--------------------

____________________

 

 

 



Portugalia 2015 (2) - Estremadura i Ribatejo

3 wpisów / 0 nowych
Ostatni wpis
achernar51swiat
Obrazek użytkownika achernar51swiat
Offline
Ostatnio: 12 godzin 1 min temu
Rejestracja: 01 cze 2020
Portugalia 2015 (2) - Estremadura i Ribatejo

Po 4 dniach spędzonych na wyspie São Miguel powróciliśmy na kontynent. Ponieważ zwiedzanie Lizbony zostawiliśmy sobie na koniec podróży, po odebraniu samochodu z lotniskowej wypożyczalni wyruszyliśmy w kierunku Fatimy, gdzie zarezerwowaliśmy sobie pierwszy nocleg. Po drodze tego dnia zatrzymaliśmy się w miejscowościach Queluz, Mafra, Obidos i Alcobaça. Następnego dnia zwiedziliśmy jeszcze dwie kolejne miejscowości - Batalhę i Tomar. Wszystkie prezentowane w tej części miejsca leżą na terenie historycznych regionów Estremadura i Ribatejo, na terenie dystryktów: lizbońskiego, Leiria i Santarém.

-----

Queluz

Położony zaledwie kilkanaście kilometrów na zachód od Lizbony Pałac Królewski w Queluz (Palácio Nacional de Queluz) to XVIII-wieczna budowla, będąca wzorcowym przykładem rokokowej architektury w Portugalii. Była to jedna z ostatnich europejskich rezydencji wzniesionych w tym stylu. Pałac powstał jako letnia siedziba króla Piotra III de Bragança (1717-1786) i jego późniejszej żony Marii I Pobożnej (1734-1816). Fundusze na budowę pochodziły z odkrytego przez Portugalczyków brazylijskiego złota. Rezydencję zaprojektował znany ówczesny architekt Mateus Vicente de Oliveira (1706-1786), a do barokowo-rokokowej budowli w latach 1758-1760 dodano od strony ogrodu dwa skrzydła boczne, które zaprojektował francuski architekt Jean-Baptiste Robillion (1704-1782). Miejsce wybrane na tę letnią rezydencję leżało w zacisznej dolince, należącej pierwotnie do markizów Castelo Rodrigo. Gdy w roku 1640 wypędzono rządzących Portugalią Hiszpanów, majątek został skonfiskowany, a markiz Rodrigo został oskarżony o współpracę z hiszpańskimi okupantami. Jego posiadłość i domek myśliwski przeszły na własność króla Jana IV (1604-1656).

Prace nad budową pałacu rozpoczęły się pod kierunkiem Mateusa Vicente de Oliveiry w 1747 roku i posuwały się szybko do roku 1755, gdy przerwane zostały w wyniku wielkiego trzęsienia ziemi, które zniszczyło Lizbonę i po którym robotnicy byli pilnie potrzebni do odbudowy stolicy. Trzęsienie ziemi przyczyniło się także do wdrażania - przy okazji odbudowy zniszczeń - nowych stylów i koncepcji architektonicznych. Gdy prace w Queluz wznowiono w 1758 roku projekt uwzględniał już nowe prądy, a także obawy przez ewentualnym kolejnym trzęsieniem ziemi. Zastosowano formę niskich budynków o bardziej stabilnej strukturze, dlatego też pałac przypomina bardziej ciąg amfilad połączonych wyższymi pawilonami, niż jednolitą konstrukcję. Wspomniany wyżej Mateus Vicente de Oliveira był bezpośrednio odpowiedzialny za budowę fasad i głównego korpusu pałacu, podczas gdy budowę niektórych pawilonów, urządzenie wnętrz i ogrodów pałacowych powierzono jego byłemu nauczycielowi, Francuzowi Jeanowi-Baptyście Robillionowi. Wspierali go Jean-Baptiste Pillement (1728-1808) i inni artyści francuscy i portugalscy. Prace nad wykończeniem wnętrz zostały ukończone jeszcze przed śmiercią króla Piotra III de Bragança.

Po śmierci męża, a dwa lata później po śmierci starszego syna José (1761-1788), stan psychiczny królowej Marii I znacznie się pogorszył. Od 1794 roku zamieszkała ona ze swym dworem na stałe w Queluz, a sprawami państwowymi zajmował się mianowany regentem jej młodszy syn, późniejszy król Jan VI (1767-1826). Po francuskiej inwazji w roku 1807 zabrał on matkę do Brazylii. Po roku 1826 zainteresowanie monarchów portugalskich rezydencją w Queluz osłabło, a w roku 1908 pałac stał się własnością państwa. Po pożarze w 1934 roku, w którym mocno ucierpiały wnętrza pałacu, został on gruntownie odrestaurowany. Mimo że pałac jest o wiele mniejszy, często bywa on określany mianem "portugalskiego Wersalu". Jedno z jego skrzydeł, tzw. Pawilon Królowej Marii, zbudowany w latach 1785-1792 przez architekta Manuela Caetano de Sousę (1738-1802), jest obecnie wykorzystywane jako rezydencja dla zagranicznych głów państw, odwiedzających Portugalię.

-----

Widok pałacu w Queluz od strony miasta. Na placu przed pałacem stoi wykonany z marmuru kararyjskiego pomnik królowej Portugalii Marii I Pobożnej. Autorem pomnika jest portugalski rzeźbiarz João José de Aguiar (1769-1841), a dzieło zostało stworzone w Rzymie w 1794 roku. Pomnik został wysłany do Portugalii w 1802 roku. Cztery alegoryczne rzeźby poniżej posągu królowej symbolizują cztery kontynenty, a zarazem cztery pory roku. Przedstawiając postać królowej Marii artysta inspirował się wyobrażeniem mitologicznej Minerwy. W obecnym miejscu pomnik został postawiony w 1944 roku.

Sala Tronowa (Sala do Trono) jest główną i największą salą ceremonialną pałacu. Jej budowa rozpoczęła się w roku 1768, po ślubie króla Piotra III ze swą bratanicą. Owa bratanica - Maria Francisca Isabel Josef Antónia Gertrudes Rita Joana de Bragança znana jest jako królowa Maria I Pobożna. W Sali Tronowej urządzano bale, przyjęcia i oficjalne uroczystości.

Sala Muzyczna (Sala de Música), zwana także Salą Serenad (Sala das Serenatas), została zaprojektowana przez Mateusa Vicente de Oliveirę i ukończona w 1759 roku. Jest jedną z najstarszych sal pałacu. Była miejscem organizowanych koncertów i wieczorów muzycznych. W sali tej orkiestra Marii I - wg opinii angielskiego pisarza i podróżnika Williama Thomasa Beckforda (1760-1844), najlepsza w Europie - wykonywała rozmaite utwory.

Sala Latarni (Sala do Lanternim), zwana dawniej Ciemnym Pokojem (Sala Escura). W czasach okupacji francuskiej została oświetlona od góry wykonanym w dachu otworem. Sala została odnowiona z polecenia infantki regentki Izabeli Marii (1801-1876), administrującej majątkiem podczas pobytu jej brata - przyszłego króla Portugalii Miguela I de Bragança (1802-1866) - na wygnaniu w Wiedniu. Choć po swym powrocie do kraju w 1828 roku Miguel nigdy tu nie mieszkał, jego portret dominuje w sali.

Sypialnia Carloty Joaquiny Teresy Cayetana (1775-1830), żony regenta i późniejszego króla Portugalii Jana VI de Bragança (1767-1826).

Sypialnia w apartamentach księżniczki Marii Franciszki Benedykty Portugalskiej (1746-1829) - siostry królowej Marii I Pobożnej.

Jedna z sal w apartamentach księżniczki Marii Franciszki Benedykty Portugalskiej.

Palarnia (Sala do Fumo), utworzona w II połowie XIX wieku, gdy na dworze upowszechnił się zwyczaj palenia po posiłkach. Obok palarni mieści się także salon do picia kawy (Sala de Café).

Fragment Jadalni (Sala de Jantar). Tę funkcję sala zaczęła pełnic dopiero u schyłku monarchii, w II połowie XIX wieku.

Serwis do kawy, zdobiony godłami Portugalii.

W jednej z sal pałacu.

Tzw. Korytarz Rękawów (Corredor das Mangas) to sala ozdobiona płytkami azulejos z 1784 roku, przedstawiającymi bogactwo kolonii portugalskich, kontynenty i pory roku, a także sceny mitologiczne i myśliwskie.

Sypialnia w stylu króla Józefa I de Bragança (1714-1777). Urządzenie sypialni odpowiada wpływom europejskim i orientalnym w estetyce preferowanej przez arystokrację portugalską tego okresu. Czerwień adamaszku i laki kontrastuje tu z ciemną barwą mebli, wykonanych z egzotycznego drewna pochodzącego z Brazylii.

