--------------------

____________________

 

 

 



Północna Warmia - Bartoszyce i Lidzbark

6 posts / 0 nowych
Ostatni wpis
achernar51swiat
Obrazek użytkownika achernar51swiat
Offline
Ostatnio: 2 dni 15 godzin temu
Rejestracja: 01 cze 2020
Północna Warmia - Bartoszyce i Lidzbark

Wubiegłym tygodniu moja żona chciała złożyć wniosek o wydanie nowego paszportu. W tym celu pojechaliśmy do Olsztyna, gdzie okazało się, że w urzędzie są gigantyczne kolejki, a na najbliższe dwa tygodnie nie ma żadnych wolnych terminów. Ponieważ w województwie jest pięć punktów, w których można składać takie wnioski,zadzwoniliśmy do Bartoszyc, gdzie pani w urzędzie poinformowała nas, że u nich nie ma żadnych kolejek i wnioski są przyjmowane na bieżąco. I rzeczywiście, gdy następnego dnia pojechaliśmy do Bartoszyc sprawę załatwiliśmy w ciągu 10 minut. Potem, korzystając z wolnego czasu i pięknej pogody zwiedziliśmy to miasto, a w drodze powrotnej zatrzymaliśmy się też w Lidzbarku Warmińskim.

Bartoszyce

Miasto założone w 1326 roku na Nizinie Sępopolskiej w dolinie Łyny początek wzięło od drewnianej warowni wzniesionej w 1240 roku w miejscu staropruskiego grodziska w krainie Barcji ("Barte" w języku staroniemieckim i staropolskie słowo "barta" -oznacza topór. Najprawdopodobniej to zdecydowało, że właśnie topór był elementem różnych wersji herbu miasta. Współczesny herb i flaga w czarno-białych barwach bezpośrednio nawiązują do symboliki heraldyczno-weksylologicznej średniowiecznych Bartoszyc.Pod względem historycznym Bartoszyce leżą w Prusach Dolnych, na obszarze średniowiecznego puskiego terytorium plemiennego Barcji, kilkanaście kilometrów na północ od granic Warmii. Bartoszyce to miasto o wielowiekowej historii i tradycji, łączące w sobie wpływy polskie, niemieckie i bałtyckie.Od 1230 roku, na ziemiach wokół dzisiejszych Bartoszyc, mieszkali Prusowie i władali nimi. Próby nawracania Prusów na chrześcijaństwo (św. Wojciech - 997 rok, św. Brunon - 1009 rok) nie powiodły się i dopiero książę Konrad I Mazowiecki (1187/1188-1247), w 1230 roku dokonał tego, sprowadzając na pruskie pogranicze Niemiecki Zakon Szpitalny im. Najświętszej Marii Panny, który zobowiązał się zwalczać niewiernych i krzewić wiarę chrześcijańską. Zakon ten przeszedł do historii pod mianem Krzyżaków.Wybudowali oni tu w 1240 roku jedną z pierwszych warowni w Prusach Dolnych (obok zamku w Reszlu i Wissenburgukoło Sępopola), przy której na brzegu Łyny powstało osiedle. Jego założycielami byli najprawdopodobniej osadnicy pochodzący z Hesji lub z Brandenburgii, do których w późniejszym czasie dołączyli liczni osadnicy z Mazowsza,którzy swoim osadom nadawali polskie nazwy: Borki, Czyprki, Korytki, Polski Dwór (Polno), itp. Najpierw wzniesiono drewnianą strażnicę, a murowany zamek wybudowano po 1274 roku.Historia miasta Bartoszyce, jako jednostki administracyjnej, ściśle wiąże się z bytnością Zakonu na tych ziemiach. Pierwotny akt erekcyjny z 1326 roku, nadany przez komtura Bałgii Dietricha von Altenburga (?-1341) - późniejszego wielkiego mistrza Zakonu, lokalizował miasto, na lewym brzegu Łyny, w pobliżu zamku krzyżackiego.Między pierwszą i drugą lokacją miasta, upłynęło zaledwie 6 lat, bowiem już 17 lutego 1332 roku Wielki Mistrz Luther von Brunschweig (1275-1335), nadał miano osadzie na prawym brzegu, nazwę Bartenstein (kamień, skała, w przenośni - gród warowny w Barcji) skazując w ten sposób na zapomnienie pierwotną nazwę osady, położonej na lewym brzegu Łyny, która brzmiała malowniczo "Rosenthal" (Dolina Róż). Nazwa Rosenthal została zapomniana, mimo, że funkcjonowała już od roku 1240, kiedy to została zbudowana na miejscu staropruskiego grodziska warownia krzyżacka. W przywileju lokacyjnym przeznaczono dotację na kościół, ale proboszcz pojawia się w dokumentach dopiero w 1345 roku. Miasto szybko się rozwijało, w 1356 roku istniał już dom kupiecki, w 1359 roku wybudowano mury obronne, w 1361 roku były już dwa kościoły. W XIV wieku wymieniane są już trzy bramy: Królewiecka, Sąteczeńska (Młyńska) i Lidzbarska. Wkrótce, wokół murów obronnych powstały przedmieścia, narażone na plądrowanie i zniszczenia. W średniowieczu i w okresie reformacji funkcjonowały nazwy Bartoszyce i Barsztyn, by ostatecznie w naszych czasach pozostać przy nazwie Bartoszyce. Po bitwie grunwaldzkiej, w 1411 roku dla większego bezpieczeństwa, podwyższono mury, za którymi mogli się chować, w razie niebezpieczeństwa mieszkańcy przedmurza. Ludność miasta i okolic nie mogła się pogodzić z rygorami narzuconymi przez Zakon. Z tego powodu, w 1440 roku Bartoszyce przystąpiły do Związku Pruskiego, z którego wycofały się po sześciu latach. Rada Miejska podzieliła się na zwolenników Zakonu i Polski, potem ostatecznie zwyciężyli zwolennicy przyłączenia do Królestwa Polskiego. Dążenia do łączności z Polską, zostały opłacone krwią, gdyż w lutym 1454 roku doszło do zburzenia zamku i powstania oraz początku wojny trzynastoletniej prowadzonej przez Kazimierza IV Jagiellończyka (1427-1492) z Zakonem, a zakończonej dopiero pokojem toruńskim w 1466 roku. Wojna trzynastoletnia, na dobre odcięła miasto od łączności z Polską. 