, położony w Apeninach Północnych oraz nad morzami Liguryjskim i Tyrreńskim. Graniczy z Lugirią, Emilią-Romagną, Marche, Umbrią i Lacjum. Liczy ponad 3,7 mln mieszkańców. Stolicą Toskanii jest Florencja, a na jej terenie znajduje się znany region winiarski Chianti. Ta kraina historyczna, zwana początkowo Etrurią i zamieszkana przez Etrusków, podbita została przez Rzymian i w 281 roku p.n.e. weszła w skład Imperium Rzymskiego. Od 406 roku n.e. podbijana była przez najeżdżające kolejno Italię plemiona germańskie. Od 553 roku znalazła się pod panowaniem Bizancjum, od 568 roku - Longobardów, zaś od 776 roku - Franków jako Marchia Toskańska. Od wieku X do XI wyodrębniały się komuny Lukki, Sieny, Florencji i inne. Od XV wieku Toskania podporządkowana była Florencji i władającym w niej Medyceuszom, którzy po objęciu pełni władzy w Republice Florencji ogłosili powstanie Księstwa Florencji, a po zajęciu Republiki Sieny w 1557 roku, nazwę państwa w roku 1569 zmieniono oficjalnie na Wielkie Księstwo Toskanii. Po wygaśnięciu dynastii Medyceuszy w roku 1737 władza przeszła w ręce dynastii habsbursko-lotaryńskiej, co związało kraj z Austrią. Po podboju w 1801 roku Napoleon I Bonaparte (1769-1821) utworzył tu Królestwo Etrurii, zaś w latach 1807-1809 Toskania była częścią Francji. W roku 1809 Wielkie Księstwo Toskanii Napoleon nadał swej siostrze Elizie Marii Annie Bonaparte (1777-1820), a w 1814 na tron powróciła dynastia habsbursko-lotaryńska. W 1861 roku region wszedł w skład zjednoczonych Włoch. Warto pamiętać, że dialekt toskański stał się podstawą dla współczesnego języka włoskiego.

-----

Piza

Podróżując po Toskanii nie można pominąć Pizy. Oczywiście, główną jej atrakcją przyciągającą turystów ze wszystkich stron świata, jest słynna Krzywa Wieża (Torre Pendente). Kampanila ta miała dopełnić wielkie romańskie budowle, wzniesione na dzisiejszym Placu Cudów (Piazza dei Miracoli) dla uczczenia i podkreślenia świetności Republiki Pizańskiej. W skład kompleksu, wpisanego na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO, wchodzi katedra p.w. Wniebowzięcia NMP (Santa Maria Assunta), Baptysterium p.w. św. Jana Chrzciciela, monumentalny cmentarz (Camposanto Monumentale) oraz właśnie - Krzywa Wieża. Jej budowę rozpoczęto w 1173 roku. Wkrótce potem wieża zaczęła odchylać się od pionu i budowę przerwano. Podjęto ją ponownie dopiero w 1275 roku i próbowano korygować przechył, wydłużając kolumny po jednej stronie wieży. Pracami w owym czasie kierował Giovanni di Simone. W 1350 roku dodano ostatnie piętro, na którym umieszczono dzwony. Brak dokładnych wzmianek epigraficznych, bądź kronikarskich rodzi wątpliwości, co do autorstwa budowli. Tradycyjnie uważa się, że jest ona dziełem Bonnana Pisano (~1150-1200), wspomaganego przez Wilhelma z Innsbrucku. Niektórzy badacze przypisują jednak autorstwo Diotisalviemu (mimo, że zmarł on 9 lat przed rozpoczęciem budowy), inni podkreślają rolę Nicoli (~1220/1225~1284) i Giovanniego (~1245/1248~1319) Pisanich. Zapewne pomagali oni w kontynuacji budowy, ale nie mogli uczestniczyć w projektowaniu wieży, gdyż żyli kilkadziesiąt lat później. Wieża zbudowana jest z białego marmuru i liczy osiem kondygnacji. Jej masę ocenia się na 14 tys. ton. Ma wysokość ok. 55 m, odchyliła się zaś od pionu o ok. 5 m. Od wielu lat trwają zabiegi, mające na celu utwardzenie gruntu i wzmocnienie konstrukcji, a w ostatecznym zamyśle - uchronienie zabytku od zawalenia się. I mam nadzieję, że będzie tak, jak w starej żartobliwej piosence śpiewał o niej Mario Latilla: http://www.youtube.com/watch?v=pp6X9f7VBQQ... Evviva la torre di Pisa che pende, che pende, ma sempre sta su.

Oglądając Krzywą Wieżę nie wolno zapomnieć o innych zabytkach Piazza dei Miracoli. Katedra p.w. Wniebowzięcia NMP (Santa Maria Assunta) została zbudowana w latach 1063-1118 na miejscu dawnego palatium cesarza Hadriana (76-138). Jej budowę powierzono Buschetowi di Giovanni Giudicemu. Świątynia miała być pomnikiem zwycięstwa odniesionego przez pizańczyków w bitwie morskiej pod Palermo. Katedra mocno ucierpiała w wyniku pożaru w 1595 roku i na początku XVII wieku została poddana rekonstrukcji. Posiada ona wspaniałą fasadę w stylu lombardzkim, ozdobioną kolorowym piaskowcem oraz płytkami ze szkła i majoliki, wykonaną przez mistrza Rainaldo z Pizy. Najcenniejszymi zabytkami świątyni są XII-wieczne drzwi św. Ranieriego, wykonane z brązu przez Bonnana Pisano i mozaika "Chrystus w Majestacie", autorstwa Giovanniego Pisano, umieszczona w absydzie. Imponująca bryła romańskiego okrągłego Baptysterium jest dziełem Diotisalviego, który rozpoczął budowę w 1152 roku. W następnym stuleciu prace kontynuował Nicola Pisano wraz z synem Giovannim, wznosząc lekką loggię z misternymi ornamentami gotyckimi. W XIV wieku budowla zyskała kopułę pokrytą dachówkami i ołowianymi płytkami, a na jej szczycie umieszczono brązowy posąg patrona - św. Jana Chrzciciela, autorstwo którego przypisywane jest Turinowi di Sano (?~1427). We wnętrzu na uwagę zasługuje piękna chrzcielnica z XIII wieku, dzieło Guida di Buonagiunta Bigarelliego (~1220-1257) z Como i kazalnica, wykonana przez Nicolę Pisano w 1260 roku. Ostatnim obiektem Piazza dei Miracoli jest średniowieczny cmentarz - Camposanto Monumentale. Jego budowę, rozpoczętą przez Giovanniego di Simone w XIII wieku kontynuowano przez kolejne dwa stulecia. Cennymi świadectwami wcześniejszej przeszłości są stojące tu liczne sarkofagi z epoki rzymskiej (I-III wiek n.e.). W krużgankach warto zwrócić uwagę na XIV-wieczne freski florenckiego artysty Taddeo Gaddiego (~1300-1366) oraz freski innych autorów. Niestety, duża ich część uległa zniszczeniu w wyniku wielkiego pożaru w 1944 roku.

Będąc w Pizie warto też przejść się brzegami Arno i wstąpić do niewielkiego kościółka Santa Maria della Spina, a także obejrzeć ładne kamieniczki średniowieczne na Piazza dei Cavallieri.

I na koniec parę słów o historii Pizy. Pierwszymi mieszkańcami tych terenów byli prawdopodobnie celtyccy Ligurowie, a w okresie od VI do III wieku p.n.e. istniały tu osiedla etruskie. Później (od roku 180 p.n.e.) Piza stała się rzymskim portem wojennym i kolonią znaną pod nazwą Portus Pisanus. Od roku 313 była siedzibą chrześcijańskiego biskupstwa. W średniowieczu, dzięki bliskości morza i silnej flocie, Piza rozwijała się jako ośrodek handlowy. W roku 1016 wspólnie z Genuą wyparła Saracenów z Sardynii, a w roku 1064 w bitwie morskiej pod Palermo pokonała muzułmańskich piratów. Dzięki uczestnictwu w krucjatach, Republika Pizańska zapewniła sobie znaczny udział w handlu z Lewantem, Bizancjum i Afryką Północną i stała się potęgą, rywalizującą z Genuą, Wenecją, Lukką i Florencją. W roku 1343 w mieście założono uniwersytet. Kres dobrej koniunkturze położyła przegrana bitwa morska, stoczona z Genuą pod Melorią w 1284 roku, a kiedy rzeka Arno zamuliła dostęp do portu, miasto zaczęło podupadać i w roku 1406 zostało podbite przez Florencję. Na początku XVI wieku Arno całkowicie odcięło Pizę od morza i rolę głównego portu Toskanii przejęło Livorno. Miasto odżyło i doświadczyło kolejnego okresu rozwoju za rządów florenckich Medyceuszy. W 1860 roku jego mieszkańcy opowiedzieli się za przyłączeniem Pizy do jednoczącego się Królestwa Włoch.

-----

 

Sierpień 1973 roku. Na Placu Cudów (Piazza dei Miracoli) - z lewej widoczna jest katedra Wniebowzięcia NMP (Santa Maria Assunta - Il Duomo), a za nią Krzywa Wieża (La Torre Pendente). W czasach rzymskich na miejscu katedry stało palatium cesarza Hadriana. We wczesnym średniowieczu na jego szczątkach wzniesiono świątynię chrześcijańską p.w. św. Reparaty. Budowę obecnej katedry rozpoczęto w 1063 roku pod kierunkiem Buscheto di Giovanni Giudicego, a po jej konsekracji w roku 1118 przez papieża Gelazego II (~1058-1119) podjęto rozbudowę, którą zakończono w połowie lat 20. XII wieku. U schyłku XII stulecia pizański mistrz Rainaldo ukończył świetlistą fasadę katedry. W październiku 1595 roku świątynię strawił pożar, po którym w XVII wieku została poddana rekonstrukcji. Na trzecim zdjęciu widoczne jest Baptysterium p.w. św. Jana Chrzciciela (Battisero di San Giovanni). Jego budowę rozpoczął w roku 1152 Diotisalvi, dostosowując kształt budowli do schematów romańskich. W sto lat później prace kontynuował Nicola Pisano. Wzniósł on lekką, ażurową gotycką loggię, zdobną w misterne ornamenty. Każdą parę arkad wieńczą edykuły z licznymi popiersiami, zaś ze szczytów trójkątnych frontonów wyrastają posągi. Wiele z nich wyszło z pracowni Nicoli i Giovanniego Pisanów. W XIV wieku baptysterium przesklepiono kopułą pokrytą dachówką i ołowianymi płytkami. U samego szczytu umieszczono brązowy posąg św. Jana Chrzciciela, którego autorstwo przypisywane jest Turinowi di Sano.

 

Na Placu Cudów (Piazza dei Miracoli) w lutym 1998 roku.

Luty 1998 roku. Spacer na nabrzeżu Arno.

-----

Florencja

Malowniczo położona nad brzegami Arno u stóp zboczy toskańsko-emiliańskiego pasma Apeninów Florencja jest stolicą Toskanii i zarazem jednym z najwspanialszych miast włoskich.

Założona została przez Etrusków, choć już w czasach prehistorycznych na obszarze między rzekami Arno i Mugnone istniały osady ludzkie. Za czasów etruskich osada nosiła nazwę Faesulae. Została ona zburzona przez Lucjusza Korneliusza Sullę (138-78 p.n.e.) w 82 roku p.n.e., a następnie w roku 59 p.n.e. odbudowana przez Juliusza Cezara (100-44 p.n.e.) jako kolonia rzymska dla weteranów, której nadano nazwę Florentina. Nowe miasto zostało zbudowane na planie obozu wojskowego (castrum) z szachownicowym układem ulic. W czasach cesarstwa rzymskiego Florencja była ośrodkiem rzemiosła i handlu. W okresie schyłku Imperium, napierający z północy barbarzyńcy próbowali zdobyć miasto. W roku 405 odparło ono najazd Ostrogotów pod wodzą króla Radagaiza (?-406). Po upadku cesarstwa na Zachodzie, Florencja dostała się w 539 roku pod panowanie Bizancjum, a dwa lata później - Gotów. W roku 570 zawładnęli nią Longobardowie, a następnie Frankowie.

Rozkwit Florencji rozpoczął się na początku XI wieku. Miasto odzyskało znaczenie z racji swego położenia na szlaku handlowym z Francji do Rzymu. W roku 1078 rozpoczęto budowę nowych murów obronnych, a w roku 1115 Florencja uzyskała status niezależnego miasta. Powstawały nowe budowle sakralne i świeckie, rozwijała się sztuka, literatura, doskonale prosperował handel. W roku 1167 miasto przyłączyło się do Ligi Lombardzkiej, zawiązanej przeciwko cesarzowi Fryderykowi I Barbarossie (~1122-1190). W roku 1183 Florencja ogłosiła się komuną miejską, choć z takiego statusu korzystała de facto zapewne już od lat. Pomimo konfliktów między procesarskim stronnictwem gibelinów i propapieskimi gwelfami (które trwały aż do 1268 roku) oraz niestabilnej sytuacji politycznej, miasto przeżywało dynamiczny rozkwit. Rozwinęły się nowe gałęzie rzemiosła (sukiennictwo i jedwabnictwo), handel, powstały pierwsze banki, a w 1252 roku rozpoczęto bicie florenów, złotych monet, które wkrótce stały się bardzo popularne w całej Europie. Miasto stało się także kolebką nowych prądów w sztuce europejskiej. Działali tu wówczas tacy artyści jak pisarze Dante Alighieri (1265-1321) i Brunetto Latini (~1220-1294), malarz Angiolo di Bondone (~1266-1337) zwany Giottem, czy architekt i rzeźbiarz Arnolfo di Cambio (~1240-1302). W XIV wieku zaczął narastać konflikt pomiędzy bogatymi cechami rzemieślniczymi i ubogą ludnością. Jednocześnie, liczne możne rody (Pittich, Frescobaldich, Strozzich, Albizich) rywalizowały o dominację w mieście. Epidemia "czarnej śmierci" w 1348 roku spowodowała bardzo wiele ofiar i dalszą pauperyzację ludności, co doprowadziło do buntu w 1378 roku. Od roku 1434 miastem zaczął rządzić bankierski ród Medyceuszy (Medici). Począwszy od swego protoplasty Kosmy Starszego (1389-1464), z przerwami sprawowali oni władzę aż do I połowy XVIII wieku, wznosząc Florencję do rangi miasta dominującego w epoce humanizmu i renesansu. Wawrzyniec Medyceusz, zwany Wspaniałym (1449-1492), panujący we Florencji w II połowie XV wieku był poetą i znanym mecenasem sztuki. Za jego czasów w mieście działali bracia Piero (1443-1496) i Antonio (1429-1498) del Pollaiuolo, Andrea del Verrocchio (1435-1488), Sandro Botticelli (1445-1510), Leonardo da Vinci (1452-1519), Domenico Ghirlandaio (1449-1494) i Michał Anioł Buonarroti (1475-1564). Wzniesiono też wiele wspaniałych budowli. Po jego śmierci, w niestabilnej sytuacji politycznej, przy ingerencji króla Francji Karola VIII Walezjusza (1470-1498) wprowadzono ustrój wzrorowany na Republice Weneckiej. Powołano Wielką Radę, a na czele republiki stanął dominikanin Girolamo Savonarola (1452-1498). Konflikt z papieżem Aleksandrem VI (1431-1503) doprowadził wkrótce do ekskomunikowania Savonaroli, a potem groźby obłożenia Florencji interdyktem. W tej sytuacji, przeciwnicy Savonaroli doprowadzili do jego uwięzienia i skazania na śmierć. Władzę w Republice Florenckiej jako dożywotni gonfaloniere (najwyższy urzędnik Signorii) objął Piero di Tommaso Soderini (1451-1522), blisko współpracujący z Niccolò Machiavellim (1469-1529). W roku 1512, po obaleniu republiki, do władzy wrócili Medyceusze, którzy w 1569 roku utworzyli Wielkie Księstwo Toskanii. Po wygaśnięciu dynastii w roku 1737, Florencja wraz z całą Toskanią trafiła pod władzę księcia Franciszka Stefana (1708-1765) z dynastii habsbursko-lotaryńskiej, męża cesarzowej Marii Teresy von Habsburg (1717-1780) i późniejszego cesarza Franciszka I i została włączona do korony austriackiej. W latach 1801-1807 była stolicą Królestwa Etrurii, utworzonego przez Napoleona I Bonaparte (1769-1821) i rządzonego przez parmeńską gałąź Burbonów. W grudniu 1807 roku Toskania została zaanektowana przez Francję, a w roku 1814 przywrócono władzę dynastii habsbursko-lotaryńskiej. W roku 1860, w epoce "risorgimento", Florencja została przyłączona do Królestwa Sardynii, a w roku nastpnym - do zjednoczonego Królestwa Włoch. W latach 1865-1870 była ona stolicą Włoch. W XX wieku ludność Florencji potroiła się, a miasto uległo znacznej rozbudowie. W czasie II wojny światowej Florencja zaznała rocznej okupacji niemieckiej od 1943 do 1944 roku. Wypierające Niemców wojska alianckie starały się oszczędzić Florencję (ogłoszoną zresztą miastem otwartym). Wycofujący się Niemcy wysadzili wprawdzie mosty na Arno, lecz oszczędzili najcenniejszy z nich - Ponte Vecchio. Zniszczeniu uległa natomiast część starych kamienic w pobliżu mostów. W listopadzie 1966 roku Florencję nawiedziła katastrofalna powódź. Wezbrane wody Arno zalały i zniszczyły wiele cennych zabytków.

Florencja nazywana jest "kolebką renesansu" (La culla del Rinascimento). Interesujących zabytków, kościołów, pałaców, kamienic, pomników, muzeów i zgromadzonych w nich dzieł sztuki jest tak wiele, że nie sposób je poznać w czasie krótkiego pobytu. Podobnie jak w Rzymie czy Wenecji, turysta jest tu w sytuacji klasycznego embarras de richesse. Musi dokonać niełatwej selekcji. Mimo, że byłem we Florencji trzykrotnie, to żaden z pobytów nie przekraczał 2 dni, tak więc i ja doznałem podobnych rozterek. Stąd też udało mi się zaliczyć jedynie "highlighty", a i to nie wszystkie. Wśród nich były m.innymi katedra p.w. MB Kwietnej (Cattedrale di Santa Maria del Fiore), sąsiadujące z nią Baptysterium św. Jana Chrzciciela (Battistero di San Giovanni Battista) i Dzwonnica Giotta (Campanile di Giotto), Plac Signorii (Piazza della Signoria) z przepięknym ratuszem (Palazzo Vecchio), kopią posągu Dawida dłuta Michała Anioła, konnym posągiem Kosmy I Medyceusza i XVI-wieczną fontanną Neptuna, zbudowaną przez Bartolomeo Ammanatiego, pałac Bargello (Palazzo Bargello), Ponte Vecchio, zwany także Mostem Złotników, Galeria Uffizi (Galleria degli Uffizi), Kościół Santa Maria Novella (Basilica di Santa Maria Novella) i najstarszy we Florencji kościół św. Wawrzyńca, pochodzący z IV wieku. O niektórych z nich piszę więcej pod zdjęciami. Niestety, i tych nie mam zbyt wiele. Te które zamieszczam pochodzą głównie z moich wcześniejszych wizyt we Florencji - jeszcze z lat 70. XX wieku. Z lat 1997-1998 większość Florencji mam na wideo. Wiele zabytków czeka jeszcze na swoją kolejkę. Tak więc, jest powód, by do Florencji wybrać się jeszcze nie raz.

http://www.youtube.com/watch?v=vqHdl7LXzuQ,
http://www.youtube.com/watch?v=v3Uba5OmAWw&list=PLDF62051971C53C5D

-----

 

Arno i Ponte Vecchio. Jest to najstarszy most Florencji. Znajduje się w tym samym miejscu, co trzy poprzedzające go mosty (most rzymski i dwa mosty średniowieczne, zniszczone przez powodzie w 1117 i 1333 roku). Jest zabudowany sklepami, sprzedającymi głównie biżuterię i dlatego też często jest nazywany Mostem Złotników. Został zbudowany z ciosów kamiennych w latach 1335-1345 wg projektu Neriego di Fioravante (?1374) i Taddeo Gaddiego (~1300-1366). W XIII wieku powstały tu też pierwsze sklepy, początkowo handlarzy ryb i mięsa - później garbarzy. W roku 1593 decyzją Wielkiego Księcia Toskanii Ferdynanda I Medyceusza (1549-1609) zostali oni usunięci, a na ich miejscu powstały warsztaty jubilerów i złotników. Konstrukcja mostu złożona jest trzech przęseł o rozpiętości: 27 m, 30 m i 27 m, podpartych masywnymi filarami, które podtrzymują płytę o szerokości 32 m. Dwie środkowe podpory znajdują się w nurcie rzeki. Nad kramami Giorgio Vasari (1511-1574) poprowadził korytarz (tzw. korytarz Vasariego), który łączy Pałac Vecchio z Pałacem Pitti. Nadbudowa została wykonana w 1565 roku na polecenie Kosmy I Medyceusza (1519-1574). Zdjęcia pochodzą z września 1972 roku, sierpnia 1973 roku i z lat 90. XX wieku.