Tzw. Sala Pochodni (Sala da Tocha) w części pałacu zaprojektowanej przez Mateusa Vicente de Oliveirę.

Sala Łuczników (Sala dos Archeiros) lub Kordegarda (Corpo da Guarda), będąca niegdyś głównym wejściem do pałacu.

Sala Ambasadorów (Sala dos Embaixadores). Zaprojektował ją Jean-Baptiste Robillion, a budowa miała miejsce w latach 1754-1760. Odbywały się tu audiencje oraz koncerty. Iluzjonistyczny plafon ukazuje rodzinę królewską słuchającą muzyki. W sali w pobliżu okien ustawiono duże chińskie porcelanowe wazy.

Jeden z obrazów, zdobiących wnętrza pałacu.

Patio Wydry (Pátio da Lontra) to mały, kameralny dziedziniec z basenem-fontanną. Nazwa pochodzi być może od tego, że ongiś hodowano tu to zwierzę.

Obok pałacu w Queluz Jean-Baptiste Robillion urządził wspaniałe ogrody. Zajmują one łącznie obszar ok. 16 ha na terenie dawnej posiadłości królewskie.j Ozdobione licznymi posągami, fontannami i strzyżonymi krzewami, stanowiły one scenerię dworskich rozrywek. Ogrody położone w bezpośredniej bliskości pałacu to tzw. Ogród Maltański (Jardim de Malta) i Ogród Wiszący (Jardim Pênsil), urządzony na arkadach powyżej Ogrodu Maltańskiego. Oba te ogrody są oddzielone od siebie balustradą zwieńczoną tzw. Portykiem Jeźdźców (Pórtico dos Cavaleiros).


Jednym z elementów Ogrodu Wiszącego jest widoczna na zdjęciu fontanna, zwana Jeziorem Neptuna (Lago de Neptuno). Zdobią ją ołowiane rzeźby angielskiego artysty Johna Cheere'a (1709-1787).

Tzw. Jezioro Nereidy (Lago de Nereida) w ogrodach pałacowych.

Dawny budynek gwardii pałacowej. Mieści się w nim obecnie stylowy hotel "Pousada Palácio de Queluz".

-----

Mafra

 

W odległości ok. 30 km na północny zachód od Queluz znajduje się Mafra, gdzie warto zatrzymać się, by zwiedzić wspaniały kompleks klasztorno-pałacowy z XVIII wieku.

Najstarsze ślady osadnictwa odkryte na terenie Mafry pochodzą z epoki neolitu. W nieodległej miejscowości Seixosa znaleziono natomiast pozostałości z epoki paleolitu, wskazujące na jedną z najstarszych w Europie obecności człowieka. W okresie rzymskim okolice były już zaludnione i zagospodarowane, a w pobliżu dzisiejszej Mafry istniało wiele dróg i mostów. Grobowce, monety, ceramikę, a także pozostałości budowli z I-IV wieku znajdujemy w całej okolicy. Rozwinięta była wówczas uprawa winorośli, oliwek i warzyw, a produkty rolne spławiano rzekami Cheleiros, Ilhas i Safarujo, które były żeglowne aż do czasów średniowiecza. Od V do VIII wieku tereny te zajmowali Wizygoci, zaś w roku 711 zostały one zajęte przez Maurów. Z okresu ich panowania zachowało się niewiele pozostałości. Ziemie te zostały odzyskane w 1147 roku przez pierwszego króla Portugalii - Alfonsa I Zdobywcę (1109-1185), znanego też jako Alfons Henryk (Afonso Henriques). Na przełomie 1189 i 1190 roku miejscowość Mafra została podarowana przez króla Sancho I Kolonizatora (1154-1212) biskupowi Silves, Mikołajowi. Do czasu, gdy w roku 1717 król Jan V Wielkoduszny (1689-1750) rozpoczął budowę pałacu i klasztoru, Mafra była niewielką niczym nie wyróżniającą się osadą, w pobliżu której znajdowały się królewskie tereny łowieckie tzw. Tapada de Mafra. Choć budowę klasztoru i pałacu zakończono w 1730 roku, to rozbudowę kompleksu kontynuowali także następcy Jana V - królowie Józef I Reformator (1714-1777), Jan VI (1767-1826) i Ferdynand II (1816-1885).

Podczas francuskiej inwazji na Portugalię w 1807 roku Napoleon I Bonaparte (1769-1821) umieścił w Mafrze garnizon i dowództwo wojskowe. W roku 1834, po likwidacji zakonów, franciszkanie opuścili Mafrę, zaś po roku 1840 w zabudowaniach klasztoru kwaterowało wojsko portugalskie i działały szkoły wojskowe - Depósito Geral de Recrutas, a później Real Colégio Militar. Podczas rewolucji republikańskiej obalony król Manuel II (1889-1932) schronił się 5 października 1910 roku w pałacu w Mafrze, skąd następnego dnia udał się do pobliskiej Ericeiry i wraz z matką i babką odpłynął do Gibraltaru.

-----

Potężny barokowy zespół pałacowo-klasztorny, niemal dorównujący wielkością hiszpańskiemu Escorialowi, wręcz przytłacza niewielkie miasteczko, jakim jest Mafra. W elewację pałacową wtopiona jest dwuwieżowa fasada kopułowej bazyliki. We wnętrzu kościoła, które zdobią różnokolorowe marmury, znajduje się 6 organów z początku XIX wieku. W atrium stoją piękne barokowe rzeźby, wykonane przez członków szkoły rzeźbiarskiej założonej przez króla Józefa I Reformatora w 1754 roku i prowadzonej przez włoskiego artystę Alessandro Giustiego (1715-1799). Ze szkoły tej wyszło wielu wybitnych rzeźbiarzy. Najbardziej znanym nauczycielem owej szkoły był Joaquim Machado de Castro (1731-1822), który uczestniczył m.in. w budowie lizbońskiej Basílica da Estrela. Monumentalny kompleks pałacowo-klasztorny powstał za panowania najbardziej ekstrawaganckiego króla portugalskiego, Jana V de Bragança, zwanego Wielkodusznym. Młody król złożył ślub, iż wzniesie klasztor i bazylikę w dowód wdzięczności za narodziny następcy tronu (choć bardziej prawdopodobne jest, że uczynił to dla zadośćuczynienia za swe głośne ekscesy erotyczne).

Zanim zagłębiliśmy się w ciekawe wnętrza zabytkowych budowli trzeba było posilić się w lokalnej restauracji, zlokalizowanej naprzeciw nich i na krótki czas nasze zainteresowanie skupiło się na zaserwowanych nam potrawach.

Na sąsiedniej ulicy dostrzegliśmy też biuro informacji turystycznej, dokąd udaliśmy się po plan miasteczka i foldery - niestety, biuro było zamknięte, chyba z racji pory obiadowej.

Nie zrażeni tym, ruszyliśmy na zwiedzanie. Budowla miała być początkowo skromna. Przewidywano, że w klasztorze zamieszka 13 franciszkanów. Jednak wraz z napływem bogactw z Brazylii, król oraz jego wykształcony we Włoszech architekt Johann Friedrich Ludwig (1673-1752), znany w Portugalii jako João Frederico Ludovice, sięgnęli po bardziej śmiałe rozwiązania. W efekcie, w ukończonym klasztorze mogło zamieszkać 330 zakonników. Wspaniała bazylika została konsekrowana w dniu 41. urodzin monarchy 22 października 1730 roku, w trakcie trwających 8 dni obchodów.

Zwiedzanie obiektu zaczyna się od pomieszczeń klasztornych. Na pierwszym zdjęciu widzimy kuchnię. Następnie przechodzi się do apteki, by zobaczyć stare słoje na lekarstwa oraz dawne instrumenty medyczne. Warto zobaczyć także klasztorny szpital (Enfermaria), widoczny na drugim zdjęciu, gdzie 16 pacjentów mogło, nie wstając z łóżek, przysłuchiwać się mszy świętej odprawianej w przyległej kaplicy. Do zwiedzania udostępniono też cele klasztorne, z których jedną widzimy na trzecim zdjęciu.

Jedna z rzeźb zdobiących pomieszczenia klasztorne.

Rzeźby przedstawiające męczeństwo św. Marka. Według tradycji, miał być on założycielem gminy chrześcijańskiej w Aleksandrii i jej pierwszym biskupem. Tam również miał ponieść śmierć męczeńską za panowania cesarza Nerona (37-68). Inni przesuwają, raczej słusznie, datę jego śmierci do czasów Trajana (53-117). Stara tradycja utrzymuje, że miało to miejsce 25 kwietnia. Odnośnie męczeństwa św. Marka nie mamy jednak żadnych danych. Ciekawe, że autor przedstawił postaci świętego i towarzyszących mu osób w zakonnych habitach, a nie w strojach z epoki cesarstwa rzymskiego.

Widok z okien pałacu na wewnętrzny dziedziniec.