30 listopada 1460 roku, po długotrwałych i ciężkich walkach, miasto skapitulowało i poddało się Zakonowi. Zburzonego zamku nigdy nie odbudowano w pierwotnej postaci i wiele wieków potem trwał on, jako ruina, będąca własnością książąt pruskich. Mimo podpisania kapitulacji, Bartoszyce szybko nie dźwignęły się ze zniszczeń. Panował głód i choroby. Po zawarciu pokoju, walki z Zakonem zakończyły się, jednak napięcie utrzymywało się nadal i w 1519 roku znów doszło do wojny, którą zaprzestano w 1521 roku. W okresie reformacji wybuchły bunty chłopskie, które objęły obszar między Bartoszycami i Sępopolem. Kres tym walkom położył dopiero Hołd Pruski w 1525 roku. Przyłączenie do Polski (jako lenna), dobrze wpłynęło na rozwój miasta i okolic. Ożywił się handel zbożem, futrami, drewnem, chmielem, bursztynem. Złotym wiekiem w historii Bartoszyc był wiek XVI, jak również XVII. Miasto zaznaczyło rozwój we wszystkich dziedzinach życia gospodarczego i społecznego. Zyskało miano drugiego miasta po Królewcu w Prusach Książęcych. Założona w 1337 roku szkoła stała na takim poziomie, że ukończenie jej dawało prawo wstępu na wyższe uczelnie, co zaowocowało tym, że pobliska, królewiecka Albertina miała wielu bartoszyczan jako swoich absolwentów, którzy osiągali niekiedy szczyty kariery naukowej. Takim przykładem może być Krzysztof Hartkoch (1644-1687), autor dzieł: "Respublika Polonica", "Alt und Neus Preussen", "Preussischen Kirchenhistoria", które stanowią niewyczerpane źródło wiedzy o historii Prus XIII-XVI wieku. Świadectwem znaczenia miasta jest fakt, że w 1656 roku zjechali się tutaj król szwedzki Gustaw II Adolf (1594-1632) oraz książę pruski Fryderyk Wilhelm I (1620-1688), zaś w 1661 roku obradował tu Sejm Pruski. Mimo tak dużego rozwoju gospodarczego, ludność trapiły zarazy i epidemie, nieobce całej ówczesnej Europie. Bartoszyce należały do miast, które wybudowały sobie ujęcia czystej wody, bowiem już w XIV wieku założono wydajny system wodociągowy. Cztery studnie miejskie zasilano przez dębowe rurociągi, które dostarczały wodę na tzw. Młyn Górny, położony za Bramą Młyńską. Dzięki temu, wielkie zarazy wyrządzały miastu mniejsze szkody niż gdzie indziej, gdyż np. w latach 1708-1710, na skutek dżumy wymarła jedna trzecia całej ludności Prus Książęcych, to w Bartoszycach śmiertelność okazała się tylko trochę wyższa od przeciętnej z lat poprzedzających epidemię, podczas gdy np. w nieodległym Sępopolu, w ciągu dwóch lat, wymarła połowa mieszkańców. Bartoszyce miały szczęście do świetnych lekarzy, nie licząc tzw. cyrulików. W okresie rozkwitu gospodarczego, w mieście funkcjonowały dwie apteki oraz pracowało dwóch lekarzy. W drugiej połowie XVII wieku, jako lekarz, zasłynął Jan Gottsched (1668-1704), który po studiach w Holandii, Włoszech i Niemczech osiadł w roku 1691 w Bartoszycach i tu prowadził praktykę lekarską opartą o ziołolecznictwo. W 1694 roku Jan Gottsched został powołany na katedrę Uniwersytetu Królewieckiego, a potem został członkiem Akademii Nauk w Berlinie. Natomiast w XVIII wieku znanym medykiem był Bernard Perkhun, bartoszyczanin, który po karierze naukowej na Uniwersytecie w Halle, wrócił do Bartoszyc i tu ordynował, aż do swej śmierci w 1768 roku. Zmierzch potęgi Rzeczypospolitej XVIII wieku odbił się bardzo niekorzystnie na sytuacji gospodarczej Bartoszyc. Dla Królestwa Pruskiego, dawne Prusy Książęce, były peryferyjną dzielnicą, źródłem podatków i żołnierzy. Podczas wojen napoleońskich w 1807 roku Bartoszyce znalazły się w centrum politycznych wydarzeń, gdyż spotkał się tu król Prus Fryderyk Wilhelm III (1770-1840) z carem Aleksandrem I Romanowem (1777-1825). Efektem spotkania było podpisanie 26 kwietnia 1807 rokutraktatu bartoszyckiego, który był układem sojuszniczym przeciwko Napoleonowi I Bonaparte (1769-1821). Wojny napoleońskie pogłębiły niekorzystne zjawiska, przynosząc głód i zarazę. Substancja miejska, nie konserwowana, popadała w ruinę. Burza zniszczyła ratusz miejski, pożar spowodował unicestwienie zabudowy miasta w rejonie ulic Szewców i Kowali aż do Bramy Lidzbarskiej, co wydłużyło rynek, wykształcając z niego wydłużony prostokąt (w 1850 roku). Z wielką szkodą dla architektury miasta stało się obrócenie w ruinę Bramy Królewieckiej i Młyńskiej oraz kościołów p.w. św. Katarzyny i p.w. św. Jerzego. Na przełomie XIX i XX wieku, miasto otrzymało wodociągi i gazownię, dzięki temu w 1902 roku, siedzibę powiatu przeniesiono z Fryndlandu do Bartoszyc. Siedzibą powiatu stał się nowy gmach, zbudowany na ruinach dawnego zamku krzyżackiego. W 1865 roku, dzięki Zakonowi Joannitów, zbudowano nowoczesny szpital, na przełomie XIX i XX wieku szpital przejęły władze miejskie, a w 1929 roku obiekt rozbudowano i unowocześniono. W niedziele i święta, życie towarzyskie skupiało się w Parku Elizabeth, u podnóża Starosława (Góra Zamkowa), gdzie znajdowały się obiekty sportowe, stawek w kształcie serca oraz ciąg spacerowy wzdłuż Łyny, obok stadionu sportowego, prowadzący aż do mostku na Łynie, który znajdował się na wysokości lasu miejskiego. W lesie funkcjonowała leśna kawiarnia, gdzie można było uczestniczyć w festynie lub odpocząć po męczącym, długotrwałym spacerze. Te piękne spacerowe trakty już nie istnieją i pozostają tylko we wspomnieniach dawnych mieszkańców. Bartoszyce w 1933 roku liczyło 8.717 mieszkańców, natomiast w roku 1939 liczyło ich 11.268, a wraz z wojskiem 12.912. Obecnie liczba mieszkańców wynosi ok. 24 tys. Szacuje się, iż podczas działań wojennych w końcu II wojny światowej i wywołanych nimi pożarów miasto zostało zniszczone w około 50%.Po wojnie miasto włączono do Polski. Jego dotychczasową, niemiecką ludność zastąpiono polskimi i ukraińskimi przesiedleńcami.