Wrzesień 1972 roku. Panorama Florencji widziana z kopuły katedry p.w. MB Kwietnej (Santa Maria del Fiore). Widoczny jest kościół p.w. św. Krzyża (Basilica di Santa Croce). Kościół ten najprawdopodobniej został zaprojektowany przez Arnolfo di Cambio (~1240-1302), mistrza kierującego budową od chwili jej rozpoczęcia w 1294 roku. Budowa świątyni trwała do 1442 roku. W XV wieku dobudowano nowe kaplice i dziedziniec klasztoru wg projektu Filippo Brunelleschiego (1377-1446). Neogotycka fasada, zwieńczona trzema tympanonami, została zaprojektowana przez Niccolò Matasa (1799-1872) w XIX wieku. Również neogotycka dzwonnica, zaprojektowana przez Gaetano Baccaniego (1792-1867), pochodzi z XIX wieku. Kościół jest gotycką bazyliką. Nawy oddzielają od siebie rzędy ośmiobocznych filarów. Na przedłużeniu nawy głównej znajduje się Główna Kaplica (Capella Maggiore) z freskami Agnola Gaddiego (~1350-1396) z 1380 roku. Do nawy poprzecznej przylegają liczne kaplice. W kościele tym zostali pochowani: Michał Anioł Buonarroti (1475-1564), Dante Alighieri (1265-1321), Galileusz (1564-1642), Vittorio Alfieri (1749-1803), Ugo Foscolo (1778-1827), Gioacchino Rossini (1792-1868), Niccolò Machiavelli (1469-1527), Leonardo Bruni (~1370-1444), Leone Battista Alberti (1404-1472), Julia Clary-Bonaparte (1771-1845) i Charlotta Napoléone Bonaparte (1802-1839). Są tu też pochowani Polacy: malarz Michał Bogoria-Skotnicki (1775-1808), kompozytor Michał Kleofas Ogiński (1765-1833), Zofia Zamoyska z Czartoryskich (1778-1837), Zofia Cieszkowska z Kickich (?-1818) i Aleksandra Moszczeńska. Na placu przed kościołem wznosi sie pomnik Dantego.

Wrzesień 1972 roku. Na staromiejskich uliczkach.

Katedra p.w. MB Kwietnej (Santa Maria del Fiore). Świątynia jest dziełem wielu artystów z różnych epok. Jej budowa, na miejscu wcześniejszej katedry Santa Reparata, została zlecona przez Cech Sztuk Arnolfowi di Cambio (~1240-1302) w 1294 roku. Budowę rozpoczęto w 1296 roku. Była prowadzona pod kierunkiem różnych mistrzów - m.in. Giotta di Bondone (~1266-1337), Andrei Pisana (~1290-1348/1349), Francesca Talentiego (~1300-1369) - do 1375 roku. Na wykonanie kopuły trzeba było czekać aż do roku 1420, kiedy to Filippo Brunelleschi (1377-1446) wygrał konkurs na jej budowę. W 1434 roku zakończono prace, a konsekracja katedry miała miejsce dwa lata później. W roku 1587 zburzono nieukończoną fasadę budowli - dzieło Arnolfa di Cambio. Od tego czasu, przez prawie trzy stulecia, powstawały różne projekty i organizowano konkursy na frontalną część świątyni. Dopiero w 1871 roku przyjęto projekt Emilia de Fabrisa (1808-1883), a prace nad fasadą ukończono w roku 1887. Została ona wykonana z identycznych materiałów jak dawne elementy, a więc: białego marmuru z Carrary, zielonego z Prato i różowego z Maremmy. Zdjęcia z września 1972 roku, sierpnia 1973 roku i z lat 90. XX wieku.

Wrzesień 1972 roku. Kościół Santa Maria Novella. Był budowany od roku 1246 przez dominikanów na miejscu oratorium p.w. Marii Panny Patronki Winnic. Nawy bazyliki były gotowe w roku 1279, a całą świątynię ukończono dopiero w drugiej połowie XIV wieku pod kierunkiem brata Jacopa Talentiego (~1300-1362). Wspaniała fasada była przebudowywana w latach 1456-1470 przez Leona Baptystę Albertiego (1404-1472). Kolorowe (zielone, białe i różowe) płyty marmuru dzielą elewację na mniejsze pola. Górną część, zwieńczoną tympanonem, ograniczają dwie duże woluty, które w łagodny sposób pozwalają połączyć wysoki front nawy głównej ze znacznie niższymi nawami bocznymi. Rozwiązanie to, zastosowane po raz pierwszy przy przebudowie tej elewacji, stało się bardzo popularne w czasie renesansu i baroku jako tzw. esownice Albertiego. Portal kościoła zdobią herby mecenasów przebudowy - rodziny Rucellich. We wnętrzu bazyliki znajduje się wiele cennych dzieł sztuki z okresu XIV-XVI wieku.

Piazza della Signoria to plac w centrum Florencji zbudowany w okresie od XII do XIV wieku. Powstał po wyburzeniu domów należących do rodzin gibelinów. Otoczony jest szeregiem pałaców, przy których możemy podziwiać liczne rzeźby. Na drugim zdjęciu widoczna jest stojąca na Placu Signorii Fontanna Neptuna (Fontanna di Piazza), zaprojektowana przez Bartolomeo Ammannatiego (1511-1592) w latach 1563-1575. Jej centralną postacią jest Neptun - rzeźba wykonana z białego marmuru. Posąg umieszczono na niewielkim powozie, ciągniętym przez koniki morskie. Na obrzeżach fontanny umieszczono wykonane w brązie rzeźby fantastycznych stworów z atrybutami morza (muszle, delfiny itp.). Na lewo od fontanny znajduje się konny posąg Kosmy I Medyceusza, panującego w latach 1569-1574. Pomnik z 1594 roku jest dziełem Giambologni - Jeana de Boulogne (1529-1608) - rzeźbiarza pochodzenia flamandzkiego. Ustawiony jest na cokole, ozdobionym płaskorzeźbami ukazującymi dokonania księcia. Są to sceny: "Wejście Kosmy I do Sieny"; "Nadanie Kosmie I insygniów władzy książęcej przez papieża Piusa V" i "Nadanie Kosmie I tytułu Wielkiego Księcia przez senat toskański". Oba zdjęcia pochodzą z lat 90. XX wieku.

Kopia posągu Dawida dłuta Michała Anioła Bonarroti przed Palazzo Vecchio na Placu Signorii (Piazza della Signoria). Oryginał został wyrzeźbiony w 1501 roku. W 1873 roku został przeniesiony do Muzeum - Galeria dell' Academia. Zdjęcia z sierpnia 1973 roku i z lat 90. XX wieku.

-----

 

c.d.n.

 

Nel
Obrazek użytkownika Nel
Offline
Ostatnio: 3 godziny 29 minut temu
admin
Rejestracja: 04 wrz 2013

Ale się włosko zrobiło na foum he he . Piea pisze , teraz ty piszesz 7071

Dopiero co wspominałam ,że może warto z Bergamo odbić na zachód np nad Como i proszę ty już juz piszesz o Como 

A swoją  drogą mi tez udało sie wyskoczyć na praktyki  w ramach Aiesec ..

No trip no life

Piea
Obrazek użytkownika Piea
Offline
Ostatnio: 1 dzień 13 godzin temu
Rejestracja: 19 wrz 2017

faktycznie... mamy teraz mocno "włosko" na Forum  Girl in love  , ale dla mnie nigdy za dużo Italii! Preved

Achernar, Twoja włoska retrospektywa- normalnie jak z filmów Felliniego!  klimat tych zdjęć - jak z Archiwum! super, zwłaszcza ze wielu tych miejsc zupełnie nie znam... Good

Piea

achernar51swiat
Obrazek użytkownika achernar51swiat
Offline
Ostatnio: 2 dni 13 godzin temu
Rejestracja: 01 cze 2020

Nel :

Ale się włosko zrobiło na foum he he . Piea pisze , teraz ty piszesz 7071

Dopiero co wspominałam ,że może warto z Bergamo odbić na zachód np nad Como i proszę ty już juz piszesz o Como 

A swoją  drogą mi tez udało sie wyskoczyć na praktyki  w ramach Aiesec ..

To że piszę o Como, to pół biedy. Gorzej, że nie mam prawie zdjęć z miasta, w pobliżu którego mieszkałem prawie 2 lata. W Como i nad Jeziorem como bywaliśmy bardzo często i każdemu polecam te piękne okolice. A dokąd udało Ci się wyjechać na pratykę AIESEC? Pozdrawiam.:)

achernar51swiat
Obrazek użytkownika achernar51swiat
Offline
Ostatnio: 2 dni 13 godzin temu
Rejestracja: 01 cze 2020

Piea :

faktycznie... mamy teraz mocno "włosko" na Forum  Girl in love  , ale dla mnie nigdy za dużo Italii! Preved

Achernar, Twoja włoska retrospektywa- normalnie jak z filmów Felliniego!  klimat tych zdjęć - jak z Archiwum! super, zwłaszcza ze wielu tych miejsc zupełnie nie znam... Good

Miło mi, że stare fotki Cię zainteresowały. Zapraszam na ciąg dalszy i pozdrawiam. Biggrin

achernar51swiat
Obrazek użytkownika achernar51swiat
Offline
Ostatnio: 2 dni 13 godzin temu
Rejestracja: 01 cze 2020

Rzym i Watykan

 

 

Znane powiedzenie głosi, że wszystkie drogi prowadzą do Rzymu. Przywiodły i mnie. I to kilkakrotnie. Po raz pierwszy do Wiecznego Miasta dotarłem w 1972 roku i od tej pory uważam Rzym za najpiękniejszą stolicę Europy. Mimo, że znałem ją trochę z filmów "Rzym, miasto otwarte" (Roma, città aperta) Roberta Rosselliniego i niezapomnianych "Rzymskich wakacji" (Roman Holidays) Williama Wylera, a także z wielu zdjęć i książek, to rzeczywistość przerosła moje wyobrażenia. Gdy czasie tego pierwszego pobytu stanąłem na Forum Romanum, nie wiedziałem gdzie skierować pierwsze kroki - ilość, a i jakość zabytków po prostu powaliła mnie na kolana. Ten plac, będący rynkiem starożytnego Rzymu, położony u stóp Palatynu i Kapitolu, mieścił główne gmachy publiczne, których pozostałości dają wyobrażenie o świetności ówczesnego miasta. Na Forum mieściło się kilka świątyń (Saturna, Westy, Antoniusza i Faustyny, Wespazjana, Cezara i inne), bazyliki (Emiliusza, Iulia, Maksencjusza i Konstantyna), łuki triumfalne (Augusta, Tyberiusza, Tytusa i Septymiusza Sewera) i inne gmachy. W pobliżu wznoszą się także inne znane zabytki - konny posąg Marka Aureliusza na Kapitolu, Kolumna Trajana, czy leżące przy drugim skraju placu Łuk Konstantyna Wielkiego, Koloseum, a nieco dalej Termy Karakalli, największe łaźnie rzymskie. Na zwiedzanie tych miejsc poświęciłem większość czasu podczas mojej pierwszej wizyty w Rzymie. Udało mi się wtedy zobaczyć jeszcze Bazylikę św. Piotra na Watykanie oraz Katakumby św. Kaliksta przy antycznej Drodze Appijskiej (Via Appia). Kolejne pobyty w Rzymie dały mi możność zwiedzenia Muzeów Watykańskich i obejrzenia Kaplicy Sykstyńskiej, rzucenia okiem na ogrody watykańskie z wysokości kopuły Bazyliki św. Piotra, odwiedzenia wielu wspaniałych rzymskich kościołów jak bazyliki MB Śnieżnej (Santa Maria Maggiore), św. Jana na Lateranie (San Giovanni in Laterano), św. Pawła za Murami (San Paolo fuori le Mura), św. Agnieszki za Murami (Sant' Agnese fuori le Mura), Panteonu, świątyni Herkulesa na Forum Boarium, Fontanny di Trevi, Schodów Hiszpańskich, Piazza Navona z Fontanną Czterech Rzek, Campo de' Fiori, Zamku Świętego Anioła (Castel Sant' Angelo) i wielu innych zakątków. A przecież tyle miejsc w Rzymie jeszcze czeka na swoją kolej.

 

Chociaż za datę założenia miasta Rzymianie uważali rok 753 p.n.e. i wiązali ten fakt z osobą Romulusa, to osada w rejonie Wzgórza Palatyńskiego została założona przez Latynów jeszcze w epoce żelaza. Rozbudowane przez Rzymian miasto rozpostarło się na siedmiu wzgórzach (Septimontium), leżących po wschodniej stronie Tybru: Palatynie (Mons Palatinus), Eskwilinie (Mons Esquilinus), Kapitolu (Mons Capitolinus), Kwirynale (Collis Quirinalis), Awentynie (Mons Aventinus), Wiminale (Collis Viminalis) i Celiusie (Mons Caelius). W ich rejonie dziś zwiedzamy najciekawsze zabytki miasta, pochodzące z epoki rzymskiej. Po śmierci mitycznego Romulusa, w Rzymie - według tradycji - panowało jeszcze sześciu królów. Wydaje się jednak, że ich liczba była chyba większa, gdyż okres monarchii trwał ponad 240 lat. Ok. 565 roku p.n.e. powstały pierwsze mury obronne wokół miasta. Rozczarowani tyranią królów, mieszkańcy Rzymu w roku 508 p.n.e. wygnali ostatniego z nich - Tarkwiniusza Pysznego (?-496 p.n.e.) - i wprowadzili system republikański, który przetrwał do roku 27 n.e. W tym okresie Rzym z niewielkiego państwa-miasta stał się największą potęgą antycznego świata, kontrolującą cały basen Morza Śródziemnego. W społeczeństwie rzymskim wykształciły się dwie klasy - patrycjuszy (patres) i plebejuszy (plebs). Na żądanie tych ostatnich, w latach 451-449 p.n.e. dokonano pierwszej kodyfikacji prawa. Było to tzw. "prawo dwunastu tablic" (lex duodecim tabularum), które formalnie obowiązywało do kodyfikacji dokonanej przez cesarza Justyniana I Wielkiego (483-565) w VI wieku n.e. Po najeździe Galów w roku 390 p.n.e. zbudowano nowe mury obronne, a w roku 312 p.n.e. zaczęto budować pierwszą z dróg (Via Appia) i akwedukt. Po nich stworzono całą sieć wodociągów i bitych dróg (Via Flaminia, Via Aemilia, Via Traiana, Via Domitia i inne). W roku 289 p.n.e. powstała w Rzymie mennica, a w roku 264 p.n.e. odbyły się w mieście pierwsze igrzyska gladiatorów. W latach 264-146 p.n.e. Rzym toczył trzy wojny z Kartaginą (tzw. wojny punickie) o dominację w rejonie Morza Śródziemnego, zakończone klęską i upadkiem Kartaginy. W I wieku p.n.e. ustrój republikański zaczął chylić się ku upadkowi. Popularność i poparcie armii dla takich dowódców i polityków jak Lucjusz Korneliusz Sulla (138-78 p.n.e.), Gnejusz Pompejusz Magnus (106-48 p.n.e.), Marek Licyniusz Krassus (114-53 p.n.e.) czy Gajusz Juliusz Cezar (100-44 p.n.e.) stworzyły im okazję do sięgnięcia po władzę. Ten ostatni, w roku 44 p.n.e. mianował się dożywotnim dyktatorem i wkrótce zginął w zamachu, który był nieudaną próbą uratowania republiki. Po 17-letniej wojnie domowej władzę uzyskał Gajusz Oktawiusz Thurinus (63 p.n.e.-14 n.e.), adoptowany syn Juliusza Cezara, który w roku 27 n.e. Jako Imperator Syn Boskiego Cezara August (Imperator Caesar Divi Filius Augustus) został pierwszym cesarzem rzymskim, znanym jako Oktawian August.

 

Epoka Oktawiana to czas największych zdobyczy terytorialnych Rzymu, a zarazem okres stabilizacji, dobrobytu, rozwoju kultury i rozbudowy miasta. Dalsze rozszerzenie granic imperium (o Brytanię, Trację i Mauretanię) oraz budowa wielu gmachów użyteczności publicznej miały miejsce za panowania cesarza Klaudiusza (10 p.n.e.-54 n.e.) w latach 41-54. Za następcy Klaudiusza, Nerona (37-68) w roku 64 Rzym padł ofiarą wielkiego pożaru, po którym doszło do pierwszych prześladowań chrześcijan, sugestywnie opisanych przez Henryka Sienkiewicza (1846-1916) w "Quo vadis". Wkrótce po okresie walk wewnętrznych po śmierci Nerona, miasto zostało odbudowane przez cesarza Wespazjana (9-79), który przeprowadził też reformy państwa. W III wieku Rzym otoczono nowymi murami (tzw. Murami Aureliana), a w następnym stuleciu, Rzym utracił status stołeczny, gdy cesarz Konstantyn I Wielki (272-337) przeniósł stolicę państwa do Konstantynopola. Po podziale cesarstwa na wschodnie i zachodnie, dokonanym w 295 roku, Rzym nie odzyskał statusu stolicy cesarstwa zachodniego, którą został Mediolan, a później Rawenna. W roku 410 Rzym został zdobyty i złupiony przez wizygockie wojska Alaryka I (~370-410), a w roku 455 - przez Wandalów. W roku 476 upadło cesarstwo zachodnie, gdy pretorianin Odoaker (~433-493) zdetronizował cesarza Flawiusza Romulusa Augusta (~460~507), zwanego Augustulusem.

 

Po tym wydarzeniu Rzym wielokrotnie przechodził z rąk do rąk. Panowali tu Wizygoci, Ostrogoci, a w roku 536 miasto przecszło pod panowanie bizantyjskiego cesarza Justyniana I Wielkiego (483-565). W roku 546 Rzym zdobyli ponownie Ostrogoci pod wodzą króla Totili "Nieśmiertelnego" (?-552), a po nich ponownie armia Bizancjum. Napór Longobardów na Rzym w VIII wieku doprowadził do interwencji Franków i utworzenia w 756 roku z donacji króla Pepina Krótkiego (714-768) tzw. Państwa Kościelnego (Patrimonium Sancti Petri) ze stolicą w Rzymie. W roku 846 tereny państwa najechali Arabowie, którzy splądrowali, zbudowaną za czasów Konstantyna I Wielkiego i znajdującą się poza murami miasta, bazylikę św. Piotra, po którym to wydarzeniu papież Leon IV (790-855) kazał otoczyć ją murami obronnymi. W ciągu kolejnych wieków, aż do czasów nowożytnych, Rzym leżał w granicach Państwa Kościelnego, choć siedziba papiestwa też była w tym czasie przenoszona m. innymi do Awinionu. W roku 1527 w czasie wojny z Ligą Cognac wojska niemiecko-hiszpańskie cesarza Karola V Habsburga (1500-1558) zdobyły i złupiły Rzym. W epoce napoleońskiej, w latach 1809-1814 miasto zostało wcielone do Francji, a po kongresie wiedeńskim w 1815 roku powróciło do Państwa Kościelnego. W 1871 roku Rzym stał się stolicą zjednoczonego Królestwa Włoch, a traktaty laterańskie z 1929 roku ustanowiły odrębność Stolicy Apostolskiej na terenie Watykanu.

http://www.youtube.com/watch?v=A0W6Lz4ZOIk

-----

Wrzesień 1972 roku. Koloseum (Colosseo) - rzymski Amfiteatr Flawiuszów (Amphitheatrum Flavium). Amfiteatr zaprojektował nieznany nam architekt. Budowa rozpoczęła się ok. 70 lub 72 roku n.e. na polecenie założyciela dynastii Flawiuszów, cesarza Wespazjana (9-79), który nakazał wznieść tę budowlę na miejscu sztucznego jeziora ozdabiającego Domus Aurea - Złoty Dom cesarza Nerona (37-68). W 80 roku syn i następca Wespazjana, cesarz Tytus (39-81), uroczyście otworzył amfiteatr, oferując ludowi rzymskiemu studniowe igrzyska, podczas których zabito ok. 900 skazańców-gladiatorów oraz ok. 5.000 dzikich zwierząt. Średniowieczna nazwa “Koloseum” pochodzi od ludowej nazwy 36-metrowego kolosa - posągu Nerona, który stał przez wieki tuż obok amfiteatru.