Pałac królewski ozdobiono marmurami, egzotycznym drewnem i licznymi dziełami sztuki. Na zdjęciu widoczna jest Sala Tronowa (Sala do Trono).

Sypialnia w apartamentach królewskich.

Dekoracja malarska na plafonie jednej z sal.

Jeden z korytarzy pałacowych i pomieszczenia pałacowe tworzące amfiladę. Pokoje reprezentacyjne na piętrze pałacu ciągną się wzdłuż całej monumentalnej fasady zachodniej. Apartamenty króla dzieli od apartamentów królowej odległość aż 232 m.

Komnaty pałacowe. Trzeba pamiętać, że wiele pięknych mebli oraz dzieł sztuki zostało wywiezionych do Brazylii przez rodzinę królewską, uciekającą przez Francuzami w 1807 roku. Pałac w Mafrze nie był ulubioną rezydencją rodziny królewskiej, z wyjątkiem tych jej członków, którzy polowali na pobliskich terenach łowieckich. W Sali Myśliwskiej (Sala da Caça) zwraca uwagę bogata kolekcja trofeów oraz ozdobionych nimi mebli.

Jedna z rzeźb zdobiących wnętrza pałacu.

Największym skarbem Mafry jest wspaniała biblioteka z wzorzystymi marmurowymi podłogami, rokokowymi szafami na książki i zbiorem ok. 36.000 woluminów w pozłacanych skórzanych oprawach, wśród których znajduje się cenny pierwodruk poematu "Luzjady" ("Os Lusĭadas") - portugalskiego eposu narodowego autorstwa Luísa Vaz de Camõesa (~1524-1580), opublikowanego w 1572 roku, tzw. "Kroniki norymberskiej" z 1493 roku oraz najwcześniejsze wydanie Homera w języku greckim. Ciekawostką jest, że od chwili otwarcia biblioteki w 1771 roku żyje tu kolonia małych nietoperzy - zjadają one owady, które mogłyby uszkodzić książki.

W jednym ze skrzydeł kompleksu pałacowego mieści się szkoła wojskowa piechoty - Escola Prática de Infantaria (EPI).

Pomnik wzniesiony ku chwale żołnierzy portugalskich.

-----


Ó
bidos

 

Óbidos jest urokliwym miasteczkiem w zachodniej części Regionu Centralnego Portugalii w historycznym regionie Estremadura. Liczy ono ok. 3.100 mieszkańców (cała gmina - ok. 12.000 mieszkańców). Nazwa miasta prawdopodobnie pochodzi od łacińskiego terminu "oppidum", oznaczającego twierdzę lub ufortyfikowane miasto, co wskazuje na istnienie tu osady już w okresie rzymskim. W rzeczy samej, osada w tym miejscu istniała jeszcze przed przybyciem Rzymian. Została założona przez plemiona celtyckie, a potem była handlowym ośrodkiem Fenicjan, co potwierdziły badania archeologiczne. Z okresu rzymskiego zachowały się w pobliżu pozostałości forum, łaźni i innych budowli. W V wieku, leżące nieco niżej rzymskie miasto Eburobrittium zostało porzucone, a mieszkańcy osiedlili się w bezpieczniejszym miejscu, leżącym wyżej - w miejscu dzisiejszego Óbidos. W VIII wieku Maurowie, którzy zajęli te tereny, zbudowali na wzgórzu fortyfikacje. Ziemie te zostały odebrane Maurom przez pierwszego króla Portugalii Alfonsa I Zdobywcę (1109-1185) w 1148 roku. Tradycja mówi, że udanym szturmem na zamek Maurów kierował rycerz Gonçalo Mendes da Maia (~1079-1170). Zdobycie Óbidos było ostatnim etapem rekonkwisty regionu Estremadura. W roku 1195 osada otrzymała pierwsze przywileje od króla Sancho I Kolonizatora (1154-1212). Kolejny król, Alfons II Gruby (1185-1223), nadał prawa do Óbidos królowej Urrace Kastylijskiej (1186-1220) i od tej pory miejscowości patronowały królowe Portugalii, a Óbidos zyskało nieformalną nazwę "Miasta Królowych" ("Vila das Rainhas"). Wiele królewskich małżonek wzbogaciło miasto swymi darami w okresie od średniowiecza do XVI wieku. Reformy administracyjne króla Manuela I Szczęśliwego (1469-1521) nadały miastu formalny statut i doprowadziły do zmian organizacyjnych struktury miejskiej.

Trzęsienie ziemi w 1755 roku spowodowało zniszczenia w murach miejskich, kilku kościołach oraz wielu domach mieszkalnych. W czasach napoleońskich w pobliżu Óbidos pod miejscowością Roliça doszło 17 sierpnia 1808 roku do bitwy, w której angielsko-portugalskie wojska dowodzone przez Arthura Wessleya (1769-1852), 1. księcia Wellington pokonały siły francuskiego generała Henriego Françoisa Delaborde'a (1764-1833). W roku 1974 miejscowość była także ośrodkiem działania Ruchu Sił Zbrojnych (MFA) dążącego do przemian demokratycznych i odegrała rolę w tzw. "rewolucji goździków".

-----

Óbidos stanowi dobrze zachowany przykład architektury średniowiecznej - jego ulice, place, mury i zamek są popularne wśród turystów. To położone na wzgórzu miasteczko o pobielonych domach zamknięte jest w XIV-wiecznych murach. Każdego roku w lipcu w mieście odbywa się impreza pod nazwą ”Średniowieczny Rynek” (”Mercado Medieval”). Powiewające flagi z herbami, handlarze, kuglarze, błaźni, minstrele, żołnierze w strojach z epoki tworzą niezapomniany nastrój i klimat. Można zrobić zakupy w tradycyjnych warsztatach średniowiecznych rzemieślników, obejrzeć pokazy jazdy konnej, kostiumową paradę i turnieje rycerskie. Lokalne restauracje serwują też wiele średniowiecznych przysmaków.

Porta da Vila to główna brama wiodąca do średniowiecznego miasta. Można podziwiać w niej kapliczkę z balkonem, pokrytą XVIII-wiecznymi azulejos przedstawiającymi Mękę Pańską. Można znaleźć również inskrypcję odnoszącą się do Matki Bożej Bolesnej - Patronki Óbidos. Interesującymi detalami Bramy Miejskiej są też malowany sufit przedstawiający koronę cierniową oraz podwójne drzwi, typowe dla portugalskich zamków.

W swoim czasie Óbidos było ważnym portem. Gdy w XVI stuleciu rzeka zamuliła się, miasto straciło strategiczne znaczenie. Dzisiaj odrestaurowane Óbidos jest wielką atrakcją turystyczną. Warto zagłębić się w jego klimatyczne uliczki. Wystarczy odejść w bok od głownej ulicy, by rozkoszować się spokojem i urodą takich zaułków. Domy otaczające labirynt wąskich uliczek pomalowano są na biało - mają one niebieskie lub żółte podmurówki oraz kolorowe podokienne skrzynki na kwiaty. Spacerując po takich uliczkach Óbidos warto spróbować miejscowego trunku "ginja" - pysznego likieru wiśniowego, serwowanego w "kieliszkach" z gorzkiej czekolady w bardzo wielu miejscach - zwłaszcza na Rua Direita. Óbidos jest także miastem goszczącym Międzynarodowy Festiwal Czekolady.

Kościół p.w. św. Piotra (Igreja de São Pedro). Pierwotna średniowieczna gotycka świątynia miała trzy nawy. W XVI wieku została ona przebudowana. Baptysterium i klatka schodowa wieży przetrwały wiele naturalnych katastrof, w tym trzęsienie ziemi w roku 1531. Portal pochodzi z XVII wieku. Trzęsienie ziemi z 1755 roku zniszczyło kościół, który następnie został całkowicie odbudowany. Powiada się, że w kościele tym jest pochowana znana malarka Josefa de Ayala Figueira (1630-1684), znana również jako Josefa d’ Óbidos.

Granitowy pręgierz (pelourinho) z końca XV wieku. Był symbolem władzy i autonomii miejskiej. Służył też do wymierzania kar przestępcom. Z jednej strony widnieje na nim tarcza z herbem królewskim, z drugiej zaś - sieć rybacka, ofiarowana miastu przez królową Eleonorę Lancaster (1458-1525) dla upamiętnienia jej syna Alfonsa (1475-1491), który poniósł śmierć w wypadku na polowaniu. Przypomina ona sieć, w jakiej rybacy przynieśli królowej ciało jej jedynego syna. Z tyłu widoczna jest główna świątynia miasta - kościół p.w. NMP (Igreja de Santa Maria). Legenda głosi, że kościół p.w. NMP powstał w czasach Wizygotów, a za panowania arabskiego był meczetem. Pod koniec XV wieku królowa Eleonora Lancaster gruntownie przebudowała świątynię, a królowa Katarzyna Habsburg (1507-1578) odbudowała ją po trzęsieniu ziemi z 1535 roku. Godny uwagi jest manierystyczny portyk z przedstawieniem Matki Bożej, malowany drewniany strop z 1676 roku, azulejos z końca XVII wieku i retabulum z ok. 1620-1622 roku, renesansowy nagrobek João de Noronha (1410-?) i jego żony Isabel de Sousa z lat 1529-1532 oraz XVIII-wieczne organy.