-----

Kamieniczki w centrum miasta. Miasto charakteryzuje się doskonale zachowanym układem urbanistycznym, który podlega ochronie konserwatora zabytków. Ochronie konserwatora podlega również szachownica ulic oraz budynki i kamieniczki mieszczańskie starego miasta. Kamienice są przykładem zabudowy miasta z przełomu XIX i XX wieku. Charakterystycznym elementem starego miasta są spichlerze. Pochodzą z przełomu XVIII i XIX wieku, świadczą o dawnym znaczeniu miasta w handlu zbożem. Niektóre z nich zostały wzniesione na murach miejskich. Dzisiejsze przeznaczenie tych budynków, z których najokazalej prezentują się spichlerze przy ul. Bema i Strzeleckiego to obiekty użyteczności publicznej.

Dawny rynek - Plac Konstytucji 3 Maja w centrum miasta. W głębi widoczna jest gotycka Brama Lidzbarska.

Brama Lidzbarska to cenny zabytek architektury świeckiej z ok. 1468 roku, jeden z nielicznych ocalałych fragmentów murów obronnych Bartoszyc, którymi otoczono miasto w połowie XIV wieku. Charakterystyczne, małe okna bramy były przerabiane wielokrotnie w wieku XVIII i XIX. Większy dzwon, ozdobiony liściem akantu oraz tarczą herbową z literami N. S., pochodzi z roku 1517, przeniesiono go tu w roku 1819 z wieży zburzonego wówczas ratusza bartoszyckiego. Mniejszy dzwon z ornamentem rocaille odlano w 1767 roku. Wnętrze Bramy wielokrotnie przebudowywane i tynkowane nie posiada cech zabytkowych. Brama Lidzbarska ocalała być może dlatego, że mieściło się w niej więzienie od 1881 roku.

Widok rynku (Placu Konstytucji 3 Maja) spod Bramy Lidzbarskiej.