Sierpień 1973 roku. Wewnątrz Amfiteatru Flawiuszów. Miał on formę elipsy o długości 188 m i szerokości 156 m, obwodzie 524 m i wysokości 48,5 m. Składał się z 4 kondygnacji sklepionych krzyżowo, na których biegły rzędy korytarzy i schodów. Trzy kolejne rzędy łuków zaznaczały z zewnątrz kolumny doryckie, jońskie i korynckie, czwarty najwyższy rząd zdobiły korynckie pilastry. W podziemiach amfiteatru znajdowały się pomieszczenia dla gladiatorów, zbrojownie, magazyny, klatki dla zwierząt. Arena - drewniana podłoga pokryta kilkucentymetrową warstwą piasku (nazwa pochodzi od łacińskiego słowa "harena", oznaczającego piasek) była wyjątkowo duża (86 m × 54 m) i doskonale widoczna z każdego miejsca amfiteatru. Wokół areny było podium (suggestum), na którym mieścił się tron cesarza oraz miejsca dla jego rodziny i senatorów. Dalej zasiadali trybuni ludu, wojskowi oraz przedstawiciele możniejszych rodów plebejskich. Najbardziej odległe miejsca (ok. 50 m nad sceną) zajmowały kobiety, niewolnicy i biedota. Na widowni znajdowało się ponad 50.000 miejsc siedzących i kilka tysięcy miejsc stojących. Do Koloseum prowadziło 80 wejść (vomitoria), każde ponumerowane, umożliwiające bardzo szybkie opuszczenie amfiteatru przez widzów. Budowla nie miała stałego dachu, jednak w czasie deszczowych lub bardzo słonecznych dni było przykrywane wielkim, wodoodpornym płótnem (velarium). W 217 roku arena i najwyższe kondygnacje uległy zniszczeniu w wyniku ogromnego pożaru, w kolejnych latach trzęsienia ziemi i mniejsze pożary kolejno niszczyły poszczególne partie amfiteatru. W XIV wieku, po wielkim trzęsieniu ziemi w 1349 roku, Koloseum stało się kopalnią kamienia budowlanego. Niepewny los budowli trwał do 1744 roku, kiedy to papież Benedykt XIV (1675-1758) poświęcił ją i ogłosił miejscem męczeństwa chrześcijan. Od drugiej połowy XVIII wieku w każdy Wielki Piątek odbywa się tutaj Droga Krzyżowa pod przewodnictwem papieża. 7 lipca 2007 roku Amfiteatr Flawiuszów został wybrany jednym z siedmiu nowych cudów świata.

Lata 90. XX wieku. Amfiteatr Flawiuszów (Amphitheatrum Flavium), czyli Koloseum. Odbywały się w nim m.in. walki gladiatorów, naumachie, polowania na dzikie zwierzęta. Większość widzów oglądała walki gladiatorów (munera). Ci, zwani "resiari" walczyli przy pomocy siatek i trójzębów, "sanniti" - krótkimi mieczami, a "traci" - tarczami i mieczykami. Ponadto, odbywały się też walki ludzi z dzikimi zwierzętami (venationes) oraz z chrześcijańskimi męczennikami aż do momentu, kiedy Konstantyn I Wielki (272-337) uczynił chrześcijaństwo oficjalną religią cesarstwa w 313 roku. Prawdopodobnie arena była nawet zatapiana, by mogły się na niej odbywać sceny bitew morskich. W późnych latach cesarstwa Koloseum stało się miejscem polowań, a w średniowieczu zostało zamienione w jedną z fortec rodziny Frangipane i było źródłem materiałów budowlanych. Ponieważ wiele kamieniołomów zostało zamkniętych w tamtych czasach, żeby nadrobić niedobór marmuru, plądrowano wiele starożytnych zabytków. Dziury, które wciąż widać na dziełach kamieniarskich są pozostałością po okradaniu z żelaznych haków, które łączyły kamienne bloki. Pierwsze prace renowacyjne miały miejsce w 1800 roku, wtedy to Koloseum było porośnięte dziką roślinnością a jednak urok rzymskich ruin przyciągał wielu turystów. Tradycja mówi iż w Koloseum mordowano chrześcijan, co upamiętniono krzyżem wewnątrz budowli. Pod koniec VI wieku wewnątrz amfiteatru wybudowano mały kościół, a arenę przekształcono w cmentarz.

 

Wrzesień 1972 roku. Na Forum Romanum. Na pierwszym zdjęciu widoczny jest Łuk Septymiusza Sewera, wzniesiony w 203 roku ku czci Lucjusza Septymiusza Sewera (145/146-211) i jego synów Karakalli (188-217) i Gety (189-212). Upamiętnia on zwycięstwo cesarza nad Partami. Konstrukcja łuku to trójprzelotowa brama o szerokości 23,0 m i wysokości 25,0 m. Mur ma grubość 11,85 m. Brama ozdobiona jest ustawionymi na cokołach kolumnami w porządku korynckim. Płaskorzeźby zdobiące łuk przedstawiają sceny historyczne z wypraw wojennych cesarza oraz sceny mitologiczne z wizerunkami bóstw.

Lata 90. XX wieku. Forum Romanum, zwane także Forum Magnum, to najstarszy plac miejski w Rzymie. Otoczony sześcioma z siedmiu wzgórz: Kapitolem, Palatynem, Celiusem, Eskwilinem, Wiminałem i Kwirynałem stanowił główny polityczny, religijny i towarzyski ośrodek starożytnego Rzymu - miejsce odbywania najważniejszych uroczystości publicznych. Inicjatorem wybudowania forum był król Tarkwiniusz Pyszny. Do trzeciej ćwierci VIII wieku p.n.e. na terenie Forum Romanum znajdowało się zwykłe bagno zasilane potokiem płynącym wzdłuż późniejszej Via Sacra. Osuszono je, a powierzchnię utwardzono w latach dwudziestych VIII wieku p.n.e. Równocześnie nastąpiło połączenie osady palatyńskiej z kwirynalską w jeden organizm polityczny, którego centrum stanowiło właśnie nowo osuszone Forum Romanum. W okresie cesarstwa Forum Romanum zostało rozbudowane i wzbogacone o Świątynię Boskiego Juliusza (Templum Divii Iulii), Wenus i Romy, Wespazjana, Antoninusa Piusa (86-161) i Faustyny Starszej (98/105-140/141) oraz łuk triumfalny cesarza Oktawiana Augusta. W tym też czasie rozbudowano Rzym i zbudowano kolejne fora cesarskie, które utworzyły z istniejącym już Forum Romanum zwarty kompleks architektoniczny. Najbliżej Forum Romanum usytuowano Forum Cezara. Oprócz niego powstały Forum Marka Ulpiusza Trajana (53-117), Forum Oktawiana Augusta, Forum Wespazjana, Forum Marka Kokcejusza Nerwy (~30-98). Inicjatorem tej rozbudowy był Gajusz Juliusz Cezar. Forum Romanum było centrum życia obywatelskiego i ekonomicznego, szczególnie w okresie republikańskim. W okresie cesarstwa fora pełniły raczej funkcje handlowe, rozrywkowe i reprezentacyjne. Choć Forum zostało zdewastowane w czasie zdobycia Rzymu przez Wizygotów Alaryka I w roku 410, to jeszcze w roku 768 zebrał tu się lud rzymski i obwołał papieżem Stefana III/IV (~720-772). Do dalszego zniszczenia mogło przyczynić się trzęsienie ziemi w 851 roku. Prawdopodobnie w okresie IX-X wieku Forum, jak i inne pozostałości rzymskie, stanowiło kamieniołom - miejsce łatwego pozyskiwania budulca dla nowych inicjatyw architektonicznych. Do XVIII wieku miejsce to służyło na wypas, a później targ bydła (stąd późniejsza nazwa Campo Vaccio - Krowie Pole). Prace wykopaliskowe zapoczątkowano w XVIII wieku, a od roku 1898 są one prowadzone systematycznie. Przez Forum Romanum prowadziła Święta Droga (Via Sacra ), kończąca się na Wzgórzu Kapitolińskim. Drogą tą maszerowali zwycięzcy generałowie, prezentując ludowi Rzymu bogate łupy i jeńców wojennych (były to tzw. tryumfy). Na całość budowli Forum składają się: Kuria, Łuk Lucjusza Septymiusza Sewera, Rostra, Świątynia Wespazjana, Święta Droga, Świątynia Saturna, Kolumna Fokasa (~570-610), Basilica Iulia, Basilica Aemilia, Świątynia Gajusza Juliusza Cezara, Świątynia Westy, Świątynia Kastora i Polluksa, Świątynia Maria Antiqua, Świątynia Antoninusa Piusa i Faustyny Starszej, okrągła Świątynia Romulusa, Świątynia Wenus i Romy, Dom Westalek, Bazylika Maksencjusza, Koloseum Łuk Tytusa Flawiusza i Palatyn.

Lata 90. XX wieku. Łuk Septymiusza Sewera. Nad gzymsami wspierającymi się na kolumnach umieszczono attykę z inskrypcją, którą wieńczyły brązowy posąg cesarza Lucjusza Septymiusza Sewera w kwadrydze oraz posągi towarzyszących mu żołnierzy. Nie zachowały się one jednak do naszych czasów, znane są jedynie z wizerunków na monetach. Rzeźby ozdabiające łuk można podzielić na dwie grupy: na reliefy historyczne przedstawiające wydarzenia wojny z Partami oraz na figury bóstw. Wznoszący się naprzeciw świątyni Konkordii łuk został ufundowany przez Senat i Lud Rzymu (SPQR - Senatus Populusque Romanus). Z tyłu, po lewej stronie widoczny jest także Łuk Tytusa, upamiętniający zdobycie Jerozolimy przez cesarza Tytusa (39-81) w 71 roku n.e.

Sierpień 1973 roku. Widok z Via dei Fori Imperiali.

Wrzesień 1972 roku. Bazylika Maksencjusza i Konstantyna to największa bazylika i zarazem budynek na Forum Romanum. Jej budowę rozpoczął w roku 308 cesarz Maksencjusz (~280-312), a zakończył Konstantyn I Wielki w roku 312, po zwycięstwie nad Maksencjuszem w bitwie przy Moście Mulwijskim. Bazylika ustawiona była na platformie o wymiarach 100 m x 65 m. Posiadała 3 krótkie, szerokie nawy. Wysokość budowli wynosiła 35 m. Ściany i posadzki wyłożone były kolorowymi marmurami. W zachodniej absydzie stał gigantyczny posąg cesarza Konstantyna, wykonany z brązu i marmuru, który odkryto tutaj w 1487 roku. Pozostałości posągu (głowa, ręka i stopa) eksponowane są na dziedzińcu Palazzo dei Conservatori na Kapitolu. Do VII wieku dach bazyliki zdobiły złocone płytki. Architektura budowli wzorowana jest na Termach Karakalli i Termach Dioklecjana (243-313).

Wrzesień 1972 roku. Łuk Konstantyna Wielkiego. Został wystawiony w Rzymie w 315 roku n.e. dla uczczenia dziesięciolecia rządów (decennalia) cesarza Konstantyna I Wielkiego oraz jego zwycięstwa nad Maksencjuszem w bitwie o Most Mulwijski w 312 roku n.e. Jego budowa trwała od 312 do 315 roku. Budowla o wysokości 21 m, szerokości 25 m i głębokości 7 m ustawiona została w pobliżu Koloseum. Jest to konstrukcja trójprzęsłowa. Posiada jedno główne oraz dwa mniejsze wejścia z czterema kolumnami w porządku korynckim, ustawionymi na wysokich ozdobionych reliefami postumentach. Nad nimi w attyce umieszczono posągi, uosabiające podbite przez Trajana (53-117) plemiona oraz napis głoszący, że cesarz Konstantyn zwyciężył tyrana, to jest Maksencjusza. Jest to ostatni łuk triumfalny wzniesiony na życzenie Senatu i ludu rzymskiego (SPQR) oraz jedno z ostatnich wielkich dzieł architektury rzymskiej.

Lata 90. XX wieku. Łuk Konstantyna Wielkiego. Budowla zawiera elementy łuku w stylu charakterystycznym dla okresu późnoantycznego. Są to medaliony, umieszczone na bokach oraz reliefy zdobiące obie fasady boków konstrukcji i bazy kolumn. Medaliony umieszczone po bokach, przedstawiają Księżyc i Słońce. Medaliony na ścianach bocznych przedstawiają Dianę, Księżyc i Słońce. Na łuku wyróżnia się także fryz tzw. ciągły, na którym widać wielokrotnie Konstantyna biorącego udział w wojnie z Maksencjuszem.

Wrzesień 1972 roku. Plac Hiszpański (Piazza di Spagna), sławny za sprawą monumentalnych schodów “Scalinata della Trinita dei Monti”, popularnie zwanych Hiszpańskimi. Ta wspaniała barokowa kompozycja powstała w latach 1723-1726, a jej projektantami byli Francesco de Sanctis (1679-1731) i Alessandro Specchi (1668-1729). Schody łączą Plac Hiszpański ze stojącym na skraju wzgórza Pincio kościołem Trinità dei Monti. Starszy o dwa wieki od schodów, powstał z fundacji króla Francji Ludwika XI (1423-1483) i jest jedną z głównych świątyń Francuzów w Rzymie. Przed schodami stoi niewielka fontanna - La Barcaccia, dzieło Pietra Berniniego (1562-1629), ojca sławnego Gianlorenza Berniniego (1598-1680). Nawiązuje ona do barki przyniesionej aż tutaj przez wody Tybru w czasie jednego z wylewów rzeki. Fontannę zasilają wody, doprowadzone akweduktem (tym samym, który zasila fontannę di Trevi).

Lata 90. XX wieku. Plac Hiszpański (Piazza di Spagna). Na szczycie schodów znajduje się XVI-wieczny kościół p.w. św. Trójcy (Trinita dei Monti). Schody Hiszpańskie należą do miejsc tłumnie odwiedzanych przez turystów. Odbywają się na nich coroczne pokazy mody a wiosną zdobi je kwiatowa dekoracja ustawiana z okazji festiwalu kwiatów. Zimą, w okresie Bożego Narodzenia, na tarasie schodów ustawiana jest szopka. Schody Hiszpańskie mają 138 stopni. To jedne z najdłuższych i najszerszych schodów w Europie. Nazwa placu i schodów wiąże się z pobliską lokalizacją ambasady hiszpańskiej.

Wrzesień 1972 roku. Most św. Anioła (Ponte Sant' Angelo). Powstał on na miejscu Mostu Heliosa (Pons Aelius), wybudowanego na polecenie Hadriana (76-138) i nazwanego tak od drugiego imienia cesarza. Hadrian zbudował rodzinne mauzoleum na drugim brzegu Tybru, a ośmioprzęsłowy Pons Aelius miał umożliwiać łatwe dojście do tegoż. Jego budowa zakończyła się w 134 roku. We wczesnym średniowieczu most nosił nazwę Mostu św. Piotra lub Mostu Pielgrzymów. Później Mauzoleum Hadriana przemianowano na Zamek św. Anioła, siłą rzeczy więc i most zmienił nazwę. W XVI wieku postawiono na nim rzeźby dwóch świętych - Piotra i Pawła, a wkrótce most ozdobiły wspaniałe posągi aniołów. W drugiej połowie XVII wieku na cokołach ponad balustradami ustawiono natomiast barokowe rzeźby Gianlorenzo Berniniego. Na drugim zdjęciu widoczny jest Zamek św. Anioła (Castel Sant' Angelo). Dzisiejszy zamek był pierwotnie monumentalnym grobowcem cesarza Hadriana i jego rodziny. Wzniesiono go z rozkazu cesarza w latach 123-139. Podstawę tworzy kwadrat o boku długim na 89 m, na którym osadzona jest cylindryczna budowla o średnicy 64 m. W średniowieczu zamieniono go w fortecę, która przez blisko tysiąc lat pozostawała najpotężniejszym punktem obronnym Rzymu. W czasach renesansu, w dolnej części budowli mieściły się więzienia, a w górnej luksusowe apartamenty papieskie oraz archiwum i skarbiec Państwa Kościelnego. Od IX wieku zamek jest połączony z Watykanem murem obronnym, mającym chronić bazylikę i całą dzielnicę Borgo Vaticano. W 1277 roku powstał w nim ukryty korytarz, który zapewniał papieżom możliwość ucieczki do fortecy. Dziś mieści się tam muzeum.

Wrzesień 1972 roku. Bazylika Matki Bożej Większej lub Bazylika Matki Bożej Śnieżnej (Basilica di Santa Maria Maggiore), położona na wzgórzu Eskwilin. Należy wraz z bazylikami: św. Piotra na Watykanie, św. Jana na Lateranie i św. Pawła za Murami do bazylik papieskich (dawniej zwanych patriarchalnymi). Zgodnie z legendą, w roku 352 papież Liberiusz (?-366) i rzymianin Jan ujrzeli we śnie Matkę Boską, która powiedziała im, że w miejscu, w którym w środku lata spadnie śnieg, zostanie zbudowany kościół. W nocy z 4 na 5 sierpnia tegoż roku wzgórze Eskwilińskie pokrył śnieg. Papież w obecności ludu rzymskiego wytyczył zarys przyszłego kościoła, którego budowę rozpoczęto za pontyfikatu Sykstusa III (?-440), po soborze efeskim, który uznał kult Matki Boskiej. W czasie swych dziejów świątynia była wielokrotnie przebudowywana.

Sierpień 1973 roku. Na Wzgórzu Kapitolińskim - Campidoglio (dawnym Mons Capitolinus). Nazwa wzgórza wywodzi się od czaszki ludzkiej odkrytej przy kładzeniu fundamentów pod główną świątynię. U stóp Kapitolu kończyła się Via Sacra. Od początków Rzymu Kapitol był twierdzą i sanktuarium oraz symbolem miasta. Stała na nim świątynia triady bóstw Jowisza Kapitolińskiego, Junony i Minerwy, której wzniesienie tradycyjnie przypisuje się królowi Rzymu Tarkwiniuszowi Staremu, panującemu w latach 617-578 p.n.e. W świątyni przechowywano księgi sybillińskie. Nowo wybrani konsulowie składali w niej ofiary przed objęciem urzędowania, a wodzowie odbywający triumf składali ofiary Jowiszowi. Oprócz głównej świątyni, znajdowały się na Kapitolu rozliczne inne przybytki: Venus Ericina, bogini Mens, Fides Publica, Junony Monety, Saturna, Izydy. Wokół nich wybudowano wiele mniejszych świątyń i ołtarzy. U stóp wzgórza, od strony wschodniej, znajdowało się także tabularium (obecnie w tym miejscu znajduje się pałac Senatorski). Po stronie południowo-wschodniej znajdowała się Skała Tarpejska - miejsce straceń w czasach republiki rzymskiej.