Starówka zachowała autentyczność, ponieważ nie ma tu żadnych nowych obiektów, a kawiarnie i sklepy z pamiątkami urządzono we wnętrzu lub obok oryginalnych zabytkowych budynków. Sprzedawcy ceramiki prezentują często swoją ofertę na pobielonych murach starych zabytkowych domów. Bardzo popularną pamiątką i jednym z symboli Portugalii jest tzw. kogut z Barcelos. Legenda głosi, że pewnego pielgrzyma z hiszpańskiej Galicji, wracającego z Barcelos do Santiago de Compostela oskarżono o kradzież i skazano na śmierć. Ostatnią prośbą skazanego było spotkanie z sędzią, który właśnie zabierał się do zjedzenia pieczonego koguta. Skazaniec przysiągł, że jest niewinny i oświadczył, że w dowód jego niewinności kogut wstanie i zapieje. Sędzia nie uwierzył i odsunął danie, ignorując prośbę, a nieszczęśnika powieszono. Gdy jednak to się stało, kogut stanął na talerzu i zapiał. Sędzia zdał sobie sprawę z pomyłki i pospieszył na miejsce kaźni, gdzie okazało się, że dzięki luźno zawiązanemu węzłowi skazaniec cudownie uniknął śmierci. Po latach powrócił on do Barcelos, gdzie wyrzeźbił Cruzeiro do Senhor do Galo (Krzyż, u stóp którego stoi ów kogut), obecnie przechowywany w miejscowym muzeum.

Możliwa jest też opcja zwiedzania miasta bryczką, ale chyba lepiej poznamy je przemieszczając się "per pedes apostolorum".

Mury zamku i kościół p.w. św. Jakuba (Igreja de São Tiago). Jego budowę zlecił król Sancho I Kolonizator (1154-1212) w roku 1186. Pierwotna świątynia miała trzy nawy i wejście bezpośrednio od strony zamku. Kościół p.w. św. Jakuba był używany przez rodzinę królewską podczas jej pobytów w Óbidos. Zdobiły go liczne dzieła sztuki, wśród których wyróżniała się gotycka snycerka tzw. Galerii Królowej. Kościół został całkowicie zniszczony przez trzęsienie ziemi w 1755 roku i odbudowany w roku 1772 z fasadą wychodzącą na główną ulicę miasta (Rua Direita) i głównym ołtarzem skierowanym ku północy. Kościół posiadał ołtarz z manierystycznym malowidłem przedtawiającym św. Jakuba Starszego, wykonanym na dębowej desce przez nieznanego artystę (być może Luísa de Moralesa) w II połowie XVI wieku.

Brama prowadząca na średniowieczny zamek.

Zamek, którego początki sięgają czasów rzymskich, zostal zbudowany za czasów panowania arabskiego. Po chrześcijańskiej rekonkwiście w roku 1148 zamek był wielokrotnie naprawiany i rozbudowywany. Zamek i mury miasta były przebudowane, między innymi, za panowania królów Dionizego I (1261-1325) i Ferdynanda I (1345-1383). Za panowania króla Manuela I Szczęśliwego gubernator nakazał zbudowanie pałacu i przebudowę niektórych fragmentów zamku. Pałac doznał dużych zniszczeń w czasie trzęsienia ziemi w 1755 roku. W XX wieku podadł w całkowitą ruinę, a niedawno został odrestaurowany i przeznaczony na stylowy historyczny hotel.

Wieża kościoła p.w. św. Jakuba widziana z terenu zamku.

Azulejos, przedstawiające winobranie. Warto pamiętać, że Óbidos jest również regionalnym ośrodkiem winiarskim.

Pomnik poświęcony Luísowi Vaz de Camõesowi (Padrão Camoniano), największemu poecie portugalskiemu. Autorem pomnika, wzniesionego w 1932 roku, jest Raul Lino da Silva (1879-1974).

-----

 

Alcobaça

 

 

Odległa o ok. 150 km od Lizbony Alcobaça jest miastem w Regionie Centralnym Portugalii, leżącym w historycznej prowincji Estremadura. Miasto rozwinęło się wzdłuż dolin rzek Alcoa i Baça, od których wywodzi swą nazwę. Liczy ok. 16 tys. mieszkańców. Jednym z miast partnerskich Alcobaça jest polski Bełchatów. Miasto słynie ze swojego cysterskiego klasztoru i największego w Portugalii kościoła, wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO.

W starożytności istniała w tym miejscu osada Helcombatie. Po upadku Imperium Rzymskiego dominowali na tych terenach Wizygoci, którzy zostali stąd wyparci przez Arabów w VIII wieku. Ta część Portugalii została odbita przez chrześcijan pod koniec pierwszej połowy XII wieku i z tym okresem związana jest historia klasztoru. Klasztor cystersów, którzy przybyli do Portugalii w 1138 roku, ufundował w 1153 roku król Alfons Henryk (1109-1185), znany też jako Alfons I Zdobywca. Był on także symbolicznym prezentem portugalskiego władcy dla opata Bernarda z Clairvaux (1090-1153), przyszłego świętego. Prace nad budową ruszyły w roku 1178 i były kontynuowane także przez następców Alfonsa I. Główne zabudowania opactwa i kościół zostały ukończone w 1252 roku za panowania króla Dionizego I (1261-1325). Mnisi wprowadzili się do budującego się klasztoru w 1223 roku. Klasztor, otrzymując szerokie uprawnienia z rąk królewskich, już pod koniec XIII wieku zyskał wielkie wpływy, stając się najpotężniejszym w Portugalii. Jurysdykcja - sprawowana przez zakonników nad żyznymi ziemiami, 13 miastami, 4 portami morskimi i 2 zamkami - przynosiła zakonowi ogromne zyski, jak również prestiż polityczny. Opactwo stało się ośrodkiem nauki, kultury, polityki a nawet nowoczesnej agronomii. Już w 1269 roku uruchomiono szkołę przyklasztorną, zaś tutejsza biblioteka rękopisów była jedną z największych w Portugalii. Opat był potężnym wielmożą. Od początku panowania Jana I Dobrego (1385) do kresu panowania Jana IV Szczęśliwego (1604-1656) był on mianowany przez króla i był członkiem Rady Królewskiej oraz pełnił inne urzędy państwowe. Jednak opływający w bogactwa braciszkowie z upływem czasu zaczęli prowadzić ekstrawagancki i wystawny tryb życia. Upadek i zepsucie moralne nie licowały z regułą cysterską. W roku 1810 francuscy najeźdźcy splądrowali opactwo, wywożąc jego najważniejsze skarby - w tym cenną bibliotekę. Pozostałe przedmioty zostały rozkradzione w 1834 roku podczas antyklerykalnych zamieszek i kasaty zakonów w Portugalii. Wtedy też zakonnicy opuścili klasztor.

Klasztor w Alcobaça zwiedzaliśmy późnym popołudniem na 1,5 godziny przed jego zamknięciem. Uniknęliśmy dzięki temu tłumu turystów i mogliśmy w spokoju i ciszy pospacerować po klasztornych zakamarkach. Niestety, późna pora nie pozwoliła na zwiedzenie regionalnego muzeum wina, które również mieści się w tym miasteczku.

-----

Widok kompleksu kościelno-klasztornego. Zbudowanie kościoła p.w. MB Zwycięskiej (Igreja da Santa Maria da Victoria) i klasztoru dla sprowadzonych wcześniej do Portugalii cystersów było wypełnieniem ślubu, złozonego przez pierwszego króla Portugalii Alfonsa I Zdobywcy po odbiciu z rąk Maurów miasta Santarém w 1147 roku. Po obu stronach głównego wejścia stoją marmurowe figury św. Benedykta i św. Bernarda. Ozdobna barokowa fasada kościoła została dobudowana w 1725 roku.

Kościół p.w. MB Zwycięskiej wzorowany jest na rozwiązaniach słynnego opactwa cystersów w Clairvaux we Francji. Kościół jest największą średniowieczną budowlą sakralną na terenie Portugalii - ma 106 m długości i 20 m wysokości, licząc od wewnątrz. Kościół był pierwszą gotycką budowlą w Portugalii. Został wybudowany na planie krzyża łacińskiego z wpływami elementów mauretańskich, a w późniejszych wiekach uzupełniony sztuką baroku. Sklepienia i wysokie filary naw kościoła stwarzają wrażenie harmonii i niezwykłej prostoty.