Kościół p.w. św. Jana Ewangelisty i MB Częstochowskiej.Przypuszcza się, że budowę świątyni rozpoczęto w roku 1332, choć pierwsza posiadana wzmianka o nim pochodzi z roku 1345. Był to początkowo niski budynek, który pod koniec XIV wieku rozbudowano do obecnej trójnawowej formy. W 1487 nastąpiła ponowna konsekracja. W okresie świetności miasta ufundowano wspaniały późnomanierystyczny ołtarz (ok. 1660 roku, prawdopodobnie wykonany przez Joachima Pfaffa z Królewca) oraz duże organy (dzieło organmistrza Wernera z Elbląga). Kościół przebudowano w roku 1676, zaś w roku 1732 wzniesiono wieżę w jej obecnym kształcie. Kościół do dziś zachował swój pierwotny charakter trójnawowej bazyliki, o znacznie niższych nawach bocznych. Korpus kościoła pozostał bez zmian od XIV wieku, jednak jego sylwetka z biegiem czasu zmieniała się w wyniku dobudowywania do kościoła różnego rodzaju kaplic przez osoby prywatne i instytucje średniowieczne. Kaplica Świętej Marii Dziewicy została zbudowana w roku 1406. Pierwsza wzmianka o kaplicy Świętej Anny pochodzi z 1414 roku. W latach 1519-1521 dobudowano do prezbiterium kaplicę ufundowaną przez biskupa warmińskiego. Przylegającą do niej od strony wschodniej kaplicę ufundował w roku 1624 bartoszycki aptekarz Adam Retting. Hełm sygnaturki pochodzi z XVII wieku, górna część wieży i latarnia z 1732 roku, ściana zewnętrzna kaplic przy nawie południowej oraz kruchta miedzy nimi z XIX wieku.Kościół ten uległ w czasie II Wojny Światowej częściowemu zniszczeniu . Szkody poniosło głównie jego gwiaździste sklepienie. Sklepienie to zrekonstruowano na podstawie dokładnej dokumentacji historycznej w latach 1946-1958.Prezbiterium kościoła jest tej samej wysokości i szerokości co nawa główna. Ma ono okna na dwóch kondygnacjach. Wieża szerokości nawy głównej, wbudowana w korpus kościoła wsparta jest dwoma skarpami. Posiada cztery kondygnacje nierównej wysokości, rozdzielone pasami bielonymi. Namiotowy dach wieży i latarnia pochodzą z XVIII wieku.Kruchta z XIX w. od północy ma portal wewnętrzny ostrołukowy z trzema profilowanymi wałkami. Po obu jego stronach ostrołukowe nisze mieszczą płaskorzeźby z terakoty. Przedstawiają one św. Małgorzatę i św. Katarzynę. Są to ciekawe płaskorzeźby obrazujące schematy świętych stosowane przez wielka sztukę schyłku średniowiecza. Na południowej ścianie nawy głównej wisi ogromny polichromowany krucyfiks późnogotycki. Wyraźnie widoczne uszkodzenie ręki Chrystusa powstało od uderzenia pioruna w roku 1579. Z roku 1651 pochodzą piękne organy kościoła wykonane przez Wernera z Elbląga, choć niestety mocno podniszczone podczas II Wojny Światowej. Uszkodzeniu uległy wówczas: empora organowa z malowanymi wizerunkami czterech ewangelistów, dzieło Jerzego Krebsa z 1664 roku oraz rzeźby i ornamenty prospektu organowego. Katolicy przejęli Kościół po drugiej wojnie światowej.

 

-----

Lidzbark Warmiński

Staropruska osada o nazwie Lecbag, leżąca na pograniczu ziem Warmów i Bartów, już w 1240 roku została podbita przez Krzyżaków. W tym roku pojawiła się pierwsza wzmianka o Lidzbarku. Rok później istniał tu już drewniany zamek krzyżacki. Już w 1242 roku wybuchło powstanie Prusów, trwające do 1249 roku. Lecbarg został odbity z rąk zakonników i doszczętnie zniszczony. W 1243 roku gród odzyskali Krzyżacy. Zamek przekazany został w 1251 r. pierwszemu biskupowi diecezji warmińskiej Anzelmowi z Miśni (~1210-1278).W 1260 roku wybuchło kolejne powstanie pruskie, w tym także roku biskup Anzelm wydał dekret o erygowaniu kapituły warmińskiej. Po uciążliwym oblężeniu w 1261 roku, którym dowodzili wodzowie pruscy dowodzonym przez wodzów pruskich Glappo (?-1273) i Auktumo, Lecbarg wrócił do pierwszych właścicieli. W 1274 roku osada powróciła do rąk Krzyżaków.Trzeci rezydujący tu biskup warmiński, Eberhard z Nysy (~1250-1326), nadał w 1308 roku prawo miejskie lokacji chełmińskiej. Fakt, iż założyciel miasta pochodził ze Śląska wpłynął na wygląd miasta. Do nowo powstałego miasta napływali osadnicy niemieccy i polscy właśnie z tego regionu.Budowę zamku rozpoczęto w widłach rzek Łyny i Symsarny, a miasta na przeciwległym ciasnym półkolu Łyny. Jeszcze w XIV wieku wybudowano ratusz, kościół i szpital. Pierwszy drewniany kościół wyświęcono w 1315 roku. W drugiej połowie XIV wieku zaczęto otaczać miasto murami z basztami i bramami.Już ok. 1390 roku pomyślano o budowie wodociągu, który działał do 1904 roku. Wszystko to miasto zawdzięczało biskupowiJanowi z Miśni (?-1355), który w 1350 roku wybrał miasto na siedzibę dla biskupów warmińskich. W tym także roku rozpoczął on budowę murowanego zamku. Tutaj skupiła się centralna administracja biskupstwa, stanowiono prawa, odbywano sądy; tutaj kwitło życie kulturalne i dyplomatyczne, funkcjonowała szkoła.W 1410 roku biskup Henryk Vogelsang (1360-1415) wystawił wojska, które wzięło udział w bitwie pod Grunwaldem, gdzie jego oddziały zostały rozbite. Miasto musiało na krótko uznać władzę króla polskiego. Rok później lidzbarski zamek wybrał na swą siedzibę wielki mistrz Henryk von Pauen (1370-1429) i rezydował w nim dwa lata. W 1414 roku Lidzbark Warmiński został spalony przez oblegające miasto wojska polskie. W czerwcu 1440 roku Lidzbark na zjeździe w Elblągu przystąpił do antykrzyżackiego Związku Pruskiego i uznał władzę króla polskiego a Aleksander Sculteti (~1485-1564). Biskupstwo warmińskie obdarzone zostało fotelem w senacie polskim w 1497 roku. W połowie XVII wieku Lidzbark bronił się przed najazdem wojsk szwedzkich. W latach 1703-1709 Lidzbark okupowali Szwedzi, a w 1703 roku król Szwecji Karol XII Wittelsbach (1682-1718) spędzał tu zimę. W Lidzbarku zapadła decyzja, aby królem Polski został Stanisław Leszczyński (1677-1766). W latach 1767-1795 biskupem warmińskim był Ignacy Krasicki (1735-1801). Po pierwszy rozbiorze Rzeczypospolitej w 1772 roku Warmia została wcielona do Królestwa Prus. Biskupi i kapituła stracili swą władzę, kraj podzielono na powiaty, a na zamku usytuowano garnizon pruski. Po drugim rozbiorze Ignacy Krasicki opuścił Warmię, a po jego śmierci rezydencja biskupów została przeniesiona do Olsztyna, w związku z czym Lidzbark powoli zaczął tracić swoją dotychczasową dominującą pozycję. 10 czerwca 1807 r. miała miejsce bitwa pod Lidzbarkiem Warmińskim,a miasto - noszące wówczas nazwę Heilsberg - z racji swojego położenia stało się głównym ośrodkiem dowodzenia Rosjan i Prusaków przeciw Francuzom. W 1816 i 1818 roku rozebrano bramy: Kościelną, Młyńską i Zamkową, gdyż utrudniały komunikację. W latach 1821-1823 powstał pierwszy na ziemi warmińskiej kościół ewangelicki. Podczas I wojny światowej w 1914 roku przez pięć dni Lidzbark był okupowany przez wojska rosyjskie. W latach 1914-1919 w pobliżu miasta działał duży obóz jeniecki. W 1937 roku miała miejsce tzw. "wojna różańcowa" - napad policji na młodzieżowe poczty sztandarowe podczas procesji Bożego Ciała. Miasto zostało zajęte 31 stycznia 1945 roku przez jednostki 31. armii III Frontu Białoruskiego. Po zdobyciu przez Armię Czerwoną było zrujnowane w 80%. W 1945 roku miasto powróciło do Polski, a w 1946 zatwierdzono jego obecną nazwę. W kolejnych latach Lidzbark został zaludniony i przystosowany do życia przez ludność napływową z Polski centralnej oraz z Kresów Wschodnich, a także w części przez ludność niemiecką, uciekającą przed armią sowiecką (reszta autochtonów - Niemcy i Warmiacy - w większości uciekli wraz z armią hitlerowską albo wyemigrowali z Lidzbarka do Republiki Federalnej Niemiec po 1956 roku). W 1958 roku podjęto decyzję o nieodbudowaniu z ruin Starego i Nowego Miasta, a w następnych dziesięcioleciach na pozostałościach lidzbarskiej Starówki wzniesiono betonowe blokowiska. Wyburzono również wiele cennych zabytkowych budynków.