Wrzesień 1972 roku. Przy Fontannie di Trevi - najbardziej znanej barokowej fontannie Rzymu. Wcześniej istniała tu fontanna, zaprojektowana przez Leona Battistę Albertiego (1404-1472) w 1435 roku. W roku 1640 papież Urban VIII (1568-1644) zainicjował dzieło przebudowy fontanny. Monumentalny projekt przedstawił Gianlorenzo Bernini, lecz z racji braku środków finansowych nie został on zrealizowany. W roku 1732 papież Klemens XII (1652-1740) ogłosił konkurs na nową fontannę. Wygrał projekt Niccolo Salviego (1697-1751). Prace trwały od 1735 do 1776 roku. Fontannę zasila woda doprowadzona akweduktem, zbudowanym w 19 roku p.n.e. przez Marka Wipsaniusza Agryppę (63-12 p.n.e.) - zięcia, ministra i przyjaciela cesarza Oktawiana Augusta. Fontanna di Trevi przypomina fasadę budynku - ma 20 m szerokości i 26 m wysokości. Centralnymi jej postaciami są Neptun i dwa trytony. Legenda wiąże nazwę fontanny z imieniem Trevia noszonym przez dziewicę, która odkryła źródło wody wykorzystane przy budowie akweduktu. Wodę doprowadzaną przez ten akwedukt do fontanny nazywa się Acqua Virgo. Turyści zwyczajowo wrzucają do fontanny drobne monety, by zapewnić sobie powrót do Rzymu. Na drugim zdjęciu widoczna jest Fontanna di Trevi w latach 90. XX wieku.

Lata 90. XX wieku. Panteon. Ta okrągła świątynia na Polu Marsowym była poświęcona wszystkim bogom. Ufundowana została przez cesarza Hadriana (76-138) w roku 125 na miejscu wcześniejszej, pochodzącej z 27 roku p.n.e., zbudowanej przez Marka Wipsaniusza Agryppę i zniszczonej w pożarze w 80 roku. Budową kierował Apollodoros z Damaszku (~60~130). Pozostawiono oryginalny, zachowany po pożarze portyk z napisem fundacyjnym z czasów Agryppy. Podczas najazdu barbarzyńców na Rzym w V wieku świątynia została uszkodzona. W roku 609 cesarz wschodniorzymski Fokas (~570-610) podarował Panteon papieżowi Bonifacemu IV (~550-615), który przekształcił go w kościół chrześcijański p.w. NMP od Męczenników (Santa Maria ad Martyres). W roku 663 na polecenie cesarza Konstansa II (630-668) zdjęto brązowe, pozłacane płytki z powodu braku kruszcu do bicia monet. Dach został pokryty dopiero w roku 735, kiedy papież Grzegorz III (?-741) zlecił pokrycie dachu Panteonu blachą ołowianą. W XIV wieku Panteon został zamieniony w fortecę. W okresie renesansu został odnowiony. Pracami kierował Rafael Santi (1483-1520), który później został w nim pochowany. W Panteonie spoczywają również zwłoki włoskich królów Wiktora Emanuela II (1820-1878) i Humberta I (1844-1900). Panteon był największą budowlą kopułową na świecie przez około 1.300 lat, do momentu, kiedy to w roku 1436 ukończono budowę katedry Santa Maria del Fiore we Florencji. Panteon jest rotundą o średnicy 44 m i takiej samej wysokości. Przed wejściem do świątyni znajduje się dobudowany trzyrzędowy portyk 16 kolumn w porządku korynckim, z czego 8 ustawionych jest w pierwszym rzędzie. Wieńczy go tympanon, pod którym widnieje inskrypcja fundacyjna Marka Wipsaniusza Agryppy. Kopuła budowli odlana jest z niezbrojonego lanego betonu, ma ona z centraln otwór (oculus) o średnicy 9 m, który jest jedynym otworem oświetlającym wnętrze.

Wrzesień 1972 roku. Mozaika przedstawiająca Chrystusa i Apostołów na fasadzie kaplicy św. Wawrzyńca, mieszczącej tzw. Święte Schody (Scala Sancta) - liczące 28 stopni schody, które zgodnie z legendą, pochodzą z pałacu Poncjusza Piłata. Jezus Chrystus miał być po nich prowadzony na sąd. Przez wieki przyciągały one chrześcijańskich pielgrzymów, którzy chcieli uczcić mękę Jezusa. Średniowieczne legendy twierdzą, że Święte Schody zostały przywiezione z Jerozolimy do Rzymu ok. 326 roku przez św. Helenę (~255~328), matkę cesarza Konstantyna I Wielkiego. W średniowieczu były znane jako Schody Piłata (Scala Pilati). Znajdują się one w pochodzącym z XVI wieku budynku dawnej kaplicy papieskiej, położonym naprzeciwko Bazyliki Świętego Jana na Lateranie, wzniesionym w 1589 roku na polecenie papieża Sykstusa V (1521-1590). Prowadzą do kaplicy św. Wawrzyńca (San Lorenzo), w której znajduje się obraz Chrystusa Acheiropoieton, który zgodnie z legendą zaczął malować św. Łukasz, a ukończyli aniołowie. Obraz widoczny jest przez okratowane okienko na piętrze. Schody obecnie pokryte są drewnianą okładziną i wolno po nich wchodzić tylko na kolanach. Równolegle do Świętych Schodów znajdują się dwie inne klatki schodowe, z których można korzystać bez umartwiania się.

Listopad 1979 roku. Bazylika św. Jana na Lateranie (San Giovanni in Laterano). Bazylika laterańska była częścią rezydencji kolejnych papieży od roku 313 do 1377 (z przerwami, gdy rezydowali oni w Perugii i Awinionie). Jest katedrą biskupa Rzymu i jedną z czterech bazylik większych (obok Bazyliki św. Piotra, Bazyliki Santa Maria Maggiore i Bazyliki św. Pawła za Murami). Fasadę głównego wejścia do bazyliki zaprojektował w XVIII wieku Alessandro Maria Gaetano Galilei (1691-1737) w stylu klasycznym, ukończono ją w 1733 roku. Poniżej gzymsu widoczny jest napis: Omnium Ecclesiarum Urbis et Orbis Mater et Caput - Matka i głowa wszystkich kościołów miasta i świata. Fasadę wieńczy piętnaście siedmiometrowych figur, przedstawiających doktorów Kościoła z rzeźbą Chrystusa ustawioną w centralnej części. Wejście do bazyliki prowadzi z szerokiego narteksu. Środkowe drzwi zostały przeniesione z Kurii, znajdującej się przy Forum Romanum. Drzwi po prawej stronie to Święta Brama. Wnętrze kryje wiele interesujących i cennych dzieł sztuki.

Wrzesień 1972 roku. Bazylika św. Pawła za Murami (San Paolo fuori le Mura) to jedna z czterech bazylik papieskich znajdujących się na terenie Rzymu i Watykanu. Jest to miejsce pochówku św. Pawła z Tarsu (~5/10-64/67). Świątynia została zbudowana przy Via Ostiense w latach 386-440 głównie przez cesarzy Teodozjusza I Wielkiego (347-395), Arkadiusza I (377/378-408) i Walentyniana II (371-392). Pięcionawowa budowla poprzedzona została atrium. Zbudowano ją w miejscu, gdzie wcześniej św. Lucyna pochowała ciało św. Pawła.

Sierpień 1973 roku. Ołtarz Ojczyzny (Altare della Patria) przy Piazza Venezia. Ołtarz Ojczyzny (zwany także il Vittoriano) jest dużą budowlą z białego marmuru, dominującą nad placem i będącą zarazem pomnikiem króla Wiktora Emanuela II (1820-1878) oraz Grobem Nieznanego Żołnierza. Pomnik, zaprojektowany przez Giuseppe Sacconiego (1854-1905), został zbudowany dla uczczenia zjednoczenia Włoch. Centralna jego część to Grób Nieznanego Żołnierza. Płonie tu wieczny ogień, a żołnierze trzymają wartę. Za nim znajduje się ściana ozdobiona płaskorzeźbą z postacią bogini Rzymu na złotym tle. Wyżej, na cokole, ustawiono konny pomnik króla. Jego wysokość to 12 m. Całość zamyka kolumnowy półokrągły portyk. Monument zbudowany został w latach 1885-1911. W roku 1921 dodano Grób Nieznanego Żołnierza. Pomnik jest udostępniony dla zwiedzających (spod kolumnady widoczna jest ładna panorama Rzymu). W jego wnętrzach mieszczą się muzea, m.in. Museo del Risorgimento ze zbiorami upamiętniającymi historię walk o zjednoczenie Włoch. Pamiętam, że w swoim czasie Włosi nazywali ten pomnik "maszyną do pisania".

Wrzesień 1972 roku. EUR - dzielnica, którą Benito Mussolini (1883-1945) kazał wybudować na Targi Światowe w 1942 roku. Jej budowa rozpoczęła się w 1935 roku i miała zostać spektakularnie ukończona na dwudziestą rocznicę włoskiego faszyzmu. Po wojnie dzielnica pozostawała niedokończona. W latach 50. i 60. XX wieku dobudowano tam głównie ogromne biurowce, budynki w pobliżu ogromnych parków przeznaczone na siedziby firm i agend rządowych. Obecna nazwa EUR to skrót od Esposizione Universale Roma, wcześniej w projekcie nazywała się E42 i miała rozpocząć rozciąganie miasta w kierunku południowo-zachodnim, by kiedyś sięgnąć morza. Dziś znajduje się właśnie przy linii metra B biegnącej z Rzymu do nadmorskiego Lido.

-----

Watykan (Stato della Città del Vaticano / Status Civitatis Vaticanae) to dzielnica Rzymu, a zarazem najmniejsze państwo świata, którego głową jest papież, a obywatelami głównie dostojnicy kościelni, duchowni, zakonnice i członkowie Gwardii Szwajcarskiej (Guardia Svizzera Pontificia / Cohors pedestris Helvetiorum a sacra custodia Pontificis), pieszej formacji wojskowej, stanowiącą gwardię przyboczną papieża. Z uwagi na to, że gwardziści stanowią ok. 10% mieszkańców Watykanu, Jan Paweł II nazwał go kiedyś najbardziej zmilitaryzowanym państwem świata. Warto wiedzieć, że obywatelstwo watykańskie jest wyłącznie czasowe - kardynałowie i duchowni otrzymują je tylko na czas pobytu w Rzymie. Miniaturowe państwo posiada własną gazetę (L' Osservatore Romano), radio i telewizję i stację kolejową. Ma też prawo bicia monet i emisji znaczków pocztowych. Często określa się też Watykan jako "Stolicę Apostolską" (Sede Apostolica Sedes Apostolica), która jako siedziba najwyższego urzędu w Kościele Katolickim jest z nim połączona unią personalną. To właśnie Stolica Apostolska sprawuje zwierzchnictwo i suwerenną władzę i jurysdykcję nad Watykanem. Watykan w obecnym kształcie, to efekt tzw. traktatów laterańskich - trzech umów zawartych w lutym 1929 roku pomiędzy papieskim sekretarzem stanu kardynałem Pietro Gasparrim (1852-1934) i reprezentującym państwo włoskie Benito Mussolinim.

Głównymi atrakcjami turystycznymi Watykanu są Bazylika św. Piotra (San Pietro in Vaticano) i Muzea Watykańskie.

Pierwotna bazylika św. Piotra została zbudowana za czasów Konstantyna I Wielkiego ok. roku 324 na znajdującym się po zachodniej stronie Tybru Wzgórzu Watykańskim (Montes Vaticani), w miejscu, gdzie zgodnie z tradycją został ukrzyżowany i pochowany św. Piotr. Świątynia przez dwanaście wieków przyciągała chrześcijańskich pielgrzymów. Gdy na początku XVI wieku groziła zawaleniem się, papież Juliusz II (1443-1513) nakazał jej zburzenie i zbudowanie nowej bazyliki. Architektem nowej świątyni został Donato Bramante (1444-1514), po nim prace kontynuowali Rafael Santi (1483-1520), Baldassare Peruzzi (1481-1537), Antonio da Sangallo Młodszy (1484-1546), Michał Anioł Buonarroti (1475-1564), a po nich jeszcze inni artyści. Po 120 latach od rozpoczęcia budowy świątynia została konsekrowana przez papieża Urbana VIII (1568-1644) w 1626 roku. Do niedawna był to największy kościół na świecie. Obecnie palmę pierwszeństwa przejęła świątynia w Yamusukro na Wybrzeżu Kości Słoniowej. Nieco więcej informacji o Bazylice podaję w opisie zdjęć.

 

Muzea Watykańskie prezentują bogatą kolekcję dzieł sztuki, zgromadzonych przez kolejnych papieży począwszy od Sykstusa IV (1414-1484). Zbiory zostały udostępnione publiczności w 1787 roku. Wśród nich możemy podziwiać dzieła najwybitniejszych mistrzów, którymi są m.in.: Angiolo di Bondone - Giotto (~1266-1337), Leonardo da Vinci (1452-1519), Michelangelo Merisi da Caravaggio (1571-1610), Giovanni Bellini (~1427/1430-1516) i obrazy wielu innych malarzy, antyczne rzeźby, dzieła sztuki etruskiej, egipskiej, eksponaty z różnych regionów Azji, Ameryki i strefy Pacyfiku. Prawdziwą perełką jest Kaplica Sykstyńska, w której odbywają się konklawe. Jest ona ozdobiona licznymi freskami takich artystów jak Sandro Botticelli (1445-1510), Pietro di Cristoforo Vannucci - Pietro Perugino (~1450-1523), Domenico di Tommaso Bigordi - Domenico Ghirladaio (1449-1494) i - oczywiście - Michał Anioł. Zwiedzając Muzea Watykańskie nie można także pominąć Stanzy z freskami namalowanymi przez Rafaela. Jedyny problem w tym, że aby dostać się do tych wspaniałości trzeba odstać swoje w bardzo długiej (z reguły) kolejce.

-----

Wrzesień 1972 roku. Bazylika św. Piotra na Watykanie (San Pietro in Vaticano) i fragment kolumnady Gianlorenzo Berniniego (1598-1680) na Placu św. Piotra (Piazza San Pietro). Bazylika zbudowana została w latach 1506-1626 na miejscu wcześniejszej świątyni z czasów Konstantyna I Wielkiego. Do niedawna była największym katolickim kościołem na świecie. Obecnie jest drugą co do wielkości (po Bazylice p.w. MB Królowej Pokoju w Yamusukro na Wybrzeżu Kości Słoniowej). Wedle tradycji, bazylika stoi na miejscu ukrzyżowania i pochówku św. Piotra. Przy jej budowie pracował szereg wybitnych artystów, jak Donato Bramante, Rafael Santi, Giuliano da Sangallo, Fra Gioconda da Verona (~1433-1515), Baldassare Peruzzi, Michał Anioł Buonarroti, Pirro Ligorio (~1510-1583), Jacopo Barozzi da Vignola (1507-1573), Giacomo della Porta (1540-1604), Domenico Fontana (1543-1607), Giovanni Fontana (1540-1614), Carlo Maderno (1556-1629).

Sierpień 1973 roku. Bazylika św. Piotra na Watykanie i fragment kolumnady Gianlorenzo Berniniego na Placu św. Piotra.

Lata 90. XX wieku. Bazylika św. Piotra na Watykanie. Front kościoła to 13-metrowa fasada przedsionka, zaprojektowana przez Carla Maderno. Nad wejściem znajduje się sala, połączona z pałacem papieskim. Fasadę wieńczą rzeźby przedstawiające 11 apostołów (brakuje tylko św. Piotra), Jana Chrzciciela oraz ustawiona w części centralnej figura Chrystusa. Z przedsionka do wnętrza bazyliki prowadzi pięcioro drzwi, z których środkowe, ozdobione płaskorzeźbami ze scenami z życia i śmierci św. Piotra, zostały wykonane na polecenie Eugeniusza IV (1383-1447) w XV wieku. Drzwi skrajne po prawej stronie to tzw. Święta Brama, otwierana z okazji roku świętego. Drzwi skrajne po lewej stronie to tzw. Brama Śmierci, wykonana przez Giacomo Manzu (1908-1991) w 1964 roku. Kopuła świątyni została zaprojektowana przez Michała Anioła w 1547 roku. Ma średnicę wewnętrzną 42 m, średnicę zewnętrzną 59 m, masę ok. 14.000 ton, wysokość 52 m. Krzyż na jej zwieńczeniu znajduje się na wysokości ponad 133 m. Wg projektu Donato Bramantego, bazylikę wybudowano na planie równoramiennego krzyża greckiego, z potężną kopułą nad środkiem i małymi kopułami nad czterema ramionami. Na trzecim zdjęciu widoczny jest portyk na Placu Świętego Piotra, zbudowany w latach 1656-1667 przez Gianlorenzo Berniniego. Ta olbrzymia otaczająca plac czterorzędowa kolumnada w porządku doryckim zwieńczona jest attyką, na której ustawiono posągi 140 świętych. Wśród nich, po lewej stronie na wysokości fontanny, można znaleźć pomnik św. Jacka Odrowąża (1183-1257), dominikanina pochodzącego z Polski. Symbolika kolumnady ma związek z kontrreformacją i można się w niej dopatrywać wyciągniętych rąk Kościoła, pragnących ogarnąć wszystkich.

Wrzesień 1972 roku. Gwardzista szwajcarski przed Bazyliką św. Piotra na Watykanie. Gwardia Szwajcarska (Guardia Svizzera Pontificia / Cohors pedestris Helvetiorum a sacra custodia Pontificis) to piesza formacja wojskowa, pełniąca rolę straży przybocznej papieża, formalnie istniejąca od 1506 roku. W swojej historii miała przerwy w funkcjonowaniu, pierwszą od 1527 do 1548 roku, kiedy to została reaktywowana przez papieża Pawła III (1468-1549). W czasie okupacji Rzymu przez wojska napoleońskie w roku 1798 została rozwiązana i reaktywowana w 1801 roku przez papieża Piusa VII (1742-1823), oraz ponownie rozwiązana w roku 1808 i reaktywowana w roku 1814 przez tego samego papieża. Obecnie, papieskie wojsko liczy 110 żołnierzy: podoficerów, halabardników i dwóch doboszy. Jej komendant ma rangę pułkownika, jest członkiem Rodziny Papieskiej i posiada tytuł Szlachcica Jego Świątobliwości. Żołnierzami Gwardii Szwajcarskiej mogą być wyłącznie katoliccy obywatele Szwajcarii. W momencie zaprzysiężenia muszą być kawalerami o nieskalanej opinii, odbyć zasadniczą służbę wojskową w armii swego kraju, mieć od 19 do 35 lat i liczyć powyżej 174 cm wzrostu. Podstawowa służba w Gwardii Szwajcarskiej trwa dwa lata, z możliwością przedłużenia. Gwardziści umundurowani są w kolorowe uniformy, podobne do tych, w jakich w roku 1506 przybyli do Rzymu pierwsi żołnierze. Ich barwy są barwami szlacheckiej rodziny Medyceuszy. Nieprawdą jest, że mundury zaprojektował sam Michał Anioł Buonarroti.

Lata 90. XX wieku. Widok z kopuły Bazyliki św. Piotra na Watykanie na ogrody watykańskie, gmach administracji cywilnej i budynek radia watykańskiego.

-----

 

c.d.n.

achernar51swiat
Obrazek użytkownika achernar51swiat
Offline
Ostatnio: 2 dni 13 godzin temu
Rejestracja: 01 cze 2020

Neapol, Wezuwiusz i Pompeje.

Do Kampanii i Neapolu dotarłem we wrześniu 1972 roku autostopem z Rzymu przez Terracinę, Latinę i Gaetę. Nie miałem zbyt wiele czasu, więc zamiast zwiedzania samego miasta postanowiłem wykorzystać go na wycieczkę do Pompejów i na szczyt sprawcy ich zagłady - Wezuwiusza. Wiem, sam Neapol też wart jest uwagi. Wszak włoskie porzekadło mówi "Vedi Napoli e poi mori", czyli "zobacz Neapol, a potem umieraj". Na północy Włoch istnieje też jego żartobliwa wersja - "Vedi Napoli e poi Mori", gdzie Mori (pisane majuskułą) to nazwa miasta koło Trydentu w regionie Trentino-Alto Adige. Ja nie miałem okazji, by poznać neapolitańskie wspaniałości, takie jak średniowieczne zamki Castello dell' Uovo, Castello Nuovo, gotycką katedrę z kaplicą św. Januarego, liczne kościoły i pałace. Przez miasto właściwie tylko przejechałem, a wąskie, ciemne i dość brudne uliczki jakoś nie wzbudziły mojego zachwytu. Być może, Neapol czeka jeszcze na swoje odkrycie przeze mnie.