Grobowiec króla Piotra I Sprawiedliwego (1320-1367), zwanego też Okrutnym. Naprzeciwko znajduje się nagrobek jego ukochanej - Ines de Castro (~1320/1325-1355). Forma obu sarkofagów, stosowana często w XIV-wiecznej sztuce sepulkralnej, znajduje tu jedną z najwspanialszych ekspresji artystycznych. Ozdoby rzeźbiarskie wyrażają chrześcijańską symbolikę związaną z ludzkim losem, śmiercią i nadzieją na życie wieczne.



Grobowiec Ines de Castro. Ojciec Piotra, król Alfons IV Dzielny (1291-1357), uważając, że rodzina de Castro stanowi zagrożenie, rozkazał ją zasztyletować. Po śmierci ojca Piotr I zemścił się na dwóch zabójcach, każąc wyrwać im serca. Oświadczywszy, że Ines była jego potajemnie poślubioną żoną rozkazał ją ekshumować i koronować. Nakazał też dworzanom klękać przed ubraną w królewskie szaty Ines i całować jej rozkładającą się dłoń.

Grobowce Piotra i Ines znajdują się naprzeciw siebie, gdyż król obstawał, by byli pochowani tak, by w dzień Sądu Ostatecznego mogli się zobaczyć jako pierwsi. W kościele są pochowane także królowe Urraka Kastylijska (1186-1220) i Beatrycze Kastylijska (1242-1303) oraz królowie Alfons II Gruby (1185-1223) i Alfons III (1210-1279), a także inni członkowie rodzin królewskich. W widocznej na zdjęciach kaplicy znajdują się grobowce drugiej żony króla Alfonsa III, Beatrycze i dzieci - Ferdynanda, Wincentego i Sanchy.


Wejście do zakrystii kościoła. Ozdobny manueliński portal przypisuje się kastylijskiemu architektowi Juanowi de Castillo (1470-1552), znanemu w Portugalii jako João de Castilho.

Niektóre z rzeźb zdobiących wnętrze kościoła p.w. MB Zwycięskiej.

W tzw. Sali Królów (Sala dos Reis). Jej nazwa pochodzi od zgromadzonych tu posągów wszystkich królów, panujących w Portugalii aż do rządów Józefa I Reformatora (1714-1777). Niebieskie XVIII-wieczne azulejos w Sali Królów przedstawiają oblężenie Santarém, ślubowanie króla Alfonsa I Zdobywcy i założenie klasztoru, czyli skrót genezy opactwa. Dekoracja rzeźbiarska w Sali Królów przedstawia koronację Alfonsa I Zdobywcy. Choć tytułu królewskiego używał on juz od 1139 roku, to jego uznanie przez papieża Aleksandra III (~1100-1181) nastąpiło dopiero w 1179 roku.

Z uwagi na swe wspaniałe wymiary i proporcje, wyrazistość stylu architektonicznego, piękno zastosowanych materiałów, staranność i dbałość o szczegóły wykonania klasztor w Alcobaça stanowi arcydzieło gotyckiej sztuki cystersów. Jest zarazem świadectwem rozpowszechniania się stylu estetycznego, który rozwinął się w Burgundii w czasach św. Bernarda i przetrwania idei, charakteryzującej wcześniejsze budowle zakonne, jak np. opactwo w Fontenay.

Tzw. Krużganki Ciszy (Claustro do Silencio) ufundował w roku 1308 "król-poeta" Dionizy I (1261-1325). Monarcha ten zapoczątkował w opactwie tradycje literackie i artystyczne. Twórcami krużganków byli architekt Domingo Domingues i mistrz Diogo. Konstrukcja i dekoracja krużganków świadczy o cysterskim umiłowaniu prostoty. Na krużganki wychodzi kilka pomieszczeń klasztoru, m. in. kapitularz i dormitorium. Spacer klasztornymi krużgankami zachęca do wyciszenia się i kontemplacji. Sama nazwa "Krużganki Ciszy" wywodzi się zapewne z zakazu prowadzenia rozmów przez zakonników na terenie klasztoru.

Przed wejściem do refektarza znajduje się zadaszone i otoczone kolumnami pomieszczenie z doprowadzoną bieżącą wodą, gdzie bracia mogli myć ręce przed udaniem się na posiłek.

Dziedziniec klasztorny oraz pomieszczenia klasztorne.

Górne piętro klasztoru jest dużo późniejsze - zostało zbudowane za czasów króla Manuela I Szczęśliwego (1469-1521). Zostało ono zbudowane na początku XVI wieku na polecenie opata Jorge de Melo wg projektu João de Castilho. W krużgankach na piętrze występują okrągłe łuki i w znacznie mniejszym stopniu zaznaczają się tu wpływy gotyku.

Spojrzenie z krużganka na piętrze w kierunku refektarza i kuchni klasztornej.

Klasztorna XVIII-wieczna kuchnia. Można tu zobaczyć przynależne do niej piwnice, olbrzymi komin i strumień rzeczki Rio Alcoa, który został tu skierowany w celu dostarczania świeżej wody. W przyległej kuchni można było na ruszcie upiec nawet całego wołu. Warto pamiętać, że w najlepszym okresie istnienia opactwa, liczba zakonników w Alcobaça oscylowała wokół 1.000 osób.

Refektarz klasztorny. W tym miejscu najłatwiej wyobrazić jest sobie co, w jakiej ilości i jakiej jakości spożywali zakonnicy. Schody w sali prowadzą do ambony, z której jeden z zakonników odczytywał fragmenty Biblii, gdy pozostali spożywali posiłek.

-----

Fátima

 

Jak podaje jeden z przewodników po Portugalii, Fátima nie jest miejscem dla ateistów, o czy podobno informuje nawet przydrożna tablica. Miejscowość zyskała światową renomę i stała się jednym z największych w świecie chrześcijańskim centrów pielgrzymkowych, po tym jak trójce dzieci 13 maja 1917 roku objawiła się Matka Boska, a potem ukazywała się 13 dnia każdego miesiąca, aż do 13 października im i innym mieszkańcom miasteczka. Ostatniemu z objawień towarzyszył tzw, "cud Słońca", (O Milagre do Sol) - zjawisko dziwnej aktywności i ruchu słońca na niebie, obserwowane przez ok. 30-100 tys. osób, którego nikt nie zdołał wytłumaczyć przyczynami naturalnymi w absolutnie wiarygodny sposób. Kościół uznał autentyczność objawień. Procesje, odbywające się w ich rocznice - 13 maja i 13 października - przyciągają tłumy pątników z całego świata. Należy podkreślić, że jest to jedno z nielicznych (kilkunastu) miejsc objawień maryjnych oficjalnie uznanych przez Kościół. W Polsce jedynym takim miejscem jest Gietrzwałd na Warmii.

-----

Gdyby nie uznane oficjalnie przez Kościół objawienia maryjne, Fátima byłaby niczym nie wyróżniającym sie prowincjonalnym miasteczkiem. Dziś jest jednym z największych crrześcijańskich centrów pielgrzymkowych. Co ciekawe, nazwa miasta wywodzi sie jeszcze z czasów arabskich i została nadana na cześć córki proroka islamu Mahometa (570-632), która nosila imię Fátima (Fatimah).

Pomnik węgierskiego werbisty ks. Lajosa Kondora (1928-2009), który od 1954 roku żył i pracował w Fátimie. Celem życia ks. Kondora było rozpowszechnianie orędzia fatimskiego. Był duszpasterzem pielrzymów, stworzył węgierską kaplicę i kalwarię w Fátimie. Działał na rzecz umocnienia relacji węgiersko-portugalskich. Jego pomnik odsłonili 7 marca 2015 roku prezydent Węgier János Áder, głowa kościoła węgierskiego kardynał Péter Erdő i burmistrz Fátimy Paulo Fonseca.

Zbliżając się do Sanktuarium MB Fatimskiej (Santuário de Nossa Senhora de Fátima) napotkamy wiele podobnych sklepów. Musi to być chyba niezły biznes, bo mimo bardzo dużej konkurencji wszystkie - a są ich dziesiątki - nieźle prosperują. Oczywiście, najszersza jest oferta obejmująca figurki MB Fatimskiej. Sacrum i profanum sąsiadują w Fátimie ze sobą w bardzo wielu miejscach, a niekiedy wręcz się przenikają.