-----

Kolegiata p.w. św. św. Apostołów Piotra i Pawła oraz św. Michała Archanioła.Pierwszym proboszczem lidzbarskim w latach 1305-1321 był ks. Heynemann, który posługę kapłańską sprawował w kościele drewnianym. Przypuszczalnie pierwszy kościół drewniany w Lidzbarku spalił w 1311 roku książę litewski Witenes (?-1316). Następny drewniany kościół p.w. św. św. Apostołów Piotra i Pawła został konsekrowany w 1315 roku.Budowę świątyni murowanej zrealizowano w II połowie XIV wieku w formie trójnawowej, pięcioprzęsłowej hali. Kościół posiada sklepienia gwiaździste z końca XIV wieku w nawie głównej i nawach bocznych oraz z XV wieku w kaplicach przywieżowych. Wieża kościelna, początkowo niska z nadbudową drewnianą, wybudowana została w ostatnich latach XIV wieku i była podwyższana w dwóch kolejnych wiekach do obecnej wysokości 66 m. Po pożarze kościoła w 1698 roku i później wykonanym remoncie na dachu kościoła pojawiła się barokowa sygnaturka, a wieżę kościelną ozdobił hełm o trzech piramidalnie ustawionych latarniach zakończony chorągiewką z herbem biskupa Teodora Andrzeja Potockiego (1664-1738). Po pożarze tym kościół przebudowano na barokowy, a w latach 1870-1872 regotyzowano. Kościół został rozbudowany w latach 1892-1896, kiedy to od strony wschodniej dobudowano neogotyckie trójnawowe bazylikowe prezbiterium, nową zakrystię i kruchty boczne.We wnętrzu kościoła przeważa wyposażenie neogotyckie, chociaż zachowała się część starszych zabytków.W kościele już w XVI wieku było dziewięć ołtarzy. Obecny neogotycki ołtarz główny pochodzi z pierwszego dwudziestolecia XX wieku. Jego ozdobą jest rokokowa balustrada wykonana przypuszczalnie przez Chrystiana Bernarda Schmidta (1734-1784) z Reszla i posągi dwóch aniołów przypisywane Krzysztofowi Perwangerowi (~1700-1785) z Tolkmicka. W zwieńczeniu ołtarza bocznego w zakończeniu nawy południowej znajduje się grupa św. Anny Samotrzeciej z ok. 1500 roku. W ołtarzu tym znajduje się obraz MB Śnieżnej z XVII wieku, zakryty srebrną sukienką. Na uwag,ę zasługują dwa ołtarze boczne. Ołtarz (przy trzecim filarze od prezbiterium, między nawą środkową a południową) z XII wieku z obrazem św. Walentego uzdrawiającego chorego, namalowanym przez Macieja Jana Meyera (?-1737), oraz przeciwległy ołtarz św. Michała Archanioła fundowany przez biskupa warmińskiego Mikołaja Szyszkowskiego (~1590-1643). W posadzce kościoła zachowało się ok. 25 znacznie już zatartych płyt nagrobnych. Najcenniejsze z okresu renesansu są wmurowane w ścianę kościoła. Należy do nich mosiężna płyta Hildebranda Ferbera (?-1530) - brata biskupa Maurycego Ferbera (1471-1537), a także Krystyny Flaschbinder (?-1539) - matki biskupa Jana Dantyszka (1485-1548). Do późniejszych należą: epitafium Jerzego Szyszkowskiego fundowane w 1641 roku przez biskupa Mikołaja Szyszkowskiego i płyta nagrobna Tomasza Bagniewskiego fundowaną w 1736 roku przez biskupa Krzysztofa Szembeka (1680-1740). W kościelnym skarbcu przechowywane są eksponaty z okresu średniowiecza, renesansu i baroku.