Z Neapolu pojechałem prosto na Wezuwiusz i do Pompejów. Na mierzący 1.281 m n.p.m. szczyt wulkanu dostałem się wyciągiem krzesełkowym. Roztacza się stąd wspaniały widok na całą Zatokę Neapolitańską i leżące nad nią miasto. Ścieżki na krawędzi krateru, głębokiego na ca 230 m pokrywa brązowy tuf i żwir wulkaniczny. Z głębi krateru wydobywa się dym i gazy, czuje się wyraźnie zapach siarki, a grunt w wielu miejscach jest wyraźnie ciepły. Powiadają, że Wezuwiusz jest jednym z pięciu najniebezpieczniejszych wulkanów świata, a tragedia Pompejów, Herculanum i Stabii, pogrzebanych pod warstwą pyłu po eksplozywnej erupcji w 79 roku potwierdza tę ocenę. Wezuwiusz zaliczany jest do tzw. stratowulkanów, których stożki tworzą piroklastyczne skały (głazy, kamienie, bomby wulkaniczne, lapille, scoria, popioły i pyły), będące produktami ich erupcji. Ponieważ magma stratowulkanów jest dość lepka i charakteryzuje się dużą zawartością krzemionki, nie rozlewa się ona szeroko lecz zastyga, tworząc kolejne warstwy wulkanicznego stożka. Choć największa aktywność Wezuwiusza przypada na lata 1631-1872, to najbardziej znanym i tragicznym wybuchem była opisana przez Pliniusza Młodszego (~61-113) erupcja z sierpnia 79 roku, która zniszczyła wymienione wyżej trzy miasta - Pompeje, Herculanum i Stabie. Na stokach Wezuwiusza, pomiędzy miejscowościami Ercolano i Torre del Greco zlokalizowane jest Osservatorio Vesuviano, pierwsze w świecie obserwatorium wulkanologiczne, działające od 1841 roku.

Po pobycie na szczycie Wezuwiusza zjechałem na dół, by obejrzeć ruiny zniszczonego przez wulkan miasta - Pompejów. Miasto to zostało założone w VII wieku p.n.e. przez italski lud Osków. Później dostało się pod panowanie Greków i Etrusków. W tym okresie zostało otoczone murami obronnymi. Pod koniec V wieku p.n.e. Pompeje zostały zdobyte przez Samnitów, a sto lat później zawarły sojuszniczy układ z Rzymem, który zobowiązywał je do świadczeń militarnych lecz pozostawiał mieszkańcom znaczną autonomię. W III i II wieku p.n.e. miasto rozwijało się bardzo dynamicznie. Było jednym z najważniejszych portów w Kampanii, a położenie na żyznych ziemiach sprzyjało rozwojowi upraw oliwek, zboża i winorośli. W tzw. wojnie Rzymu ze sprzymierzeńcami (bellum sociale), toczonej w latach 90-88 p.n.e. Pompeje poparły miasta italskie, które wystąpiły przeciw Rzymianom. Przewaga militarna i poczynione przez Rzymian koncesje (np. przyznanie obywatelstwa rzymskiego składającym broń) przyniosły zwycięstwo Rzymowi. Po wojnie Pompeje utraciły jednak autonomię i zostały przekształcone w kolonię rzymską o nazwie Colonia Veneria Cornelia Pompeianorum. Największy rozwój i rozbudowa miasta nastąpiły w I wieku n.e. W roku 62 Pompeje zostały zniszczone przez silne trzęsienie ziemi, jednakże zostały wkrótce odbudowane przez mieszkańców. 17 lat później - w sierpniu 79 roku - gwałtowny wybuch Wezuwiusza pogrzebał miasto z tysiącami mieszkańców pod kilkumetrową warstwą piroklastycznego pyłu. Dopiero po upływie 1.500 lat, podczas prac przy budowie kanału, natrafiono na pierwsze ślady starożytnych ruin. Systematyczne prace badawcze podjęto jednak dopiero w 1748 roku. W XIX wieku intensywne prace archeologiczne prowadził w Pompejach profesor Giuseppe Fiorelli (1823-1896). Pozwoliły one na odkopanie licznych dzieł sztuki i całego układu urbanistycznego miasta, a także na rozpoczęcie rekonstrukcji niektórych budowli. Dzieło Fiorellego od 1909 roku kontynuował Vittorio Spinazzola (1863-1943). Prace archeologiczne w Pompejach trwają do dziś, a część znalezisk można obejrzeć w Muzeum Narodowym (Museo Nazionale) w Neapolu. Duża część odkopanego miasta jest udostępniona zwiedzającym, a spacer jego ulicami pozwala niejako przenieść się w czasie, gdyż popiół wulkaniczny, który je pokrywał, doskonale zakonserwował budynki i przedmioty, co pozwoliło dokładnie poznać i odtworzyć wygląd Pompejów i dać dobre wyobrażenie o życiu ich mieszkańców.

http://www.youtube.com/watch?v=zowOUuV9z-c

-----

Wrzesień 1972 roku. Na ulicach Neapolu. Jak widać, i wówczas miasto nie grzeszyło czystością.

Wrzesień 1972 roku. Na szczycie Wezuwiusza. Wznoszący się na 1.281 m n.p.m. i położony nad Zatoką Neapolitańską wulkan jest zaliczany do tzw. stratowulkanów. Jego stożek budują skały piroklastyczne, czyli powstałe ze stałych produktów wydostających się z wnętrza wulkanu. Magma stratowulkanów charakteryzuje się stosunkowo dużą lepkością i dużą zawartością krzemionki (SiO2). Nie rozlewa się ona szeroko, lecz zestala stosunkowo szybko, dlatego po wybuchach powstaje góra z licznymi warstwami (strata) stąd nazwa tego typu wulkanu. Głębokość krateru wynosi 230 m, a jego średnica - 550-650 m. Dzisiejszy stożek znajduje się na kalderze utworzonej podczas wybuchu z 79 roku (tego który zniszczył m. innymi Pompeje).

Wrzesień 1972 roku. Pompeje. Jedna z najbardziej okazałych rezydencji - tzw. Casa del Fauno. Została zbudowana ok. roku 120 p.n.e. i następnie rozbudowywana i dekorowana. Ma powierzchnię ok. 3.050 m² . Nie jest wiadomo, kto był jej właścicielem. Biorąc jednak pod uwagę wielkość willi, jak i ilość odnalezionych w niej cennych przedmiotów ze srebra i złota z pewnością był to jeden z bogatszych mieszkańców miasta. Nazwa Casa del Fauno (Dom Fauna) pochodzi od widocznej na zdjęciu brązowej statuetki tańczącego fauna, umieszczonej w centralnym punkcie "impluvium" (basenu, zbierającego wodę deszczową). Oryginał statuetki i fragmenty mozaik zdobiących podłogi, pochodzących z I wieku n.e., można oglądać w Muzeum Archeologicznym w Neapolu.


Wrzesień 1972 roku. Na ulicach Pompejów.

-----

Sycylia

Na Sycylii spędziłem prawie trzy tygodnie w sierpniu 1989 roku. Pracowałem wówczas w Polskiej Agencji Artystycznej "Pagart" i wraz z grupą Bajm, Ewą Bem i orkiestrą Big Warsaw Band pojechałem na tournée po wschodniej części wyspy. Mieszkaliśmy u stóp Etny w małym miasteczku Nicolosi niedaleko Katanii. Koncerty odbywały się też raczej w małych miejscowościach takich jak Gioiosa Marea (na północnym wybrzeżu), Mirabella Imbaccari (w głębi wyspy), Castiglione di Sicilia (po północnej stronie Etny), Zafferana Etnea (na samych stokach wulkanu), czy nieco większych Giarre i Riposto - leżących na wschodnim wybrzeżu Sycylii. Przez dwa duże i niewątpliwie ciekawe miasta jakim są Messyna i Katania jedynie przejeżdżaliśmy bez zatrzymywania się, więc mogłem je zobaczyć tylko z okien autobusu. Z uwagi na charakter podróży nie było zbyt wiele czasu na zwiedzanie, tym niemniej Sycylia odsłoniła nam nieco swego piękna. Zachowałem zwłaszcza w pamięci wioski i miasteczka w głębi wyspy, położone z dala od turystycznych szlaków, wyglądające tak, jak gdyby czas się w nich zatrzymał, małe klimatyczne trattorie z przesiadującymi w nich staruszkami, obecny jeszcze folklor, lokalną muzykę (http://www.youtube.com/watch?v=hEc7mqdcd2w) i zwyczaje, oraz piękne krajobrazy. Niezwykłym przeżyciem był także widok ognistych strumieni lawy, spływającej po zboczu Etny, który mieliśmy okazję podziwiać wracając nocą z Castiglione di Sicilia do Nicolosi. Do tego dodać należy piękne nadmorskie pejzaże, czystą i ciepłą wodę zapraszającą wręcz do kąpieli, gościnność i życzliwość mieszkańców i wyśmienitą - jak zresztą i w innych regionach Włoch - kuchnię.

Jak wszyscy wiemy, Sycylia jest największą wyspą Morza Śródziemnego. Zasiedlona była już w starożytności przez plemiona prawdopodobnie iberyjskich Sykanów, italskich Sykulów i przybyłych z Anatolii Elymian. Od XI wieku p.n.e. na wyspie swoje kolonie zakładali Fenicjanie, którzy założyli miasto Panormos (dzisiejsze Palermo), a od wieku VIII p.n.e. czynili to również Grecy, którym swoje powstanie zawdzięczają Syrakuzy, Katania i Messyna. W V wieku p.n.e. kolonie greckie na zachodzie Sycylii zostały opanowane przez Kartagińczyków. Konflikt pomiędzy rosnącą potęgą Rzymu i Kartaginą o dominację w basenie Morza Śródziemnego doprowadził do wybuchu tzw. wojen punickich. Po pierwszej z nich, toczonej w latach 264-241 p.n.e.), Kartagińczycy zostali wyparci z wyspy. Po śmierci ostatniego władcy Syrakuz w roku 215 p.n.e. pełnię władzy nad Sycylią przejęli Rzymianie, którzy wkrótce uczynili z wyspy swoją prowincję. Z racji rozwiniętego rolnictwa Sycylia nazywana była "spichlerzem Rzymu". W czasach panowania rzymskiego na Sycylii wybuchły dwa duże powstania niewolników, pierwsze - w latach 135-132 p.n.e. pod wodzą Eunusa (?-132 p.n.e.), stłumione przez konsula Publiusza Rupiliusa, oraz drugie - w latach 103-100 p.n.e., którego przywódcą był Salwiusz, stłumione przez armię pod wodzą konsula Maniusza Akwiliusza.

Po upadku cesarstwa na Zachodzie w V wieku n.e., Sycylia dostała się pod panowanie państwa Wandalów i Alanów, a następnie - w roku 493 - Ostrogotów. W roku 535 ci ostatni zostali wyparci z wyspy przez armię Belizariusza (~505-565) i Sycylia stała się częścią Bizancjum. W pierwszej połowie IX wieku nowymi panami na ponad dwa stulecia zostali Arabowie, którzy w latach 1060-1091 musieli ustąpić pod naporem wojsk normańskiego hrabiego Rogera I de Hauteville'a (1031-1101). Jego syn Roger II (1095-1154) został w roku 1130 pierwszym królem Sycylii. Po śmierci Wilhelma II Dobrego (1155-1189), ostatniego króla z dynastii normandzkiej, tron sycylijski przypadł w 1194 roku cesarzowi Henrykowi VI Hohenstaufowi (1165-1197), żonatemu z córką Rogera II Konstancją (1154-1198), a po nim - jego synowi Fryderykowi II (1194-1250), który panował do 1250 roku. Po śmierci Manfreda (1232-1266), kolejnego króla z dynastii Hohenstaufów, koronę, dzięki poparciu papieża Klemensa IV (1190-1268) uzyskał Karol I Andegaweński (1226-1285). Jego rządy nie zostały jednak dobrze przyjęte i w 1282 roku wybuchła rewolta nazwana "nieszporami sycylijskimi" (wezwaniem do powstania były dzwony bijące na nieszpory), która doprowadziła do obalenia Karola i wyniosła na tron króla Aragonii Piotra III (1239/1240-1285). Doprowadziło to do wojny z Andegawenami, zakończonej pokojem w Caltabelotta, zawartym w 1302 roku. Dynastia aragońska utrzymała władzę na Sycylii, a w roku 1442 Alfons V Aragoński (1396-1458) zjednoczył Sycylię z Królestwem Neapolu. Na początku następnego stulecia władzę w Hiszpanii i na Sycylii przejęli Habsburgowie, a po nich - w roku 1735 rządy nad wyspą objęli Bourbonowie. W roku 1816 południowe Włochy i Sycylia zostały zjednoczone przez Ferdynanda IV Bourbona (1751-1825), króla Neapolu, który jako Ferdynand I został władcą utworzonego w ten sposób Królestwa Obojga Sycylii.

W roku 1860 na Sycylii wylądował na czele swoich oddziałów Giuseppe Garibaldi (1807-1882) i opanował wyspę, która przyłączyła się do Królestwa Sardynii, a wkrótce wraz z nim weszła w skład zjednoczonego Królestwa Włoch. W czasie II wojny światowej działania aliantów na Sycylii rozpoczęły kampanię włoską. W lipcu 1943 roku silny desant wojsk generała Dwighta Davida Eisenhowera (1890-1969) wylądował na wyspie (tzw. operacja "Husky") i opanował ją po miesięcznych walkach. Po wojnie, w 1947 roku, Sycylia uzyskała autonomię. Pomimo rozwoju gospodarczego wspieranego przez rząd centralny i dochodów z turystyki Sycylia nadal należy do biedniejszych regionów Włoch. Poważnym problemem jest także zorganizowana przestępczość, mimo tego, że po głośnych zabójstwach sędziów śledczych Giovanniego Falcone (1939-1992) i Paolo Borsellino (1940-1992) władze podjęły zdecydowaną walkę z mafią i została ona poważnie osłabiona.

http://www.youtube.com/watch?v=hFPcpv7KUKU

-----

To już ONA - Sycylia. Trzeba tylko pokonać tę cieśninę. Widok z przystani promowej w Villa San Giovanni na czubku włoskiego "buta".

Dopływamy do portu w Messynie. Miasto zostało założone przez Greków w VIII wieku p.n.e. jako Zankle. W roku 396 p.n.e. zostało zniszczone przez Kartagińczyków. Później przechodziło z rąk do rąk: w roku 289 p.n.e. zostało zajęte przez Mamertynów, po I wojnie punickiej - przez Rzymian, później Bizancjum, a w latach 843-1063 - przez Arabów. Messyna została nieomal całkowicie zniszczona przez silne trzęsienie ziemi oraz wywołane przez nie tsunami, które nawiedziło miasto 28 grudnia 1908 roku. Zginęło wówczas ponad 75 tys. osób. Dziś ćwierćmilionowa Messyna jest trzecim co do wielkości miastem Sycylii (po Palermo i Katanii).

Położone u stóp Etny, liczące ok. 6.000 mieszkańców miasteczko Nicolosi oraz jego okolice. Na czwartym i piątym zdjęciu w tle widoczna jest Etna. Ta wznosząca się na wysokość 3.340 m n.p.m. góra, nazywana w średniowieczu Mongibello, jest najwyższym wulkanem naszego kontynentu. Podobnie jak Wezuwiusz, zalicza się do stratowulkanów. Z krateru na szczycie wydobywają się widoczne pary i gazy, a z niektórych licznych kraterów bocznych można obserwować wypływającą lawę. Dolne stoki Etny są gęsto zaludnione, występują na nich pola uprawne, sady i winnice. W górnych partiach przez większą część roku zalega śnieg. Od V wieku zanotowano 80 dużych wybuchów, a erupcja z 1669 roku omal nie zniszczyła Katanii. Na wysokości 2.942 m n.p.m. znajduje się obserwatorium wulkanologiczne.

Krajobraz wnętrza wyspy w okolicach Enny i Caltagirone. Uprawa winorośli jest - podobnie jak w innych regionach Włoch - popularna również na Sycylii. Produkuje się tu wiele znanych gatunków win takich jak choćby: marsala, mamertino di Milazzo, cerasuolo di Vittoria, contea di Sclafani, Santa Margherita di Belice, nero d' Avola i inne. Drugą, bardzo popularną uprawą na wyspie są oliwki, a tłoczona z nich oliwa przez wielu uważana jest za najlepszą w Italii.

Położona niedaleko Caltagirone Mirabella Imbaccari to niewielkie miasteczko, liczące ok. 5.000 mieszkańców. Można odnieść wrażenie, że czas się tu zatrzymał. Miasteczko zostało założone przez Giuseppe Paternò, barona z Raddusa, w ramach zasiedlania wnętrza Sycylii. W 1610 roku otrzymał on zezwolenie króla Filipa III Habsburga (1578-1621) na założenie osady we własnych dobrach i nadanie jej nazwy Mirabella, będącej imieniem jego żony. Niestety, pomysł budowy osady na terenie lenna Baldo lub Baudo nie okazał się szczęśliwy ze względu na warunki klimatyczne i zagrożenie malarią. Konieczne było więc przeniesienie jej lokalizacji na wzgórze Imbaccari. Zezwolenie na to uzyskał w 1630 roku syn Giuseppe, Giacinto Paternò, który okazał się faktycznym założycielem miejscowości. Aż do 1862 roku nosiła ona nazwę Mirabella, do chwili, gdy uchwała rady miejskiej powierdzona dekretem króla Włoch Wiktora Emanuela II (1820-1878) zmieniła ją na Mirabella Imbaccari.

Niestety, nie pamiętam już nazwy tego miasteczka. Pamiętam że było pięknie położone nad czyściutkim, przejrzystym i cieplutkim Morzem Jońskim na wschodnim wybrzeżu Sycylii. Plaża była, niestety, kamienista.

Niewielkie, liczące ok. 7.000 mieszkańców, ładne miasteczko Zafferana Etnea, położone u stóp Etny w prowincji Katania. Początkowo miasto rozciągało się wokół klasztoru św. Jakuba, założonego w 1387 roku w górnej części Doliny Bove. Strumienie lawy, ściekające ze wschodnich kraterów Etny często niszczyły miasto, które jednak zawsze było odbudowywane. Zafferana Etnea była zagrożona przez erupcję Etny w 1992 roku. Obecnie jest letniskiem z widokiem na góry i morze.

Nadmorskie kąpielisko Gioiosa Marea, położona na północnym wybrzeżu Sycylii pomiędzy Messyną i Palermo.

Droga z Messyny do Katanii.

W jakimś miasteczku na wschodzie Sycylii. Scena przygotowywana do koncertu.

-----

 

c.d.n.

 

 

 

 

achernar51swiat
Obrazek użytkownika achernar51swiat
Offline
Ostatnio: 2 dni 13 godzin temu
Rejestracja: 01 cze 2020

Wenecja

Moje pierwsze spotkanie z Wenecją miało miejsce pod koniec września 1972 roku. Była chyba 4.00 lub 4.30 nad ranem, było ciemno, a miasto jeszcze spało. Zostawiłem bagaż w przechowalni na dworcu Santa Lucia i ruszyłem ku centrum. Cisza, spokój, puste placyki i uliczki, ładnie iluminowane domy przy Canal Grande, po którym o tej porze jeszcze nie kursowały tramwaje wodne (vaporetti) - wszystko to tworzyło nastrój, którego już nigdy później nie było mi dane zaznać w Wenecji. Zazwyczaj jest ona pełna turystów, po kanałach co chwila przepływają wypełnione nimi łodzie, motorówki i - jakże by inaczej - gondole, a wielojęzyczny tłum szturmuje wejście do bazyliki św. Marka. Ale nawet i wtedy warto do Wenecji przyjechać, a wystarczy zboczyć z wydeptanego przez turystów szlaku, by znaleźć zakątek, w którym można rozkoszować się samotnością i spokojem. W Wenecji byłem jeszcze potem kilkakrotnie i za każdym razem udawało mi się znaleźć w niej coś nowego, mimo że często po raz kolejny "zaliczałem" znane mi wcześniej miejsca.