Bazylika p.w. MB Różańcowej wzniesiona została w pobliżu miejsca objawień. Projekt kościoła wykonał holenderski architekt Gerard van Kriechen. 13 maja 1928 roku arcybiskup Evory Manuel da Conceiçăo Santos (1876-1955) poświęcił kamień węgielny pod budowę świątyni. Kościół konsekrowano 7 października 1953 roku. W listopadzie 1954 roku papież Pius XII (1876-1958) dekretem "Luce Suprema" nadal kościołowi tytuł bazyliki mniejszej. W witrażach kościoła przedstawiona została historia objawień maryjnych w Fátimie. Po obu stronach Placu Modlitwy w Sanktuarium znajdują się budynki domów rekolekcyjnych: MB Bolesnej i MB z Góry Karmel. W ciągu roku odbywają się w nich wydarzenia o charakterze religijnym i duszpasterskim. Bazylika została zbudowana w stylu neobarokowym z kamienia z regionu Moimento, ołtarze natomiast wykonano z portugalskich marmurów z okolic Estremoz, Pero Pinheiro i Fátimy. Świątynia ma 70,5 m długości i 37 m szerokości. Marmurowe anioły na fasadzie wykonał Albano França. Wieża wznosi się na wysokość 65 m i jest zwieńczona koroną z brązu o wadze 7.000 kg oraz krzyżem, podświetlanym w nocy. Carillon składa się z 62 dzwonów, z których największy waży 3.000 kg. W czterech narożnikach bazyliki umieszczono posągi św. Antonio María Clareta, św. Dominika, św. Jana Eudesa i św. Stefana, króla Węgier. Duży posąg MB Fatimskiej, stojący w niszy nad wejściem do bazyliki, wyrzeźbił w latach 1956-1958 amerykański dominikanin Thomas McGlynn (1906-1977). Przy pracy kierował się on wskazaniami Łucji dos Santos, która opisała mu wygląd Maryi podczas objawień. Ostateczny efekt jest wynikiem ich współpracy. Posąg został przekazany 13 maja 1958 roku dla Sanktuarium jako dar katolików amerykańskich. Z obu stron bazyliki znajduje się okazała kolumnada, zaś 15 ołtarzy wewnątrz świątyni jest poświęconych 15 tajemnicom różańca. Niestety, podczas naszego pobytu bazylika była w remoncie i nie mogliśmy zobaczyć jej wnętrza.

Pomnik rodzeństwa Franciszka (1908-1919) i Hiacynty (1910-1920) Marto, dwojga z trójki pastuszków, którzy doświadczyli objawień. Franciszek i Hiacynta urodzili się jako najmłodsze dzieci Manuela i Olimpii Marto. Byli analfabetami. Wraz z kuzynką Łucją pomagali w gospodarstwie rodzinnym, pasąc owce. Franciszek był spokojnym i małomównym, głęboko wierzącym i zaangażowanym w praktyki religijne chłopcem, opiekuńczym wobec zwierząt. Lubił modlić się w samotności. Wkrótce po objawieniach w następstwie grypy (tzw. "hiszpanki") wywiązało się u niego zapalenie płuc. Zmarł w rodzinnym domu 4 kwietnia 1919 toku. Hiacynta była młodszą siostrą Franciszka. Po przeżytych objawieniach bardzo zwiększyła się jej religijność, podejmowała praktyki pokutne i ascetyczne w intencji nawrócenia grzeszników, realizując zalecenia, jakie otrzymała podczas objawień. W następstwie grypy rozwinęło się u niej ropne zapalenie opłucnej. Przeszła operację, usunięcia dwóch żeber. Ze względu na stan jej serca, nie mogła być znieczulona. Swoje cierpienia ofiarowała za nawrócenie grzeszników. Zmarła 20 lutego 1920 roku w szpitalu w Lizbonie. Łucja dos Santos (1907-2005) w 1925 roku wstąpiła do Zgromadzenia Sióstr św. Doroty w Vilar, a w 1948 za pozwoleniem papieża Piusa XII odeszła ze zgromadzenia i wstąpiła do zakonu karmelitanek w Coimbrze. Przyjęła imię siostry Marii Łucji od Jezusa i Niepokalanego Serca Maryi. Kolejne wizje miała w 1925 i 1929 roku. Po jej śmierci w Portugalii ogłoszono żałobę narodową. W trzecią rocznicę jej śmierci papież Benedykt XVI rozpoczął jej proces beatyfikacyjny, odstępując od prawa mówiącego, iż proces taki może rozpocząć się najwcześniej pięć lat od śmierci.Cała trójka - Franciszek, Hiacynta i Łucja - jest pochowana w fatimskiej bazylice.

Na Placu Modlitwy, który jest dwukrotnie większy od Placu św. Piotra w Watykanie, często widuje się pielgrzymów odmawiających różaniec i idących na kolanach do Kaplicy Objawień. Nie jest to łatwe, bo droga z kościoła p.w. Trójcy Przenajświętszej do Kaplicy Objawień jest dość długa i prowadzi przez cały wielki Plac Modlitwy. Wielu pielgrzymów podejmujących ten trud zakłada specjalne ochraniacze na kolana, w które można się zaopatrzyć w sklepach i na straganach w pobliżu sanktuarium.

W pobliżu Sanktuarium można też zaopatrzyć się w świece, z którymi wierni udają się do pobliskiej Kaplicy Objawień.



Kaplica objawień (Capela das Aparições). W miejscu objawień Matki Boskiej wzniesiono postument z Jej figurą. Zgodnie z prośbą przekazaną trojgu pastuszkom, w 1919 roku zbudowano też kaplicę. Pierwszą mszę odprawiono w niej 13 października 1921 roku. 6 marca 1922 roku kaplica została wysadzona w powietrze, po czym jeszcze w tym samym roku odbudowano ją. W 1982 roku z okazji wizyty papieża Jana Pawła II (1920-2005) zbudowano nad nią zadaszenie, a w 1988 roku pokryto ją drzewem sosnowym, sprowadzonym z Syberii. Kaplica pomimo renowacji zachowała swój pierwotny, ludowy charakter. Papież Jan Paweł II przypisywał swoje ocalenie z zamachu w 1981 roku wstawiennictwu Maryi. Pocisk, którym został raniony, przekazał jako wotum do sanktuarium fatimskiego. Został on umieszczony w koronie figury Matki Bożej w Kaplicy Objawień.

Wieczorne nabożeństwo różańcowe w Kaplicy Objawień, w którym uczestniczyliśmy. Było prowadzone w językach: portugalskim, hiszpańskim, francuskim, włoskim, czeskim i polskim. Po zakończeniu nabożeństwa różańcowego, na placu odbywa się uroczysta procesja z zapalonymi świecami.

Zasadzone w pobliżu Kaplicy Objawień drzewo ma przypominać dąb, który rósł na polu, na którym pastuszkom ukazała się Matka Boska.

Naprzeciw bazyliki, po drugiej stronie olbrzymiego Placu Modlitwy, zbudowano w latach 2004-2007 kościół p.w. Trójcy Przenajświętszej (Igreja da Santíssima Trindade). Ma on 95 m długości, 115 m szerokości i 20 m wysokości. Wnętrze jest nachylone amfiteatralnie, dzięki czemu ołtarz jest dobrze widoczny z każdego miejsca. W prezbiterium jest miejsce dla ok. 100 koncelebransów. W kościele są 3 kaplice: Najświętszego Serca Jezusowego, Niepokalanego Serca Maryi i Zmartwychwstania Jezusa. Projekt świątyni wykonał grecki architekt Alexandros Tombazis. Autorami wystroju wnętrza świątyni i jej otoczenia są renomowani artyści z kilku krajów: Pedro Calapez z Portugalii i Kerry Joe Kelly z Kanady (drzwi główne), Maria Loizidou z Cypru, Catherine Green z Irlandii, Benedetto Pietrogrande z Włoch, Alvaro Sizo Viera z Portugalii (rzeźby na portyku i w kościele), Marko Ivan Rupnik ze Słowenii (tylna ściana). 34-metrow krzyż stojący obok kościoła, dzieło niemieckiego artysty Roberta Schada, jest zaproszeniem do modlitwy pokutnej. Niektórzy pielgrzymi nawiedzający fatimskie sanktuarium właśnie stąd przechodzą na kolanach cały Plac Modlitwy, odmawiając różaniec. Pomnik papieża Jana Pawła II obok kościoła p.w. Trójcy Przenajświętszej jest dziełem polskiego rzeźbiarza prof. Czesława Dźwigaja, laureata wielu prestiżowych nagród, autora m.in. Pomnika Ofiag Grudnia 1970 w Szczecinie, czy Pomnika Tolerancji w Jerozolimie.

Do fatimskiego sanktuarium pielgrzymowało też trzech papieży. W 1967 roku Paweł VI (1897-1978), którego pomnik widzimy na zdjęciu, w 50. rocznicę objawień modlił się tu o pokój na świecie oraz o jedność Kościoła. W 1982 i 1991 roku Jan Paweł II dziękował za ujście z życiem po zamachu na Placu św. Piotra, a w roku 2000 beatyfikował Franciszka i Hiacyntę. W 2010 roku Fátimę nawiedził Benedykt XVI. W trakcie objawień zostały przekazane tzw. tajemnice fatimskie, które początkowo nie zostały upublicznione. Zapisanie i upublicznienie dwóch z trzech wizji nastąpiło w 1941 roku. Trzecią z wizji, zapisaną w 1944 roku, upublicznił Jan Paweł II w 2000 roku. Pierwsza tajemnica ukazuje wizje piekła, druga - wybuch i nieszczęścia II wojny światowej, klęski głodu na Ziemi i prześladowania Kościoła, trzecia - odnosi się do zamachu na papieża.