Zamek biskupi w Lidzbarku Warmińskim należy do najcenniejszych zabytków architektury gotyckiej w Polsce. Budowano go w latach 1350-1401. Prace budowlane rozpoczęto w rok po przeniesieniu z Ornety (Wormditt) do Lidzbarka (Heilsberg) siedziby biskupów warmińskich. Rozpoczęta budowa zamku w jego pierwotnym kształcie realizowana była przez biskupów, od Hermana z Pragi (~1280-1349) do Henryka Sorboma (~1340-1401). Budynek wzniesiono na planie czworoboku o wymiarach 48,5x48,5 m. W czasie kadencji biskupa Sorboma dziedziniec zamku otoczony został dwukondygnacyjnymi krużgankami. Wybudowany w widłach rzek Łyny i Symsarny zamek chroniony był dodatkowo murami obwodowymi i fosami od południa i wschodu. W części południowej zamku zlokalizowano przedzamcze. Dojazd do zamku z miasta odbywał się przez Bramę Młyńską po moście przez Łynę do północnego przedzamcza, gdzie umiejscowiony był młyn wodny. Dalej przejechać trzeba było wzdłuż zachodniej strony zamku przez kilka bram do przedzamcza od strony południowej. Przedzamcze to od zamku właściwego oddzielone było suchą fosą. Po przejechaniu mostu na wymienionej fosie można było się dostać na dziedziniec zamkowy przez bramę usytuowaną w centralnej części skrzydła południowego. Bryłę zamku w narożu północno-wschodnim zdobi wysoka wieża, a w pozostałych narożach wieżyczki na konsolach. Wieżyczki te dobudowano po pożarze zamku w 1442 roku. Ostateczny kształt uzyskały one w czasie rządów biskupa Łukasza Watzenrodego (1447-1512). Zamek posiada piwnice, które służyły jako magazyny żywności i więzienie; w ich części znajdowały się również piece do ogrzewania zamku ciepłym powietrzem. Obecnie część piwnic pod skrzydłem wschodnim przeznaczona jest na sale ekspozycyjne. W pomieszczeniach parteru głównej bryły zamku znajdowały się: w skrzydle zachodnim kuchnia, w północnym browar i piekarnia, we wschodnim magazyny żywnościowe, w południowym zbrojownia i szkoła dla chłopców. W II połowie XIX wieku restaurację zamku prowadził konserwator królewski Ferdinand von Quast (1807-1877).

Przedzamcze otoczone jest trzema skrzydłami budowli, które na przestrzeni wieków zmieniały kształt i charakter. Skrzydło wschodnie w obecnej postaci - pałac ufundowany przez biskupa Grabowskiego - użytkowany był przez wójta krajowego i pełnił funkcję sądu. Skrzydło południowe dobudowano pod koniec XVIII wieku przy murze łączącym skrzydło wschodnie z zachodnim. W narożu południowo-wschodnim przedzamcza zachowała się cylindryczna baszta (stan z XVI wieku), a w części centralnej skrzydła południowego wieża bramna z XIV wieku. Najwcześniej, w XIV wieku, powstało skrzydło zachodnie przedzamcza, które obecny kształt ma od połowy XVIII wieku. Na dziedzińcu przedzamcza w centralnym miejscu znajduje się barokowy pomnik św. Katarzyny z 1756 roku, ufundowany przez biskupa Adama Grabowskiego (1698-1766). 

Widok zamku z Przedzamcza. Na zamku przebywały znamienite osoby: Mikołaj Kopernik (1473-1543), papież Pius II (1405-1464), Jan Dantyszek (1485-1548), Ignacy Krasicki (1735-1801), Stanisław Hozjusz (1504-1579), Marcin Kromer (1512-1589), Jan Albert Waza (1612-1634), Adam Grabowski (1698-1766), Karol XIII (1748-1818), Napoleon Bonaparte (1769-1521) i wielu innych.

Dziedziniec lidzbarskiego zamku ze względu na krużganki przypomina dziedziniec królewskiego zamku na Wawelu. Z dziedzińca przechodzi się po kamiennych schodach z początku XVII wieku na główną kondygnację, gdzie znajdują się pomieszczenia reprezentacyjne. Wygląd pomieszczeń, a także czasem ich funkcje w lidzbarskim zamku zmieniały się w ciągu wieków. Miała wpływ na to moda i upodobania użytkowników. Na zmiany w sposobie wykorzystania pomieszczeń zamkowych wpłynął też wybudowany w 1673 roku przez biskupa Jana Wydżgę (~1610-1685) pałac, stojący niegdyś przy południowej ścianie zamku. Z pałacu tego korzystało 8 biskupów. Pałac został rozebrany w latach 1839-1840. Pozostał po nim zarys fundamentów. 