Do powstania Wenecji mimowolnie przyczynił się Attyla (406-453). W roku 452 uciekający przed Hunami mieszkańcy pobliskich miast: Padwy (Patavium), Treviso (Tarvisium), Akwilei (Aquilea), Altino (Altinum) i Portogruaro (Concordia) schronili się na bagnistych wyspach adriatyckiej laguny i założyli na nich osadę. Tak przynajmniej głosi tradycja. Źródła rzymskie wspominają bowiem, że niektóre z wysp były już wcześniej zamieszkane przez rybaków (których określają jako incolae lacunae - mieszkańców laguny), a inni datę założenia Wenecji wiążą z powstaniem pierwszego kościoła na wysepce Rialto (Rivoalto), co miało miejsce w 421 roku. W roku 568 większą część północnej Italii zajęli Longobardowie. Jedynie wąski pas wybrzeża Adriatyku pozostał pod władzą bizantyjskiego Egzarchatu Rawenny. W tym okresie zbudowano także nowe porty w rejonie Laguny Weneckiej - w dzisiejszym Malamocco i Torcello. Władza Bizancjum nad regionem zakończyła się wraz z podbojem Egzarchatu Rawenny przez longobardzkiego króla Aistulfa (?-756) w roku 751. W tym okresie, lokalny bizantyjski gubernator (zwany diukiem, a później dożą) rezydował na terenie obecnej Wenecji. Pierwszym znanym z imienia, a trzecim historycznym dożą weneckim został Orso Ipato (Ursus) panujący w I połowie VIII wieku. W latach 775-776 utworzono biskupstwo i przeniesiono siedzibę dożów z Malamocco do Rialto. Zbudowano wkrótce potem klasztor św. Zachariasza, bazylikę p.w. św. Marka i pierwszy pałac doży, a także umocnienia obronne. Porozumienie zawarte pomiędzy Karolem Wielkim (742/747-814) i bizantyjskim cesarzem Niceforem I Genikiem (765-811) w roku 810 uznawało Wenecję za terytorium Bizancjum i jej prawa handlowe w rejonie Adriatyku. W roku 828 sprowadzono z Aleksandrii do Wenecji relikwie św. Marka Ewangelisty, które umieszczono w nowej bazylice. Prestiż i siła miasta rosła, co wobec słabnącej władzy Bizancjum doprowadziło do zwiększenia autonomii i ostatecznie - do uniezależnienia się Wenecji. Była ona jedną z czterech tzw. Republik Morskich (Repubblica Marinara), obok Genui, Pizy i Amalfi. Polityczne zainteresowania Wenecji ukierunkowane były na wschodnią część basenu Morza Śródziemnego. Wkrótce stała się ona potęgą morską i handlową. Pod władzą Wenecji znalazły się Istria, Dalmacja, Korfu, Wyspy Egejskie, Kreta, Cypr a także tzw. "Terraferma" - tereny w północnych Włoszech, aż po rzekę Adda. Choć Wenecja utrzymywała ścisłe związki z Konstantynopolem, to w czasie finansowanej przez nią IV krucjaty doszło do zdobycia i złupienia tego miasta przez jej uczestników w 1204 roku i utworzenia następnie Cesarstwa Łacińskiego, które trwało do 1261 roku, gdy władzę nad Konstantynopolem odzyskał cesarz bizantyjski Michał VIII Paleolog (1223-1282). Wenecja, prowadząc handel ze Wschodem, walczyła także z muzułmańskimi Turkami. W XIII wieku wenecki kupiec i podróżnik Marco Polo (1254-1324) przemierzył Jedwabny Szlak i dotarł do Chin. Do czasu odkrycia przez Vasco da Gamę (~1460-1524) nowej drogi do Indii Wenecja zazdrośnie strzegła swego monopolu na handel jedwabiem i przyprawami. Po zdobyciu Konstantynopola przez sułtana Mehmeda II (1432-1481) w 1453 roku i i utracie na rzecz Turcji wielu posiadłości wschodnich w wyniku 30-letniej wojny wypowiedzianej przez sułtana oraz po porażce wspieranej przez Wenecjan floty kalifa Aleksandrii w bitwie morskiej z Portugalczykami, stoczonej pod Diu w Indiach w 1509 roku, znaczenie Wenecji zaczęło stopniowo słabnąć. W tym samym okresie miał miejsce szczyt konfliktu Wenecji z papiestwem. Zorganizowana przez papieża Juliusza II (1443-1513), cesarza Maksymiliana I Habsburga (1459-1519), króla Francji Ludwika XII (1462-1515) oraz władcę Hiszpanii Ferdynanda II Aragońskiego (1452-1516) tzw. Liga Cambrai, wspierana przez niektóre miasta włoskie, pokonała Wenecjan w bitwie pod Agnadello w maju 1509 roku. Wenecji udało się jednak zneutralizować Ligę, poprzez zawarcie separatystycznych układów z każdym z jej członków. Na osłabienie Wenecji miały także wpływ nawiedzające miasto epidemie dżumy w latach 1348, 1575 i 1630, które dziesiątkowały ludność. Republika Wenecka utraciła niepodległość w 1797 roku, gdy miasto zajęły wojska Napoleona I Bonaparte (1769-1821), walczące z koalicją austriacko-pruską. Po zawarciu pokoju w Campo Formio Wenecja została oddana Austrii. Po kolejnej z wojen napoleońskich, na mocy traktatu, zawartego w Pressburgu (dzisiejszej Bratysławie) w 1805 roku została włączona w granice utworzonego przez Napoleona Królestwa Włoch, a po upadku Cesarza Francuzów weszła w skład związanego z Austrią Królestwa Lombardzko-Weneckiego (Regno Lombardo-Veneto / Königreich Lombardo-Venetien). W okresie Wiosny Ludów, po wyparciu Austriaków, z inicjatywy działacza niepodległościowego Daniela Manina (1804-1857), proklamowano w Wenecji tzw. Republikę San Marco (Repubblica di San Marco), która istniała 17 miesięcy w latach 1848-1849. W roku 1866 po trzeciej wojnie o niepodległość, Wenecja weszła w skład zjednoczonego Królestwa Włoch. Działania ostatniej wojny oszczędziły Wenecję, aczkolwiek jej przemysłowe przedmieścia i linie kolejowe łączące ją z Padwą były wielokrotnie bombardowane. 29 kwietnia 1945 roku do zajętego już przez włoskich partyzantów miasta wkroczyły nowozelandzkie oddziały gen. Bernarda Cyrila Freyberga (1889-1963).

Dzisiejsza Wenecja to przede wszystkim światowe centrum turystyczne. Z racji swego nietypowego położenia na 118 wyspach, unikalnego układu urbanistycznego (Canal Grande i odchodzące od niego liczne rii - odnogi, przecięte blisko 400 mostami), bogactwa zabytków - miasto znajduje się na lisćie światowego dziedzictwa UNESCO. Wenecja jest także wielkim centrum artystycznym i kulturalnym. Niegdysiejsza stolica opery i miasto o starych tradycjach muzycznych gości dziś renomowany Międzynarodowy Festiwal Filmowy (Mostra Internazionale d'Arte Cinematografica di Venezia) - najstarszą imprezę filmową na świecie, jest także miejscem licznych koncertów, spektakli teatralnych, wystaw plastycznych i innych imprez kulturalnych. Światową sławę i popularność zyskał karnawał wenecki, a o weneckich maskach, lalkach czy wyrobach artystycznych ze szkła z Murano słyszał chyba każdy.

Warto też pamiętać, że w Wenecji powstało pierwsze w Europie getto - dzielnica przeznaczona dla ludności żydowskiej. Powstało ono w 1516 roku, gdy część weneckich Żydów przesiedlono na teren wysepki Ghetto Nuovo, gdzie mieściła się dawniej huta (słowo ghetto oznacza odlewnię). Mimo, że z czasem słowo "getto" nabrało znaczenia zdecydowanie pejoratywnego jako instrument dyskryminacji i prześladowania Żydów, to instytucja ta u swego zarania miała raczej służyć odseparowaniu się od obcych i większej integracji wewnętrznej tej społeczności, służącej ścisłemu przestrzeganiu przepisów religijnych. Idea takiej separacji zrodziła się wśród diaspory żydowskiej już w starożytności, a w średniowieczu, to dążenie było obustronne - i ze strony Żydów i ze strony chrześcijan.

Nie sposób wymienić tu wymienić, a co dopiero opisać, wszystkich weneckich zabytków godnych uwagi. Nieco informacji zamieszczam pod swoimi fotkami, choć - siłą rzeczy - dotyczą one głównie weneckich "highlightów".

https://www.youtube.com/watch?v=gbhcVosLOlM

http://www.youtube.com/watch?v=lboi2QFsVR4

 

-----

Sierpień 1989 roku. Gdzieś nad Adriatykiem w drodze do Wenecji.

Wrzesień 1972 roku. Noc nad Canal Grande.

 

 

Wrzesień 1973 roku. Na jednym z weneckich kanałów.

 

 

Sierpień 1989 roku. Most Westchnień (Ponte dei Sospiri). Most ten łączy Stare Więzienia (Prigioni Vecchie, zwane też Piombi) w Pałacu Dożów (Palazzo Ducale) z XV-wiecznym gmachem Nowych Więzień (Prigioni Nuove). Został on zaprojektowany przez Antonia Contino ok. 1600 roku, zaś budowę ukończono w 1614 roku. Obudowana konstrukcja z jasnego piaskowca jest przewieszona nad Kanałem Pałacowym (Rio Palazzo). Wewnątrz mostu znajdują się dwa oddzielone od siebie korytarze. Celem zbudowania mostu było umożliwienie połączenia pomiędzy więzieniem i obradującym w Pałacu Dożów Trybunałem Kryminalnym. Przez most prowadzono skazańców do cel, gdzie mieli odsiedzieć swój wyrok. Most swoją sławę zawdzięcza XIX-wiecznym romantycznym pisarzom. Wedle ich wyobrażeń przechodzący tędy skazańcy mieli tęsknie wzdychać do swych ukochanych pozostających na wolności, które mogli zobaczyć ostatni raz przed odbyciem kary, a niektórzy - w ogóle ostatni raz w życiu. Drugie zdjęcie pochodzi z rodzinnej wycieczki do Wenecji w lipcu 1998 roku.

 

 

 

Lipiec 1998 roku. Idziemy na Plac św. Marka (Piazza San Marco). Na pierwszym zdjęciu z tyłu widoczne są gondole, cumujące na swej przystani, a jeszcze dalej kościół Santa Maria della Salute (nazywany też Chiesa della Salute). Bazylika ta została zbudowana, zgodnie z dekretem senatu podpisanym przez dożę Niccolò Contariniego (1553-1631), jako dar wdzięczności po ustaniu wielkiej epidemii dżumy w 1630 roku. Architektem kościoła jest najwybitniejszy architekt weneckiego baroku, uczeń Vincenzo Scamozziego (1548-1616) - Baldassare Longhena (1598-1682). Kościół, wznoszący się na wyspie nad brzegiem Canal Grande, został konsekrowany w roku 1687. Jest to jeden z najlepszych przykładów weneckiego baroku. Stanowi oktagonalną konstrukcję z arkadami, na których umieszczony jest tambur z kopułą, a po bokach znajduje się sześć kaplic. Fasada ma kształt łuku, a po bokach ośmiokąta umieszczone są kaplice. Dzwonnica pochodzi z 1791 roku. Wnętrze jest trójnawowe, zwieńczone kopułą w stylu weneckim. Towarzyszy jej mniejsza kopuła nad prezbiterium, na którego bokach zbudowano bliźniacze dzwonnice. Wokół większej kopuły znajdują się charakterystyczne koncentryczne ślimacznice z marmuru. We wnętrzu świątyni położona jest cenna posadzka z marmurów polichromicznych oraz dzieła Tiziano Vecellego (1488/1490-1576) - Tycjana i Jacopo Robustiego vel Jacopo Comina - Tintoretta (1518-1594).

 

 

 

 

 

Lipiec 1998 roku roku. Przed bazyliką p.w. św. Marka. W roku 828 kupcy weneccy wykradli szczątki świętego z Aleksandrii i przywieźli do Wenecji. Pomysł pochowania ciała ewangelisty związany jest z legendą, zgodnie z którą św. Marek podczas podróży morskiej do Rzymu zatrzymał się na lagunie. Tu ujrzał anioła, który słowami: "Pax tibi, Marce evangelista meus", ujawnił mu miejsce jego pochówku. Św. Marek został obwołany patronem niezależnej Wenecji (pod zwierzchnictwem Bizancjum był nim św. Teodor z Amasei). Skrzydlaty lew, symbol św. Marka, przytrzymujący otwartą księgę z wyrytymi słowami anioła stał się herbem republiki. Budowla, wzorowana na kościele p.w. św. Apostołów z Konstantynopola, została zaprojektowana w stylu bizantyjskim na planie krzyża greckiego, z pięcioma kopułami rozmieszczonymi nad nawami w ramionach krzyża i nad polem w przecięciu się naw. Konstrukcja czasz przypomina rozwiązania architektury islamu. Fasada była wielokrotnie rozbudowywana i przebudowywana. Po roku 1204 dobudowano narteks otaczający ramię wejściowe kościoła. Zgodnie z życzeniem doży Domenico Selvo (?-1087), każdy statek wenecki zobowiązany był do przywożenia darów służących ozdobie nowej świątyni. Stąd różnorodność stylistyczna wielu detali architektonicznych. Od strony Placu św. Marka kościół zdobi szeroka (52 m) fasada z pięcioma portalami zwieńczonymi półkolistymi tympanonami, ozdobionymi barwnymi mozaikami. Środkowy portal zdobi romańskie obramowanie. Mozaika przedstawia zmartwychwstałego Chrystusa. Została ona ułożona według kartonów Maffea z Werony (1576-1618) na początku XVII wieku. Mozaiki na złotym tle, z których najstarsze pochodzą z XI wieku, należą zresztą do charakterystycznych ornamentów zdobiących fasadę, atrium, kopuły i wnętrze bazyliki. Dzięki nim świątynia zyskała miano Złotej Bazyliki. Dekorację drzwi rozpoczęto około 1255 roku, a ukończono na początku XIV wieku. Nad portalami znajduje się pozioma galeria (Loggia dei Cavalli). Środkową jej część zdobią cztery konie z kwadrygi. Są to kopie rzeźby przywiezionej w 1204 roku z hipodromu w Konstantynopolu na polecenie doży Enrico Dandolo (1107-1205) - oryginały znajdują się w Museo Marciano. Napoleon I Bonaparte (1769-1821) po zdobyciu miasta kazał wywieźć je do Paryża, skąd powróciły po przejściu Wenecji pod zwierzchnictwo austriackie. Powyżej galerii, w osiach drzwi, widnieją cztery półkoliste pola obramowane ostrymi łukami w stylu późnego gotyku lombardzkiego z elementami wczesnego renesansu florenckiego (XIV-XV wiek). Na szczycie środkowego łuku umieszczona jest statua św. Marka - dzieło Niccolò Lambertiego (~1370-1451), poniżej zaś - złoty lew św. Marka. Tuż przy Bazylice p.w. św. Marka znajduje się tzw. Porta della Carta - brama wejściowa do Pałacu Dożów. Ta imponująca brama jest arcydziełem gotyku weneckiego. Została zbudowana w latach 1438-1442 w stylu gotyku płomienistego przez Giovanniego (~1380-1442) i Bartolomeo (~1400-1464) Bonów. Inicjatorem budowy był doża Francesco Foscari (1373-1457).

 

 

 

Wrzesień 1972 roku. Gondole cumujące nad Canal Grande u wylotu Placyku św. Marka (Piazzetta San Marco). Kształt i konstrukcja gondoli wywodzi się z przybrzeżnych i rzecznych południowosłowiańskich łodzi rybackich. Jej cechą charakterystyczną jest asymetryczny kadłub z bardzo dużymi nawisami. Asymetria kadłuba umożliwia używanie tylko jednego, długiego wiosła do napędu i sterowania, co wymaga znacznego doświadczenia w kierowaniu gondolą. Przy pełnym obciążeniu wynoszącym 1.200 kg gondolier potrafi płynąć z prędkością 3 węzłów. Gondola jest łodzią płaskodenną o bardzo małym zanurzeniu. Jej długość najczęściej wynosi 10,87 m, zaś szerokość 1,42 m. Wiosło wyciosane jest z drewna bukowego, ma 4,20 m długości i waży nie mniej niż 4,30 kg. Ma kształt podobny do litery "J". Osadzone jest w dulce kołkowej nazwanej forcola, wyciosanej z drewna orzechowego. Dla zrównoważenia ciężaru gondoliera stojącego na końcu rufy, na dziobie umocowano il ferro - ciężkie stalowe okucie.


 

Sierpień 1989. Na Placyku św. Marka. Po lewej widoczny jest Pałac Dożów (Palazzo Ducale), a na wprost - bazylika p.w. św. Jerzego (San Giorgio Maggiore), położona na leżącej naprzeciw wyspie św. Jerzego. Piazzetta była nieoficjalnym miejscem spotkań polityków oraz widownią egzekucji. Kaźnie odbywały się pomiędzy dwiema kolumnami, ustawionymi w pobliżu nadbrzeżnego bulwaru. Pochodzące z Tyru kolumny przywieziono z Konstantynopola w XII wieku. Przyozdobione są one symbolami dwóch patronów Wenecji - św. Marka i św. Teodora z Amasei. Położony na Wyspie św. Jerzego kościół opactwa benedyktyńskiego p.w. św. Jerzego (San Giorgio Maggiore) został zbudowany w latach 1597-1610 przez Simona Sorellę (?~1592), a jego projektantem był Andrea Palladio (1508-1580). Świątynia ma formę trójnawowej bazyliki zwieńczonej kopułą, umieszczoną na skrzyżowaniu nawy głównej i zakończonego absydami transeptu. Widoczną z Placu św. Marka białą fasadę budowli zdobią kompozytowe półkolumny, umieszczone na wysokich bazach i bramujące główne wejście. Pomiędzy nimi w niszach umieszczono posągi św. Jerzego i św. Stefana oraz dożów Wenecji. Przy świątyni wznosi się wysoka dzwonnica, dobudowana w 1791 roku. We wnętrzu kościoła znajdują się nagrobki dożów weneckich oraz obrazy mistrzów renesansu, m.in. "Ostatnia Wieczerza", autorstwa Jacopo Robustiego vel Jacopo Comina - Tintoretta (1518-1594).

 

 

Lipiec 1998 roku. Przed Pałacem Dożów (Palazzo Ducale). Pierwsza budowla powstała na miejscu bizantyjskiego zamku w 814 roku. Zniszczył ją pożar, wywołany podczas powstania przeciwko doży w 976 roku. Odbudowana w XI wieku, była wielokrotnie rozbudowywana i przebudowywana. Doża Sebastian Ziani (1102-1178) wprowadził wiele radykalnych zmian. Zmienił układ funkcjonalny pałacu Dożów (m.in. polecił wznieść osobny budynek tzw. Starej Prokuracji przy Placu św. Marka, do którego przeprowadzono wyższych rangą urzędników). W 1340 roku, wzdłuż wybrzeża, rozpoczęto budowę gmachu Wielkiej Rady (Maggior Consiglio). Uroczyste poświęcenie odbyło się w 1419 roku, a już trzy lata później rozpoczęły się prace nad przedłużeniem budynku w głąb Piazzetty. Nowy budynek uzyskał fasadę z dwukondygnacyjnymi, ażurowymi arkadami. Główne wejście do pałacu - Porta della Carta - znajduje się przy budynku bazyliki p.w. św. Marka. Prace nad jego budową doża Francesco Foscari (1373-1457) powierzył Bartolomeo (~1400-1464) i Giovanniemu (~1380-1442) Bonom w 1438 roku. Prace ukończono w 1442 roku w gotyckim stylu "flamboyant" (tzw. gotyku płomienistego). Pałac Dożów to trzykondygnacyjny budynek, obejmujący z trzech stron wewnętrzny, renesansowy dziedziniec, zamknięty bazyliką p.w. św. Marka. Od strony nadbrzeża i Piazzetty, na parterze i I piętrze posiada on arkadowe loggie. Ściana II piętra jest ozdobiona płytami z dwukolorowego kamienia. Całość wieńczy ażurowa attyka. Obecnie w gmachu mieści się Museo dell' Opera. Do zwiedzania udostępnione są także pomieszczenia pałacowe dekorowane freskami m. in. Paolo Veronesego (1528-1588) i Jacopo Robustiego vel Jacopo Comina - Tintoretta (1518-1594).