Hotel "Santa Mafalda", w którym mieszkaliśmy. Bardzo przyjemne, czyściutkie i klimatyzowane pokoje, niezłe śniadanka, bezpłatny parking i umiarkowana cena (niecałe 40 € za dwie osoby). Polecam.

-----

 

Batalha

  

Batalha to miejscowość w regionie Centrum w historycznej krainie Beira Litoral. Liczy ok. 7.500 mieszkańców. Jest to kolejne miejsce w Portugalii z gatunku "must see", słynące z pięknego klasztoru, wpisanego w 1983 roku na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO.

Miejscowość została założona wraz z ufundowaniem Klasztoru MB Zwycięskiej (Mosteiro de Santa Maria da Vitória) przez króla Portugalii Jana I Dobrego (1357-1433) w podzięce za cudowną interwencję Matki Boskiej i zwycięstwo nad Hiszpanami w bitwie pod Aljubarrotą. Bitwa ta zdecydowała o zachowaniu przez Portugalię niepodległości, gdy kastylijski król Jan I (1358-1390) po ślubie z portugalską księżniczką Beatrycze (1373-1420) zaczął rościć pretensje do tronu i w roku 1385 najechał Portugalię. Król portugalski Jan I Dobry złożył wówczas ślub, że jeśli uda się mu pokonać najeźdźców, zbuduje kościół i klasztor. Mimo prawie pięciokrotnej przewagi liczebnej Hiszpanów, zwycięstwo przypadło w udziale Portugalczykom. Król danego słowa dotrzymał. Ciekawostką jest, że obaj królowie - kastylijski i portugalski nosili to samo imię (Jan I), a dowódcami wojskowymi po obu stronach byli byli bracia Pereira - Pedro Álvares Pereira (?-1385) wspierał monarchę kastylijskiego, zaś Nuno Álvares Pereira (1360-1431) walczył po stronie portugalskiej.

-----

Klasztor MB Zwycięskiej (Convento de Santa Maria da Vitória) to jeden najwspanialszych przykładów architektury i sztuki gotyku w Portugalii. Budowę zespołu klasztornego zainicjował król Jan I Dobry, w podzięce za pomoc Matki Boskiej i zwycięstwo nad Hiszpanami w bitwie pod Aljubarrotą. Budowa trwała ponad 100 lat - prowadzona była w latach 1386-1517 -  i toczyła się za panowania siedmiu królów. Kolejni władcy odciskali na klasztorze swoje ślady, wznosząc nowe budynki lub przebudowując istniejące. Wraz z klasztorem powstała miejscowość Batalha, której nazwa w języku portugalskim oznacza "bitwę". W 1388 roku klasztor został oddany dominikanom, którzy zachowali go aż do likwidacji zakonów w roku 1834. Wielki projekt architektoniczny, jakim była budowa klasztoru, służył przede wszystkim demonstracji królewskiej potęgi. Stał się symbolem zapoczątkowanej przez Jana I dynastii Aviz i nowej epoki w historii Portugalii. Klasztor uważany jest za wzorcowy przykład połączenia architektury gotyku i elementów rodzimego stylu manuelińskiego. Prace nad budową rozpoczęły się w roku 1386 pod kierownictwem portugalskiego architekta Afonso Dominguesa (1330-1402), który kontynuował je aż do swej śmierci. Nakreślił on plany i wiele struktur kościoła i klasztoru jest jego dziełem. Zasadniczo są one utrzymane w stylu gotyku płomienistego, ale widoczne są też wpływy gotyku angielskiego - istnieje podobieństwo fasady do fasady katedry w Yorku i nawy oraz transeptu do analogicznych części katedry w Canterbury. W latach 1402-1438 pracami kierował David Huguet. Architekt ów wprowadził ekstrawagancki styl gotyku płomienistego, co widoczne jest w głównej fasadzie, kopule Kapitularza, Kaplicy Fundatora, podstawowej konstrukcji Niedokończonych Kaplic oraz północnej i wschodniej nawie głównego klasztoru. Podniósł on wysokość nawy do 32,46 m, a zmieniając proporcje sprawił, że wnętrze kościoła wydaje się węższe. Ukończył on również transept. Prace Hugueta przejął Martim Vasques, a za panowania Alfonsa V Afrykańczyka (1432-1481), kontynuował je w latach 1448-1477 Ferdynand z Evory (Fernão de Évora). Następcą Ferdynanda z Évory był w latach 1480-1515 Mateus Fernandes Starszy (?-1515). Ten mistrz stylu manuelińskiego pracował nad portalem w Niedokończonych Kaplicach. Wraz ze słynnym Diogo de Boitaca (1460-1528) wykonał on też maswerki w Krużganku Królewskim. Prace nad klasztorem kontynuowano aż do panowania króla Jana III Pobożnego (1502-1557) przy udziale wybitnego hiszpańskiego architekta Juana de Castillo (1470-1552), znanego w Portugalii jako João de Castilho. Dalszą budowę wstrzymano, gdy król podjął decyzję o budowie Klasztoru Hieronimitów w Lizbonie i skoncentrował wysiłki i środki na tym przedsięwzięciu.

Kościół w kompleksie klasztornym to trójnawowa bazylika z transeptem. Ma 80 m długości i jest jednym z największych kościołów gotyckich w Portugalii. Elewacje świątyni są bardzo bogato zdobione, elementy konstrukcyjne zwieńczone są zdobionymi pinaklami. Wnętrze jest skromne, a nawa pozbawiona jest ornamentów i rzeźb. Żebrowane sklepienia, wsparte na filarach, zamknięte są ozdobnymi zwornikami.

Kaplica Fundatora (Capela do Fundador) jest budowlą przyległą do kościoła, którą Jan I ufundował jako miejsce wiecznego spoczynku dla siebie, królowej Filipy Lancaster (1360-1415), oraz swoich następców. Budowę kwadratowej kaplicy, zaprojektowanej przez Hugueta, ukończono w roku 1434, rok po śmierci Jana I Dobrego. Stała się ona pierwszym królewskim panteonem w Portugalii. W centrum Kaplicy Fundatora, pod pięknym gwiaździstym sklepieniem nad oktagonalną jej częścią, znajduje się wspólny grobowiec króla Jana I Dobrego i jego żony Filipy Lancaster. Posągi ich postaci w strojach królewskich z pełnymi regaliami i splecionymi dłońmi (wyrażające dobre stosunki pomiędzy Portugalią i Anglią) i z głowami wspartymi na poduszce, spoczywają pod ozdobnymi baldachimami, na których widnieją herby dynastii Aviz i Lancaster wraz z insygniami Orderu Podwiązki. Sama kaplica jest przykładem doskonałego połączenia gotyku płomienistego z gotykiem angielskim, jako że pracowali nad nią również architekci angielscy, sprowadzeni przez królową Filipę Lancaster. Składa się ona z trzech wyraźnie zaznaczonych wnęk i centralnego ośmioboku podpartego ośmioma filarami ozdobionymi czołgankami, podtrzymującymi podwyższone łuki.

 Pod marmurową płytą w pobliżu portalu Kaplicy Fundatora pochowany jest architekt Mateus Fernandes z żoną, zaś obok Kaplicy Fundatora znajduje się nagrobek rycerza Marcina Gonçalvesa de Maçady, który uratował życie króla podczas bitwy pod Aljubarrotą. Przy południowej ścianie Kaplicy znajdują się groby czterech synów Jana I: Ferdynanda (1402-1443), Jana (1400-1442) i jego żony Izabeli z Barcelos (1402-1466), Henryka Żeglarza (1394-1460) oraz Piotra z Coimbry (1392-1449) i jego żony Izabeli z Urgell (1409-1459). Trzy grobowce na ścianie zachodniej są kopiami sarkofagów króla Alfonsa V (1432-1481), króla Jana II (1455-1495) i jego syna księca Alfonsa. Oryginalne grobowce zostały zniszczone i sprofanowane przez żołnierzy napoleońskich.

Witrażowe okno w Kaplicy Fundatora. W miejscowości Batalha prawdopodobnie powstał pierwszy warsztat witrażownictwa w Portugalii. Sztukę tę wprowadzili niemieccy artyści, którzy przybyli z Frankonii i Norymbergi. Pierwszym witrażystą pracującym w Batalha, o którym istnieją wzmianki historyczne, był przybyły z Niemiec między 1438 i 1450 rokiem mistrz o imieniu Ludwik, znany w Portugalii jako Luís Alemão.