W piwnicach zamkowych.

Obecnie większość pomieszczeń zamkowych przeznaczonych jest do zwiedzania stanowiąc Muzeum Warmińskie. W lochach znajduje się arsenał i lapidarium, gdzie wystawiono armaty oraz kamienne detale i rzeźby z dawnego pałacu biskupa. Jana Wydżgi. Na parterze prezentowane są zbiory sztuki gotyckiej, portrety, dokumenty związane ze słynnymi mieszkańcami zamku oraz elementy dawnego wyposażenia sal zamkowych. Na pierwszym piętrze znajdują się pamiątki po biskupach warmińskich tj. ornaty, kapy ołtarzowe oraz pokaźny zbiór pamiątek po Ignacym Krasickim. Na drugim piętrze zamku prezentowane jest malarstwo polskie z XIX i XX wieku, zaś na trzecim piętrze zbiór ikon oraz współczesne malarstwo polskie. 

Portret Mikołaja Kopernika (1473-1543) i faksymile jego dzieła "De revolutionibus orbium caelestium" ("O obrotach sfer niebieskich").

 

Portret Marcina Kromera (1512-1589) - biskupa warmińskiego, humanisty, historyka, pisarza okresu renesansu, teoretyka muzyki i dyplomaty, sekretarza króla Zygmunta I Starego (1467-1548), jednego z przywódców polskiej kontrreformacji.

Portret kardynała Michała Stefana Radziejowskiego (1645-1705).

W komnatach zamkowych.

Obraz Antona Hoffmanna (1863-1938) przedstawiający bitwę pod Lidzbarkiem Warmińskim (biwę podHeilsbergiem) - jedną z największych bitew napoleońskich na terenach dzisiejszej Polski, która miała miejsce 10 czerwca 1807 roku. W dniu bitwy Lidzbark był dobrze ufortyfikowany od strony południowo-zachodniej, mniej z zachodniej i północno-zachodniej, gdyż ataku spodziewano się z tej pierwszej strony. Wojskami rosyjskimi broniącymi się dowodził Levin August Gottlieb Theophil von Bennigsen (1745-1826), ze strony francuskiej oficjalnie dowodził sam Napoleon Bonaparte (1769-1821), choć w praktyce nie ingerował w poczynaniach swoich marszałków: Joachima Murata (1767-1815), Nicolasa Jeana de Dieu Soulta (1769-1851), czy Jeana Lannesa (1769-1809). Pomimo taktycznego zwycięstwa Rosjan, strategiczne zwycięstwo odnieśli Francuzi, zmuszając ich do wycofania się do Frydlandu, pod którym zostali oni rozbici 14 czerwca 1807 roku.

Kaplica zamkowa mieści się na pierwszym piętrze w części wschodniej skrzydła południowego. Obecny rokokowy wystrój zawdzięcza ona biskupowi Adamowi Grabowskiemu (1698-1766). Wejście do niej zdobi herb kardynała Michała Radziejowskiego (1645-1705). Sklepienie gwiaździste otrzymało rokokową ornamentykę w XVIII wieku, kiedy kaplice poddano restauracji za biskupa Grabowskiego, o czym świadczy jego herb umieszczony obok organów. Jest tu też złocony herb biskupstwa warmińskiego z drewna. Malowidła ścienne są być może dziełem Józefa Korzeniowskiego (~1732~1781), nadwornego malarza biskupa Grabowskiego.

Wielki refektarz, zwany także salą sądową, obecnie zajmuje wschodnie skrzydło pierwszego piętra lidzbarskiego zamku. Wejście do niego prowadzi z krużganka przez renesansowy portal z piaskowca z datą 1612 i herbem biskupa Szymona Rudnickiego (1552-1621). Pomieszczenie powiększone zostało w czasach biskupa Ignacego Krasickiego (1735-1801) przez wyburzenie ściany oddzielającej wielki refektarz od Izby Sybilli. Obecnie wielki refektarz to sala sześcioprzęsłowa o długości 27 m i szerokości 9 m, zdobiona fryzem heraldycznym z herbami biskupów warmińskich od Anzelma z Miśni (~1210-1278) do Wojciecha Ziemby (1941-2021). W refektarzu znajdują się odkrywki najstarszych malowideł z końca XIV wieku. Średniowieczna polichromia przedstawia koronację NMP, a ściany zdobione były polichromią z motywem szachownicy. W pomieszczeniu refektarza eksponowane są zbiory sztuki średniowieczne Warmii i Prus Krzyżackichj. W północnej części pomieszczenia znajduje się płyta nagrobna biskupa Pawła Legendorfa (~1415-1467). Z wielkiego refektarza jest przejście do znajdującego się na tym poziomie pomieszczenia w wieży wysokiej zamku. Służyło ono jako kaplica domowa biskupów. Wystrój tego domowego oratorium pochodzi z czasów biskupa Łukasza Watzenrodego (1447-1512). Z korytarzyka łączącego wielki refektarz z oratorium jest zejście w dół do nieoświetlonego pomieszczenia - komnaty więziennej, zwanej izbą zapomnienia. Na środku jej posadzki znajduje się otwór, przez który spuszczano w dół za pomocą kołowrota więźniów skazanych za ciężkie przestępstwa. Pomieszczenie nad kaplicą domową użytkowane było jako skarbiec.