 

 

Sierpień 1989 roku. Komunikacja wewnętrzna w Wenecji odbywa się drogą wodną, którą tworzy sieć 150 kanałów połączonych między sobą. Poza Canal Grande, Canale di Cannaregio i Canale delia Giudecca pozostałe kanały są znacznie węższe - mierzą przeciętnie 4-6 m szerokości, umożliwiając przepływanie jedynie gondolom, małym motorówkom i niewielkim barkom. Noszą one charakterystyczne dla dialektu weneckiego nazwy: rio lub riello. Canal Grande, widoczny na pierwszym i drugim zdjęciu, to główna arteria wodna Wenecji. Ma kształt odwróconej litery "S" i przepływając przez środek miasta, dzieli je na dwie części. Jego szerokość waha się od 30 m do 60 m, a głębokość osiąga nawet 6 m. Brzegi spinają trzy mosty: Most Akademii (Ponte dell' Accademia), Most Bosych (Ponte degli Scalzi) i Most Rialto (Ponte di Rialto). Kanał został zbudowany w XV wieku i łączy wenecką lagunę z kanałem św. Marka (Canale di San Marco) przy Piazzetta di San Marco.

 

 

 

 

Lipiec 1998 roku. Nad Canal Grande przy Moście Rialto (Ponte di Rialto). Położony na wysokim brzegu obszar w pobliżu mostu, zwany Rialto, został zasiedlony już w pierwszych wiekach istnienia Wenecji. Na ziemiach wokół Bazyliki p.w. św. Marka i Pałacu Dożów znajdował się ośrodek władzy politycznej, a w tej części miasta powstało centrum finansowo-handlowe republiki. Już w XII wieku otwarto tu pierwszy państwowy bank w Europie. Tu powstawały również urzędy kierujące sprawami morskimi i skarbem państwa. W Rialto mieścił się bazar, na którym handlowano towarami przywożonymi drogą morską ze Wschodu. Ponte di Rialto, spinający brzegi Canal Grande, należy do najbardziej charakterystycznych zabytków Wenecji. Most ma długość 48 m i szerokość 22 m. Opiera się na jednym łuku, który wznosi się 5,5 m nad lustrem wody. Prowadzą przezeń trzybiegowe schody, z których środkowe otoczone są sklepami złotniczymi i sklepami z pamiątkami. Ze szczytu roztacza się wspaniały widok na obie strony Canal Grande. Jest to najstarszy most wenecki. Pierwszy most w tym miejscu został wzniesiony w roku 1170 z drewna. Ponieważ znajdował się w pobliżu mennicy, nazywany był Mostem Pieniądza. Kiedy w roku 1444 runął, został odbudowany również z drewna. W części środkowej był zwodzony, by umożliwić przepływanie większym statkom. Ponieważ drewniana konstrukcja była niestabilna, władze zdecydowały o przebudowie mostu. Dokonał jej Antonio da Ponte (1512-1595), a budowę ukończono w 1592 roku.

 

 

 

 

 

 

 

-----

Padwa

 

 

Padwa leży bliziutko Wenecji, więc przy okazji wizyty w tym pięknym mieście warto zaplanować sobie także wycieczkę do Padwy. To leżące nad rzeką Bacchiglione miasto regionu Wenecji Euganejskiej (Veneto) jest uważane za najstarsze w całych północnych Włoszech.

 

Tradycja wiąże jego powstanie z bohaterem wergiliuszowskiej Eneidy - trojańczykiem Antenorem, który po przybyciu do Italii miał ok. 1183 roku p.n.e. założyć tu osadę Patavium. Turystom legendę tę przypomina symboliczny grób Antenora, znajdujący się przed gmachem Uniwersytetu. Badania archeologiczne stwierdziły jednak, że osada istniała tu znacznie wcześniej. W czasach rzymskich Patavium było zamieszkiwane przez Wenetów, którzy słynęli z hodowli koni i owiec. Ich wojownicy walczyli po stronie Rzymu w bitwie pod Kannami w roku 216 p.n.e. w czasie II wojny punickiej. Od roku 45 p.n.e. Padwa była rzymskim municipium. Już w I wieku n.e. dotarło tu chrześcijaństwo, zakrzewione przez wysłannika św. Piotra - Greka Proscodimusa (?~100), który został pierwszym lokalnym biskupem i późniejszym świętym. Warto też pamiętać, że z Padwy pochodził rzymski historyk Tytus Liwiusz (59 p.n.e.-17 n.e.). W schyłkowym okresie cesarstwa tereny te były wielokrotnie najeżdżane przez barbarzyńców. W roku 452 miasto ucierpiało w czasie inwazji Hunów, później zostało zajęte przez germańskie oddziały Odoakra (431-493), następnie przeszło pod władzę króla Ostrogotów Teodoryka Wielkiego (451/455-526), jeszcze później pod zwierzchnictwo Bizancjum, a w roku 601 zostało całkowicie zniszczone przez Longobardów. W roku 774 Karol Wielki (742/749-814) pokonał Longobardów i przejął władzę nad północnymi Włochami, w tym nad Padwą. W 899 roku Padwa została spustoszona przez niszczycielski najazd Madziarów, po którym przez wiele lat podnosiła się z ruin. W czasie rywalizacji cesarzy rzymsko-niemieckich i papiestwa o inwestyturę w XII-XIII wieku Padwa nie była zbyt aktywna, choć raczej sprzyjała cesarstwu. W tym okresie należała ona do najszybciej rozwijających się miast włoskich. Była już wtedy republiką mieszczańską. W roku 1222 w mieście założono uniwersytet, który szybko zyskał renomę znakomitego ośrodka naukowego i kulturalnego w całej Europie. Studiowali tu później między innymi Mikołaj Kopernik (1473-1543), Jan Łaski (1456-1531), Jan Kochanowski (~1530-1584) i Jan Sariusz Zamoyski (1542-1605). W latach 1318-1404 władzę w Padwie sprawowała rodzina Carrara - z krótką przerwą w latach 1328-1337, gdy rządzili Scaligeri i 1388-1390, gdy Padwę zajął Giangaleazzo Visconti (1351-1402). Pomimo częstych wojen, prowadzonych ze zmiennym szczęściem z innymi miastami, Padwa przeżywała okres prosperity. Ściągali tu najwięksi uczeni i artyści m. innymi Dante Alighieri (1265-1321), Francesco Petrarca (1304-1374), Giotto di Bondone (~1266-1337), Donato di Niccolò di Betto Bardi - Donatello (1386-1466) i Andrea Mantegna (~1431-1506).W roku 1387 wojska Padwy pokonały pod Castagnaro oddziały Giovanniego Ordelaffiego (1355-1399) z Werony. Ale był to już kres potęgi Padwy. W roku 1405 miasto dostało się pod panowanie Republiki Weneckiej, które trwało do roku 1797 (jedynie w 1509 roku, miasto na krótko zajęły wojska koalicji cesarsko-francuskiej, zawiązanej przeciwko Wenecji w Cambrai). W latach 1507-1544 Wenecjanie otoczyli miasto nowymi murami obronnymi. W roku 1797 Padwa została zajęta przez wojska francuskie, a zawarty w tym samym roku traktat pokojowy w Campo Formio położył kres istnieniu Republiki Weneckiej. Padwa weszła w skład Cesarstwa Austrii. W roku 1805 została włączona do utworzonego przez Napoleona I Bonaparte (1769-1821) i zależnego od Francji Królestwa Włoch, a w maju 1814 roku na mocy traktatu paryskiego powróciła do Austrii. Stan ten usankcjonował kongres wiedeński po upadku Napoleona i Padwa pozostała w granicach monarchii habsburskiej do roku 1866.

 

Padwa w II połowie XIX wieku była silnym ośrodkiem ruchu "risorgimento", ale dopiero klęska Austrii w 1866 roku w bitwie pod Königgrätz (Sadowa) w wojnie austriacko-pruskiej i zawarty w Wiedniu pokój pozwoliły na włączenie Padwy do zjednoczonego Królestwa Włoch. W czasie I wojny światowej miasto było siedzibą naczelnego dowództwa wojsk włoskich. Po klęsce Włochów pod Caporetto w 1917 roku, ciężkie walki toczyły się nad rzekami Piave i Isonzo niedaleko Padwy, a miasto znalazło się w zasięgu artylerii austriackiej. W 1918 roku wojska Włoskie odniosły decydujące zwycięstwo pod Vittorio Veneto i oddaliły niebezpieczeństwo zagrażające Padwie. Wkrótce potem w Padwie został podpisany rozejm i kapitulacja Austro-Węgier na froncie włoskim. W okresie powojennym trudna sytuacja gospodarczo-społeczna spowodowała, że wielu ludzi poparło nowy ruch - faszyzm. W czasie II wojny światowej, po podpisaniu kapitulacji przez marszałka Pietro Badoglio (1871-1956) i odsunięciu od władzy w kraju Benito Mussoliniego (1883-1945) w 1943 roku, Padwa stała się ważnym ośrodkiem tzw. Włoskiej Republiki Socjalnej (Repubblica Sociale Italiana), utworzonej w północnych Włoszech przez uwolnionego przez niemieckich komandosów dyktatora. W okolicach miasta aktywną działalność prowadziły wówczas oddziały antyfaszystowskiej partyzantki. W toku działań wojennych Padwa była wielokrotnie bombardowana przez aliantów. Został wówczas m. innymi zniszczony augustiański Kościół Eremitów z freskami Andrei Mantegni. Miasto zostało ostatecznie wyzwolone przez partyzantów i oddziały nowozelandzkie 28 kwietnia 1945 roku. Po II wojnie światowej nastąpił szybki, dynamiczny rozwój Padwy i całego regionu Veneto, który przekształcił go w jeden z najbogatszych regionów Włoch.

 

W Padwie byłem kilkakrotnie, zarówno przy okazji turystycznych wypadów do Wenecji, jak i podróży służbowych (w pobliskim Campodarsego mieściła się fabryka traktorów Carraro, która była odbiorcą naszych łożysk tocznych). Miałem okazję zwiedzić przede wszystkim monumentalną romańsko-gotycką bazylikę św. Antoniego (Il Santo), budowaną w okresie od XIII do XV wieku. Nieco więcej informacji o niej zamieszczam w opisach zdjęć. Warto wiedzieć, że jej patron, św. Antoni Padewski nie pochodził z tego miasta. Był Portugalczykiem z Lizbony, a jego prawdziwe imię to Ferdynand (imię Antoni przyjął po wstąpieniu w szeregi franciszkanów). W Padwie był kaznodzieją zaledwie przez dwa lata, ale zyskał tak wielką popularność i poważanie, że mieszkańcy Padwy uznali go za swojego. W bogatym wnętrzu bazyliki można zobaczyć jego grób i relikwie. Do bazyliki przylega Szkoła św. Antoniego (Scuola del Santo) z freskami Tiziano Vecelli - Tycjana (~1488-1576), zbudowana w XV i XVI wieku, XIV-wieczne Oratorium św. Jerzego (Oratorio di San Giorgio) z rzeźbami Bonifacio Lupiego (1316-1390) i freskami Altichiero da Verona (~1320/1330~1390) i Jacopo Avanzy (~1350-1416) oraz klasztor Eremitów mieszczący Muzeum Miejskie. Na placu przed bazyliką warto zwrócić uwagę na konny posąg weneckiego kondotiera Erazma da Narni (1370-1443), zwanego Gattamelattą, dłuta Donatella. Niedaleko bazyliki Il Santo znajduje się też piękny eliptyczny plac Prato della Valle z wysepką otoczoną kanałem, zbudowany w XVIII wieku przez Andreę Memmo (1729-1793). Na placu umieszczono 80 pomników wybitnych obywateli Padwy. Przy placu tym zwraca też uwagę neogotycki pałacyk, zwany Loggia Amulea, mieszczący instytucje miejskie. Stąd już tylko parę kroków do bazyliki św. Justyny (Santa Giustina) z XVI wieku. Idąc z bazyliki św. Justyny w kierunku północnym wzdłuż obwarowań miejskich dojdziemy do Bramy Pontecorvo z 1517 roku, skąd ulica św. Franciszka (Via San Franceso) doprowadzi nas do budynku Uniwersytetu (Palazzo del Bo), który też warto zwiedzić. Tuż obok, warto rzucić okiem na przebudowany w XVI wieku ratusz (Palazzo del Podesta) i XIII-wieczny Palazzo della Ragione, mieszczący ongiś sklepy, urzędy i sale sądowe. Wnętrza ozdobione są m. innymi freskami Giotta di Bondone, które wprawdzie padły pastwą pożaru w XV wieku, lecz później zostały odtworzone. Po kilku minutach dalszego spaceru dojdziemy do Katedry p.w. Wniebowzięcia NMP (Santa Maria Assunta). Świątynia pochodzi z XVI wieku, a przy jej budowie pracowali tacy artyści jak Andrea da Valle (?-1578), Michał Anioł Buonarroti (1475-1564), Giulio Viola i inni. Obok katedry znajduje się też starsze od niej baptysterium p.w. św. Jana. Będąc w Padwie nie można też zapomnieć o odwiedzeniu Kaplicy Zwiastowania, znanej bardziej jako Kaplica Scrovegnich (Cappella degli Scrovegni), zbudowanej w 1303 roku i ozdobionej freskami przez Giotta di Bondone. Jeśli przyjechaliśmy do Padwy na dłużej warto zobaczyć jeszcze wiele innych, nie wspomnianych przeze mnie zabytków, jak choćby pozostałości rzymskiej areny, odbudowany kościół Eremitów, pałace i kamienice mieszczańskie czy liczne kościoły. Warto ponoć zobaczyć też najstarszy na świecie ogród botaniczny, założony w 1545 roku.

 

 

http://www.youtube.com/watch?v=ta8OLsy-Puk

 

-----

Lipiec 1998 roku. Idziemy do Bazyliki p.w. św. Antoniego, czyli "Il Santo" (mieszkańcy Padwy mówiąc o świętym Antonim nie używają imienia). Naprawdę nazywał się on Ferdynand Bulonne i pochodził z Lizbony, gdzie urodził się w roku 1195. Imię Antoni przyjął wstępując do zakonu franciszkanów. W Padwie pracował dwa lata, głosząc kazania i nauki moralne i zyskując wielki autorytet mieszkańców. Zmarł w czerwcu 1231 roku w klasztorze w Arcella koło Padwy. Podobno przy jego grobie działy się tak liczne cuda, że papież Grzegorz IX (1160/1170-1241) kanonizował go już rok po śmierci, a mieszkańcy Padwy natychmiast przystąpili do budowy sanktuarium, na miejscu dawnego kościoła Mater Domini, z myślą o zadedykowaniu go Świętemu. Budowę prowadzono etapami. W latach 1256-1263 pracowano nad nawą główną, dopiero potem dobudowano nawy boczne. Świątynia została naprawiona po zniszczeniach spowodowanych przez huragan w 1394 roku, a później podlegała dalszym przebudowom. Bazylika "Il Santo" jest największym kościołem w Padwie. Jej architektura przyciąga uwagę licznymi kopułami i wydłużonymi w pionie dzwonnicami, które nadają jej nieco orientalny charakter. Siedem kopuł ma kształt półkolisty, zaś środkowa - o wysokości 67 m - ma formę ściętego stożka. Dwie ośmioboczne dzwonnice, ukończone w roku 1449, zdają się nawiązywać do architektury minaretów. Fasadę ożywiają cztery wielkie ślepe arkady, nad którymi biegnie siedemnastokolumnowa galeria o ostrołukowych arkadach, zaś nad nią ciągnie się marmurowa balustrada. U góry we frontonie widnieje rozeta, flankowana dwoma oknami w formie biforium. Trzy brązowe portale, wiodące do wnętrza, zaprojektował Camillo Boito (1836-1914), wykonał zaś Giuseppe Michieli w 1895 roku. W tympanonie jednego z nich umieszczono kopię fresku Andrei Mantegni (~1431-1506). Trójnawowe wnętrze rozplanowane jest na krzyżu łacińskim. Po przecięciu się z transeptem nawy boczne tworzą tzw. ambit (obiegają prezbiterium, mieszczące ołtarz główny). Ołtarz główny jest kopią - ponoć niezbyt udaną - stojącego tu ongiś ołtarza Donatella (~1386-1466). W ołtarzu umieszczony jest brązowy krucyfiks autorstwa Donatella, a na antependium i predelli ołtarza umieszczono zrekonstruowane, wykonane pierwotnie przez Donatella i jego uczniów brązowe płytki, na których przedstawiono cuda św. Antoniego. W kościele znajduje się zresztą wiele innych dekoracji, wykonanych w warsztacie Donatella. Do ambitu otwiera się dziewięć kaplic promienistych. W jednej z nich, zwanej Kaplicą Skarbu, znajdują się relikwie Świętego, umieszczone tu w 1745 roku. Jedna z kaplic - św. Stanisława - to tzw. Kaplica Polska. Ozdabiają ją freski Tadeusza Popiela (1863-1913) , wykonane w 1899 roku. W części transeptu, przekształconej w kaplicę św, Antoniego, mieści się od 1310 roku grób Świętego. W prawym skrzydle transeptu warto zwrócić uwagę na freski, których autorami są  Altichiero da Verona (~1320/1330~1390) i Jacopo Avanzo (~1350-1416), ilustrujące sceny z życia św. Jakuba i Ukrzyżowanie. W lewej nawie umieszczone są ciekawe sarkofagi z XV i XVI wieku. Obok bazyliki warto zwrócić uwagę na konny pomnik Erazma da Narni (~1370-1443), zwanego Gattamelattą (czyli "Słodką kotką"), widoczny na piątym i szóstym zdjęciu. Był on jednym z najsłynniejszych najemnych dowódców wojskowych późnego średniowiecza i znanym mecenasem sztuki. Zmarł w roku 1443 w Padwie. Jego pomnik, nawiązujący do pomnika Marka Aureliusza (121-180) na rzymskim Kapitolu, jest dziełem wspomnianego powyżej  florenckiego mistrza Donato di Niccolò di Betto Bardiego, zwanego Donatellem. Był to pierwszy posąg konny stworzony po epoce antyku.

 

 

 

 

 

 

 

Sierpień 1989. Plac przed bazyliką "Il Santo" (Piazza del Santo).

 

 

 

-----

 

Werona

 

 

 

"Nad Capulettich i Montecchich domem
Spłukane deszczem, poruszone gromem
Łagodne oko błękitu

 

Patrzy na gruzy nieprzyjaznych grodów,
Na rozwalone bramy do ogrodów -
I gwiazdę zrzuca ze szczytu...

 

Cyprysy mówią, że to dla Juliety,
Że dla Romea łza ta znad planety
Spada i w groby przecieka...

 

A ludzie mówią, i mówią uczenie,
Że to nie łzy są, ale że kamienie,
I że nikt na nie nie czeka..."

 

Wielu zna pewnie ten wiersz Cypriana Kamila Norwida (1821-1883), spopularyzowany w latach 70. XX wieku piosenką Wandy Warskiej (1930/1932-2019) z piękną muzyką jej męża Andrzeja Kurylewicza (1932-2007): http://www.youtube.com/watch?v=wsuRbAKgtF4

Rzeczywiście, istniały w dawnej Weronie dwie kupieckie rodziny o podobnych nazwiskach, uczestniczące w krwawych walkach o kontrolę nad miastem, aczkolwiek nie ma wiadomości, mówiących o ich wzajemnej rywalizacji. W czasach pobytu Dantego w Weronie rodzina Capulettich (a właściwie Cappellich) mieszkała w obecnym "domu Julii" (Casa di Giulietta), co poświadcza herb umieszczony na zworniku łuku na dziedzińcu budynku. Rzeczony dom jest więc faktycznym domem Capulettich (Cappellich), nawet jeśli miłosna historia jest tylko owocem fantazji Szekspira. Jedynie słynny balkon Julii został dobudowany w I połowie XX wieku. Inne obiekty - jak np. dom Romea, czy grób Julii - prezentowane jako związane z parą legendarnych kochanków są już tylko wytworem fantazji. Są to po prostu średniowieczne budowle, którym - dla ich uatrakcyjnienia wśród turystów - przydano nieco legendy. Realnym natomiast świadectwem istnienia rodu Montecchich może być nazwa pobliskiej miejscowości Montecchio, którą mija się jadąc autostradą Mediolan-Wenecja.

 

Dzięki Williamowi Szekspirowi (1564-1616) miasto jest dziś szczególnie znane i podziwiane w świecie. Sam poeta nie był wprawdzie nigdy w Weronie, ale poznał ją z pism Luigiego da Porto (1485-1529), Masuccia Salernitana (1410-1475) i Mattea Bandella (~1480-1562), które zainspirowały go do umieszczenia w nim akcji jednego z jego najbardziej znanych dramatów.

 

Ale Werona, to nie tylko miasto Romea i Julii. To położone nad Adygą w regionie Wenecji Euganejskiej (Veneto) miasto jest przebogate w zabytki z różnych epok i tętni życiem kulturalnym. Od 1913 roku odbywa się tu corocznie międzynarodowy festiwal operowy, ważnym wydarzeniem jest także Teatralne Lato Werony, cykliczna coroczna impreza, na której m.innymi tradycyjnie prezentowane są inscenizacje dzieł Williama Szekspira i Carlo Goldoniego (1707-1793). Do tego dorzucić wypada festiwal "Schermi d' amore", jedyny na świecie, specjalizujący się w filmowej sztuce melodramatycznej, festiwal jazzowy "Verona Jazz" i inne liczne imprezy. Warto dodać, że w 2008 roku odrodziło się palio di Verona, bardziej znane jako palio del drappo verde (palio zielonej flagi). Nie jest ono może aż tak znane jak słynna gonitwa w Sienie, ale jest od niej starsze o niemal dwa wieki...

Historia Werony jest burzliwa i bogata. Okolice miasta były zamieszkałe już w czasach prehistorycznych, o czym świadczą ślady osiedli odkryte na górującym nad Adygą wzgórzu św. Piotra. Za pierwszych osadników uważa się Retów, Cenomanów, etruskich Arsunatów bądź lokalnych Euganejczyków. W tej kwestii trwają spory. Nie ma natomiast wątpliwości, że potężnym impulsem do rozwoju Werony było założenie w tym miejscu w roku 89 p.n.e. rzymskiej kolonii. Stykały się tu cztery starożytne drogi: Via Gallica, Via Claudia Augusta, Vicum Veronensium i Via Postumia. Umocnione przez cesarza Galiena (218-268) miasto było wykorzystywane w III wieku jako baza wojsk rzymskich w walkach z barbarzyńcami napierającymi z północy. W schyłkowym okresie cesarstwa Werona dostała się pod panowanie wizygockiego władcy Alaryka (~370-410), później została splądrowana przez Attylę (406-453), weszła w skład ostrogockiego państwa Teodoryka Wielkiego (451/455-526), a następnie, aż do czasów Karola Wielkiego (742/747-814), który ustanowił tu marchię, była rządzona przez Longobardów. W roku 1136 Werona stała się komuną miejską. W 1164 roku stanęła na czele koalicji przeciw cesarstwu, a trzy lata później przyłączyła się do Ligi Lombardzkiej - związku państw i niektórych wielmożów północnowłoskich, zawiązanym przeciwko Fryderykowi I Barbarossie (~1122-1190). W latach 60. XIII wieku do władzy w Weronie doszedł ród Scaligerich (della Scala), który sprawował ją niemal do końca następnego stulecia. W I połowie XIV wieku, za panowania najwybitniejszego ze Scaligerich - Cangrande I della Scala (1291-1329), do Werony dołączono Vicenzę, Padwę i Treviso. Uporczywe walki prowadzone przez jego następców z Wenecją, Florencją i Mediolanem doprowadziły do wypędzenia Scaligerich z Werony i opanowania jej w 1387 roku przez Viscontich, władców Mediolanu. W 1405 roku Werona przeszła pod panowanie Republiki Weneckiej. Nastąpiły niemal cztery stulecia względnego spokoju (z krótką, ale krwawą przerwą w latach 1509-1516, kiedy to miasto zostało zajęte przez oddziały cesarskie). Werona zaczęła jednak tracić na znaczeniu. W roku 1630 miasto dotknęła epidemia dżumy. W roku 1797 do Werony wkroczyły wojska Napoleona I Bonaparte (1769-1821), który w tym samym roku, na mocy traktatu z Campo Formio, oddał ją Austrii. Kolejny traktat, zawarty w 1801 roku w Luneville, podzielił Weronę pomiędzy Francję i Austrię, która w roku 1805 odstąpiła całą Wenecję Euganejską (a więc i Weronę) Napoleonowi. Po jego upadku, na mocy decyzji kongresu wiedeńskiego w 1815 roku, Werona przeszła pod panowanie austriackie. Austriacy, z uwagi na strategiczne położenie Werony zbudowali w niej wiele fortyfikacji. W roku 1866, po trzeciej wojnie niepodległościowej cała Wenecja Euganejska została opanowana przez dynastię sabaudzką i Werona weszła w skład zjednoczonego królestwa Włoch. W roku 1882 miasto doznało klęski powodzi, w wyniku której jego większa część została zalana przez wody Adygi i po której zbudowano system zabezpieczeń tzw. muraglioni. W czasie wielkiego kryzysu gospodarczego lat 20. i 30. XX wieku wielu mieszkańców Werony wyemigrowało do Ameryki. II wojna światowa przyniosła wiele zniszczeń spowodowanych alianckimi bombardowaniami i działaniami wycofujących się Niemców. Po wojnie, wraz z wejściem Włoch do NATO, Werona zyskała znaczenie strategiczne, stając się siedzibą Sprzymierzonych Sił Naziemnych Południowej Europy (FTASE).

 

W Weronie miałem okazję być trzy razy. Pierwsza wizyta miała miejsce wiosną 1991 roku, gdy firma, w której wówczas pracowałem wystawiała się na międzynarodowych targach rolniczych, zaś pozostałe wizyty miały miejsce w 1998 roku, w czasie gdy pracowałem we Włoszech. Pozwoliły one zapoznać się z największymi atrakcjami miasta, a więc ze wspomnianym wyżej Domem Julii (Casa di Giulietta), Areną, czyli amfiteatrem rzymskim z I wieku n.e, rzymskimi bramami Borsari i Leoni z I wieku n.e., przepięknym mostem Pietra, pochodzącym również z epoki rzymskiej oraz wspaniałymi zabytkami średniowiecznymi: bazyliką p.w. św. Zenona (San Zeno), katedrą p.w. NMP (Cattedrale di Santa Maria Matricolare), centrum historycznym zlokalizowanym wokół Piazza delle Erbe, kościołem p.w. św. Anastazji, wzniesionym przez Scaligerich zamkiem i mostem Castelvecchio, gotyckimi grobowcami rodu della Scala i pochodzącymi z późniejszych czasów zabytkami. Sporo z nich utrwaliłem na wideo, natomiast prezentowane poniżej zdjęcia pochodzą z pierwszej wizyty w marcu 1991 roku oraz z jednodniowej wycieczki w lutym 1998 roku.

-----

 

Na pierwszym zdjęciu z marca 1991 roku widoczny jest Dom Julii (Casa di Giulietta), mieszczący się przy via Cappello w pobliżu Placu Zielnego (Piazza delle Erbe). Budynek pochodzi prawdopodobnie z XIII wieku. Tradycja mówi, że zamieszkiwała go właśnie rodzina Capulettich. W istocie, kiedyś należał on do rodu patrycjuszy o nazwisku Cappelli (stąd nazwa ulicy), których później utożsamiono z Capulettimi. Na podwórzu, pod zrekonstruowanym słynnym balkonem, stanął brązowy posąg Julii dłuta Nereo Costantiniego (1905-1969). Wszyscy turyści robią sobie z Julią zdjęcie. Dotknięcie jej piersi podobno przynosi szczęście, stąd też, ta głaskana od lat nadobna część jej ciała jest tak wypolerowana przez tysiące rąk, że świeci się z daleka. Pod balkonem umieszczono tabliczkę z fragmentem słynnej sceny balkonowej. Prowadząca na dziedziniec domu brama jest oblepiona setkami kolorowych karteczek z romantycznymi wyznaniami w różnych językach. Mur, na którym właściwie nie ma wolnego miejsca, pokrywają graffiti o podobnej treści. Kolejne zdjęcia Domu Julii pochodzą z lutego 1998 roku.

 

 

 

 

 https://www.youtube.com/watch?v=9ADcFE-si4s

Marzec 1991 roku. Kamienice przy Placu Zielnym (Piazza delle Erbe). Otoczony renesansowymi pałacami i średniowiecznymi domami plac to serce miasta, utworzone na miejscu rzymskiego forum. Dawniej handlowano tu warzywami i owocami, a dzisiaj sprzedaje się pamiątki i antyki. Plac otaczają zabytkowe pałace (barokowy XVII-wieczny Palazzo Maffei, dawny ratusz) i kamienice (Dom Kupców - Domus Mercatorum, Dom Mazzantich, Domus Nova) oraz inne budowle (wieże: Lambertich i Gardello). Na placu stoi również XVI-wieczna kolumna zwieńczona figurą skrzydlatego lwa św. Marka, XVI-wieczna edykuła tzw. Berlina - miejsce urzędów publicznych oraz pochodząca z wieku XIV Fontanna Madonny Werony ozdobiona posągiem rzymskim z IV wieku n.e.

 

 

Marzec 1991 roku. Arena di Verona - amfiteatr rzymski. Zwany jest popularnie Areną. Wzniesiony został prawdopodobnie w I wieku n.e. za panowania Augusta Oktawiana (63 p.n.e.-14 n.e.) i początkowo leżał na zewnątrz murów rzymskich. W III wieku, za panowania cesarza Galiena (218-268) został włączony w ich obręb. Pod względem wielkości jest drugi po rzymskim Teatrze Flawiuszów (Koloseum). Ma kształt elipsy o wymiarach zewnętrznych 139 m x 110 m, wymiary areny - 74 m x 44 m. Zbudowany jest z betonu i kamieni. Trzęsienia ziemi w X i XI wieku zburzyły zewnętrzny pierścień - do dziś zachował się jedynie skrawek tzw. "skrzydło" o wysokości prawie 31 m i rozpiętości 4 arkad. Całkowicie zachował się natomiast pierścień wewnętrzny z podwójnymi 72 arkadami z kamienia. Podczas swej świetności arena gościła walki gladiatorów i polowania na dzikie i egzotyczne zwierzęta, pantomimę i sztuki akrobatyczne. W późniejszych wiekach odbywały się tu turnieje, wyścigi, corridy, balety, przedstawienia cyrkowe. Latem 1913 roku Giovanni Zenatello (1876-1949), tenor z Werony, postanowił godnie uczcić setną rocznicę urodzin Giuseppe Verdiego (1813-1901), wystawiając wielkie przedstawienie jego opery, zapoczątkował tym samym erę przedstawień operowych. Dziś Arena w Weronie gości od 500-600 tys. widzów każdego roku, proponując w miesiącach letnich różnorodne widowiska, przeważnie muzyczne. Drugie zdjęcie pochodzi z lutego 1998 roku.

 

 

 

Marzec 1991 roku. Widok z amfiteatru Arena di Verona na Piazza Brá. Jest to największy i centralny plac w mieście, zajmuje obszar 6.000 m². Ma nieregularny kształt, wchodzi się nań przez Portoni della Brá, czyli bramę stanowiąca niegdyś część murów miejskich, zaprojektowanych w XIV wieku przez Giangaleazza Viscontiego (1351-1402). Tuż obok wznosi się pięciokątna wieża Torre Pentagona, a przy niej znajduje się wejście do Museo Lapidario Maffeiano. Miejsce to jest chętnie odwiedzane przez turystów ze względu na zabytki, które znajdują się przy Piazza Brá. Nazwa placu pochodzi od niemieckiego słowa "breit" - szeroki. Pośrodku placu znajduje się piękny skwer z fontanną i pomnikiem Wiktora Emanuela II (1820-1878), zbudowanym w 1883 roku i pomnikiem Partyzanta. Plac otaczają także ładne kamieniczki i gmachy autorstwa Michele Sanmicheliego (1484-1559) i Giuseppe Barbieriego (1777-1838) - Palazzo della Gran Guardia, Palazzo, Gran Guardia Nuova, Palazzo del Liston. Oczywiście, najważniejszym zabytkiem jest pobliski amfiteatr rzymski - Arena.

 

 

Marzec 1991 roku. Most Castelvecchio (Ponte di Castelvecchio), zwany także Mostem Scaligerich (Ponte Scaligero). Został zbudowany za panowania Cangrande II della Scala (1332-1359) w latach 1354-1356 jako element fortyfikacji Castelvecchio i ewentualna droga ucieczki do Tyrolu, w którym panował jego krewny Ludwik IV Bawarski (1282-1347). Jego konstruktorem był prawdopodobnie budowniczy zamku Castevecchio - Guglielmo Bevilacqua (1334-1397), choć według niektórych historyków, autorstwo można przypisać Giovanniemu da Ferrara i Giacomo da Gozo, ale nie ma potwierdzenia tej hipotezy. Zbudowany jest z czerwonej cegły i białego marmuru. Liczy 120 m długości, a największa rozpiętość między przęsłami - sięgająca prawie 49 m - sprawiła, że przez długie lata był największym mostem łukowym na świecie. W końcu kwietnia 1945 roku, wraz z pochodzącym z czasów rzymskich mostem Ponte Pietra, został wysadzony w powietrze przez wycofujące się wojska niemieckie. Po wojnie został odbudowany, w większości z oryginalnego materiału. Według legendy, Cangrande II della Scala (1332-1359) wynagrodził projektanta mostu Guglielmo Bevilacquę (1272-1335) mieczem należącym niegdyś do św. Marcina (316/317-397).

 

 

 

 

Marzec 1991 roku. Brama Borsari (Porta Borsari). Po amfiteatrze jest najlepiej zachowanym rzymskim zabytkiem Werony. Pochodzi z II połowy I wieku. Stanowiła część pierwszego pierścienia murów obronnych. Na bramie widnieje napis z roku 245 z nadaną przez cesarza Galiena (218-268) nazwą miasta: Colonia Verona Augusta.

 

 

Marzec 1991 roku. Jedna z ulic w centrum miasta.

 

 

Na pierwszym zdjęciu z marca 1991 roku widoczny jest Most Zwycięstwa (Ponte della Vittoria) widziany z Mostu Castelvecchio. Nazwa mostu upamiętnia zwycięstwo odniesione przez wojska włoskie nad wojskami austro-węgierskimi pod Vittorio Veneto pod koniec I wojny światowej. Most został zbudowany w latach 1928-1931 wg projektu architekta Ettore Fagiuoliego (1884-1961). W nocy 25 kwietnia 1945 roku, podobnie jak i inne mosty Werony, został wysadzony przez wycofujące się oddziały niemieckie. Po wojnie został odbudowany. Most ten widoczny jest także na drugim zdjęciu z lutego 1998 roku. Po prawej stronie tego zdjęcia widoczna jest wieża XIV-wiecznego kościoła San Fermo Maggiore, po lewej zaś, wysoka na 75 m, XVI-wieczna dzwonnica Katedry p.w. NMP (Cattedrale di Santa Maria Matricolare), będąca dziełem Michele Sanmicheliego (1484-1559). Sama katedra (niewidoczna na zdjęciu) jest znacznie starsza - pochodzi z XII wieku.

 

 

 

Marzec 1991 roku. Uliczki starówki. Na pierwszym zdjęciu widoczna jest kamienica przylegająca do Bazyliki p.w. św. Zenona (Basilica di San Zeno Maggiore) - kościoła benedyktyńskiego ze słynnym portalem zachodnim, zbudowanym ok. 1138 roku. Po bokach portalu umieszczone są dwa bogato rzeźbione zespoły marmurowych kwater, z przedstawieniami scen ze Starego Testamentu, scen związanych z królem Teodorykiem (451/455-526) oraz scen z Nowego Testamentu. Drzwi wejściowe są obłożone 48 płytami z brązu datowanymi na połowę XII wieku. Na drugim zdjęciu widoczna jest wieża Bazyliki p.w. św. Zenona.

 

 

 

Marzec 1991 roku. Bazylika p.w. św. Anastazji (Basilica di Sant' Anastasia). Jest to największy kościół w mieście. Wybudowany został w latach 1290-1481, przy dużym udziale rodu della Scala. Fasada świątyni pozostała ukończona tylko w połowie, jedynie jej dolną część ozdobiono marmurową okładziną. Od zewnątrz najsilniej przykuwają uwagę XIV-wieczne rzeźbienia drzwi, przedstawiające sceny z Nowego Testamentu. Budowla reprezentuje styl gotycki, ma trzy nawy, a na szczególną uwagę zasługują figury tzw. "gobbi", czyli "garbusów", które podtrzymują kropielnice oraz freski autorstwa Altichiero da Verona (~1330~1390) i Antonia Pisana (~1395-1450-/455) - Pisanella.

 

 

Marzec 1991 roku. W pobliżu zamku Castelvecchio. Zamek ten to jedna z najważniejszych budowli w Weronie. Jest on równocześnie najwybitniejszym przykładem architektury gotyckiej w mieście. Zamek wybudowany został na polecenie Cangrande II della Scala (1332-1359) w II połowie XIV wieku i oprócz funkcji mieszkalnych miał też pełnić rolę obronną. Dawniej otoczony był fosą, która aktualnie jest sucha. Pełnił kolejno funkcję mieszkalną, magazynu broni, szkoły wojskowej, a także koszar. Budowla odnowiona została w latach 20. i 60. XX wieku. Od 1925 roku znajduje się tutaj muzeum miejskie. Zamek jest połączony z połozonym obok Mostem Castelvecchio.

 

 

 

Marzec 1991 roku. Jeden z grobowców rodu della Scala (Scaligerich). Grobowce Scaligerich to jedne z najbardziej wyrafinowanych grobowców w całych Włoszech. Znajdują się przy kościele Santa Maria Antica, który był prywatną świątynią tego możnego rodu. Wybudowane zostały w stylu gotyckim. Groby otoczone są ogrodzeniem z kutego żelaza, a nad nimi znajdują się pięknie zdobione baldachimy. Motywem przewodnim zdobień jest drabina, która była symbolem tego rodu (po włosku - "scala"). W grobowcach tych spoczywają szczątki dawnych władców Werony. Widoczny na drugim zdjęciu z lutego 1998 roku grobowiec Cangrande I della Scala (1291-1329) jest dziełem nieznanego z imienia artysty zwanego "Maestro delle Arche Scaligere" (Mistrzem od Grobowców Scaligerich).

 

 

 

Luty 1998 roku. Pomnik Dantego Alighieri (1265-1321) na Piazza dei Signori. Autorem pomnika, ustawionego w 1865 roku, jest Ugo Zannoni (1836-1919). Z tyłu za pomnikiem widoczna jest renesansowa Loggia del Consiglio, wzniesiona w latach 1476-1493. Jest uważana za najpiękniejszą renesansową budowlę Werony. Autorstwo gmachu przypisywane jest Giovanniemu Giocondo (~1433-1515), zwanemu Fra Giocondo.

 

 

Luty 1998 roku. Przed Porta Bombardiera, XVII-wieczną bramą na dziedzińcu Palazzo del Capitano. Brama została ukończona w 1687 roku. Sam Pałac Kapitana Ludu (Palazzo del Capitano) jest starszy. Został zbudowany w XIV wieku.

 

 

Luty 1998 roku. Usytuowany na drugim brzegu Adygi, niedaleko ulicy Regaste Redentore i rzymskiego kamiennego mostu Ponte Pietra, teatr rzymski został zbudowany w II połowie I wieku p.n.e. W przeciągu wieków został przykryty nasypem ziemnym, na którym stanęły liczne budynki. W XIX wieku archeolog Andrea Monga (1794-1861) rozpoczął tu prace wykopaliskowe, mające na celu odzyskanie zabytku. Prace zakończyły się w latach 70. XX wieku.

 

 

-----

Dziękuję za uwagę.

alamed
Obrazek użytkownika alamed
Offline
Ostatnio: 3 tygodnie 2 dni temu
Rejestracja: 11 kwi 2017

Achernar dziekuję za Twoją szczegółową i historyczną foto-relację Smile

Lubię patrzeć na stare zdjęcia, szczególnie,że przypominają naszą młodość Dance 3

 

Przyszłość to marzenia, przeszłośc to wspomnienia

achernar51swiat
Obrazek użytkownika achernar51swiat
Offline
Ostatnio: 2 dni 13 godzin temu
Rejestracja: 01 cze 2020

alamed :

Achernar dziekuję za Twoją szczegółową i historyczną foto-relację Smile

Lubię patrzeć na stare zdjęcia, szczególnie,że przypominają naszą młodość Dance 3

Miło, że stare fotki Cię zainteresowały. Faktycznie, przypominają naszą młodość i starą prawdę, głoszoną już przez starożytnych - "Tempora mutantur et nos mutamur in illis". Pozdrawiam. Biggrin

Wyszukaj w trip4cheap