Komnata audiencyjna mieści się w północnym skrzydle zamku. Przechodzi się do niej z wielkiego refektarza lub z krużganka przez marmurowy portal (podobnie jak do kaplicy), ufundowany przez biskupa i kardynała Michała Radziejowskiego (1645-1705). Z sali audiencyjnej jest przejście do dawnych pokojów prywatnych, w tym do sypialni biskupiej. W skrzydle zachodnim zamku mieścił się mały refektarz, a w części skrzydła zachodniego i południowego kapitularz. W pomieszczeniach kapitularza zachowały się malowidła gotyckie: poczet biskupów, scena adoracji N.M.P. przez biskupa Anzelma i inne. Na parterze zamku pod małym refektarzem znajdowała się zamkowa kuchnia. W lidzbarskim zamku znajduje się też czarna kuchnia na poziomie pierwszego piętra. 

Rzeźba przedstawiająca Hioba.

Rzeźba przedstawiająca św. Annę Samotrzeć.

Rzeźba przedstawiająca św. Jana Ewangeslistę.

Plac Wolności w centrum miasta.

Przedbramie Bramy Wysokiej. Tojeden z zachowanych elementów murów obronnych Lidzbarka. Jest to przedbramie przed nieistniejącą już Wysoką Bramą, poprzedzone niegdyś barbakanem (rozebranym w 1868 roku). Jest to najbardziej monumentalny zabytek tego typu na Warmii; przypomina nieco Bramę Holsztyńską (Holstentor) w Lubece. Ta gotycka budowla powstała w latach 1466-1478. Górną część przemurowano około 1850 roku. Jest czteropiętrowa, a po dwóch bokach ma dwie półokrągłe baszty, połączone ze sobą głównym korpusem bramnym. W środkowej części bramy znajduje się ostrołukowy przejazd. Fasada budynku ozdobiona jest od swej strony zewnętrznej na ścianach najwyższego piętra fryzem o łukach z profilowanej cegły, oplatającym zygzakiem koronę murów. Widnieją też tutaj cztery blendy oraz 4 tarcze. Dawniej łączyła ją z właściwą bramą w murach miejskich murowana szyja o długości ok. 20 m.

Kamienice w pobliżu Przedbramia Bramy Wysokiej.

 

Cerkiew p.w. św. św. Apostołów Piotra i Pawła.Jest to prawosławna cerkiew parafialna, należąca do dekanatu Olsztyn diecezji białostocko-gdańskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Świątynia znajduje się przy ulicy Wysoka Brama. Zbudowana została w latach 1818-1823 jako kościół ewangelicki. Budowę finansował król pruski Fryderyk Wilhelm III (1770-1840). W 1950 roku kościół został pozyskany przez prawosławnych i zaadaptowany na cerkiew. W drugiej dekadzie XXI wieku świątynia została gruntownie wyremontowana. Jest ona budowlą drewnianą o konstrukcji ryglowej. Wzniesiona jest na kamiennej podmurówce. Jest oszalowaną trójnawową, pięcioprzęsłową bazyliką emporową, z płytkim prezbiterium od północy i dwuwieżową fasadą od południa. We wnętrzu znajdują się empory podparte czworobocznymi słupami, otwarte do nawy głównej szerokimi półkolistymi arkadami. We wnętrzu świątyni mieści się współczesny ikonostas.

 

 

-----

 

Dziękuję za uwagę.

 

papuas
Obrazek użytkownika papuas
Offline
Ostatnio: 2 godziny 22 minuty temu
Rejestracja: 22 maj 2021

Z przyjemnością powędrowałem z Tobą, w cerkwi nie byłem, ale Lidzbark to perełka.  Dzięki

papuas

achernar51swiat
Obrazek użytkownika achernar51swiat
Offline
Ostatnio: 2 dni 15 godzin temu
Rejestracja: 01 cze 2020

papuas :

Z przyjemnością powędrowałem z Tobą, w cerkwi nie byłem, ale Lidzbark to perełka.  Dzięki

Niestety, my też wewnątrz cerkwi nie byliśmy, jako że była ona zamknięta. Ale zgadzam się - miasto to perełka. Pozdrawiam. Biggrin

Andrew
Obrazek użytkownika Andrew
Offline
Ostatnio: 4 tygodnie 1 dzień temu
admin
Rejestracja: 07 maj 2015

Piękna okolica. W Lidzbarku - ani Warminskim, ani Welskim dotychczas nie byłem. Teraz widzę, że warto!

achernar51swiat
Obrazek użytkownika achernar51swiat
Offline
Ostatnio: 2 dni 15 godzin temu
Rejestracja: 01 cze 2020

Andrew :

Piękna okolica. W Lidzbarku - ani Warminskim, ani Welskim dotychczas nie byłem. Teraz widzę, że warto!

Ja byłem w obu. Więcej razy w Welskim, bo to zaledwie 28 km ode mnie, do Warmińskiego jest ok. 100 km. Z pewnością Lidzbark Warmiński jest ciekawszy, bo ma znaczniewięcej pięknych zabytków. A okolice obu tych miast są bardzo ładne... Pozdrawiam. Biggrin

Dana_N
Obrazek użytkownika Dana_N
Offline
Ostatnio: 1 miesiąc 1 dzień temu
Rejestracja: 07 paź 2013

Hm...przypomniałeś mi czasy młodości Smile Byłam w Bartoszycach jako piętnastolatka na obozie sportowym, kiedy trenowałam siatkówkę. Z miasta nie pamiętam nic...tylko kojarzy mi się, że tam dużo żołnierzy na ulicach było widać Biggrin

Wyszukaj w trip4cheap