Krużganek Królewski (Claustro Real), zwany również Krużgankiem Jana I, to przylegający do północnej nawy kościoła dziedziniec. Maswerkowe gotyckie ornamenty Krużganka Królewskiego będące dziełem Davida Hugueta tworzą udane połączenie z manuelińskim stylem arkad, dodanych później przez Mateusa Fernandesa. Górne części łuków wypełnione są wspaniałymi maswerkami o różnorodnych, skomplikowanych wzorach. Dziełem Mateusa Fernandesa jest także lawaterz z fontanną i dwoma mniejszymi basenami powyżej niej. Fontanna i baseny służyły zakonnikom do ablucji przed posiłkami. Mieszczą się one w północno-zachodnim rogu Krużganka Królewskiego.

Stary Refektarz (Antigo Refeitório) mieści obecnie wojskowe Muzeum Ofiary Nieznanego Żołnierza (Museu de Oferendas ao Soldado Desconhecido). Można obejrzeć tam różne militaria, listy, ordery itp. Sam Grób Nieznanego Żołnierza od 1924 roku znajduje się natomiast w Kapitularzu (Sala do Capítulo).

Krużganek Alfonsa V, dobudowany za panowania Alfonsa V Afrykańczyka, znacznie zwiększył liczbę klasztornych pomieszczeń. Jest dziełem Ferdynanda z Évory. Jest to jeden z pierwszych piętrowych krużganków wybudowanych w Portugalii. Jego prosty, a nawet wręcz surowy styl stanowi kontrast dla wybudowanego wcześniej, bogato zdobionego Krużganka Jana I. W przyległych do Krużganka Alfonsa V budynkach znalazły się między innymi: spiżarnia, mały refektarz, magazyn drewna i oliwy, warsztaty, a na piętrze dormitoria, szpital, archiwum i biblioteka. Dziś znajdują się tu pomieszczenia muzeum klasztoru.

Nie wszystkie budynki klasztoru się zachowały. Ucierpiał on w wyniku trzęsienia ziemi w 1755 roku, lecz znacznie większe szkody wyrządziły napoleońskie wojska marszałka André Massény (1758-1817), które splądrowały i podpaliły zespół klasztorny w 1810 i 1811 roku. Gdy dominikanie zostali eksmitowani w 1834 roku, budynki kościoła i klasztoru zostały opuszczone i zaczęły popadać w ruinę. Zniszczonych budynków nigdy nie odbudowano, a w czasie prac restauracyjnych rozebrano pozostałości ścian. Nie zachował się też kościółek Santa Maria-a-Velha, zwany również Starym Kościołem (Igreja Velha), który służył dominikanom w czasie, gdy trwały jeszcze prace przy budowie klasztoru. W roku 1840 król Ferdynand II (1816-1885) zlecił restaurację niszczejącego zabytku, którą rozpoczął architekt Luis Mouzinho de Albuquerque (1792-1846) i kontynuował Lucas Pereira dos Santos (1802-1884) i inni architekci. Trwała ona do początkowych lat XX wieku.

Niedokończone Kaplice (Capelas Imperfeitas), zwane również Panteonem Edwarda I Aviz (1391-1438). Monumentalna rotunda, której budowę rozpoczął w roku 1434 król Edward I, miała być miejscem pochówku władcy. Budowy nigdy nie dokończono, ostatecznie porzucono ją w roku 1533. Pierwotny projekt Davida Hugueta został zmieniony przez kolejnych architektów - zwłaszcza przez Mateusa Fernandesa Starszego. Ośmiokątna rotunda ma siedem promieniście rozmieszczonych sześciobocznych kaplic. W rogach kaplic stoją potężne niedokończone filary, które miały wsperać sklepienie. Filary te, które zaprojektował Diogo de Boitaca, mają manuelińskie ozdoby wyrzeźbione w kamieniu. Bogato zdobiony klasztor został zbudowany z piaskowca z Porto de Mós, który pod wpływem czasu nabrał odcieni żółci i ochry. Ma on swoisty portugalski styl, będący połączeniem gotyku płomienistego z elementami jego angielskiej odmiany, które znajduje niewiele odpowiedników w Europie.

Monumentalny portal w Kaplicach Niedokończonych wznosi się na wysokość 15 m. Początkowo był on zbudowany w stylu gotyckim, lecz został zmieniony nie do poznania przez Mateusa Fernandesa, który przekształcił go w arcydzieło stylu manuelińskiego, ukończone w roku 1509.

Renesansowa loggia, dodana ok. 1533 roku, miała prawdopodobnie służyć koncertującym muzykom. Jej autorstwo przypisywane jest Juanowi de Castillo, choć jako autor podawany jest także Miguel de Arruda (?-1563), mianowany architektem klasztoru przez króla Jana III Pobożnego w roku 1533.

 

Mimo, że klasztor miał być z założenia miejscem pochówku Edwarda I, to doczesne szczątki władcy i Eleonory Aragońskiej (1402-1445) przeniesiono do Niedokończonych Kaplic dopiero w XX wieku.

Manuelińskie detale architektoniczne. Hołd złożony przez króla Manuela I Szczęśliwego swemu poprzednikowi królowi Edwardowi I (Duarte I) wyraża się w tym, że jego motto "Leauté faray tam yaserei" (Zawsze będę lojalny) powtarza się ponad dwieście razy na łukach, sklepieniach i filarach kaplic. Bogata, charakterystyczna dla tego stylu ornamentyka obejmuje takie elementy jak sfery armilarne, krzyże, liny, poskręcane gałęzie oraz motywy roślinne.

Położony w pobliżu kompleksu klasztornego kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego (Igreja Matriz da Exaltação a Santa Cruz) jest główną świątynią miejscowości. Jego budowę rozpoczęto w roku 1514 z inicjatywy króla Manuela I Szczęśliwego. Prace na budową kościoła ukończono w roku 1532 i taka data widnieje na głównym portalu. Uważa się, że budową świątyni kierował Diogo de Boitaca. Jest to świątynia z jedną nawą przykrytą drewnem i prostokątnym prezbiterium ze sklepieniem gwiaździstym. W ciągu wieków kościół zyskał wystrój późnobarokowy. Kościół był odnawiany w XX wieku, a w czasie ostatniego remontu zrekonstruowano zrujnowaną dzwonnicę, pochodzącą z XVIII wieku. W prezbiterium umieszczono renesansowy kamienny ołtarz inkrustowany marmurem, który przeniesiono tu z klasztornej Kaplicy Męczenników (Capela dos Mártires).

Replika średniowiecznego pręgierza na Placu Królowej Filipy Lancaster. Oryginalny pręgierz został rozebrany w latach 60. XIX wieku. Został on zrekonstruowany w oparciu o źródła ikonograficzne, a replikę odsłonięto 18 marca 2000 roku. Autorami repliki są Alfredo Ribeiro i Pedro Coelho Oliveira.

----- 


Tomar

 

Tomar jest miastem liczącym ok. 20.000 mieszkańców, położonym w dystrykcie Santarém w Regionie Centralnym.

W starożytności istniało tu rzymskie miasto Sellium. W VIIII wieku ziemie znalazły się we władaniu Maurów, zaś po rekonkwiście w 1159 roku zostały przekazane jako lenno Zakonowi Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona (Fratres Militiae Templi, Pauperes Commilitones Christi Templique Salomonis), bardziej znanych jako templariusze. Czwarty wielki mistrz krajowy Gualdim Pais (1118-1195) zlecił budowę zamku i warownego klasztoru, który stał się siedzibą Zakonu w Portugalii. Właśnie z tego wspaniałego klasztoru - Convento de Cristo - słynie dziś Tomar. Miejscowe legendy mówią, że przy wyborze lokalizacji zamku Gualdim Pais kierował się także geomancją. Potwierdzeniem tego magicznego aspektu może być to, że miejsce, na którym go zbudowano było częścią łańcucha siedmiu wzgórz (lugar dos sete montes). Miało to odniesienie do siedmiu wzgórz Jerozolimy, Rzymu, czy siedmiu kolumn Konstantynopola. Z zamku i klasztoru w Tomar templariusze rządzili rozległym obszarem środkowej Portugalii, którego bronili przed atakami Maurów. W roku 1314, pod naciskiem papieża Klemensa V (1264-1314), który zlikwidował zakon templariuszy, król Dionizy I (1261-1325) przekazał ich dobra, posiadłości i członków utworzonemu przez siebie Zakonowi Chrystusa. Zakon ten w roku 1319 przeniósł się do Castro Marim, ale w roku 1356 powrócił do Tomar. Gdy jego wielkim mistrzem został portugalski infant i książę Viseu Henryk Żeglarz (1394-1460), wykorzystał on zasoby i wiedzę Zakonu do pomyślnej realizacji swych przedsięwzięć w Afryce i na Atlantyku. Krzyż Zakonu Chrystusa malowano na żaglach karaweli przemierzających morza, a katolickie misje na odkrytych lądach podlegały władzy zakonników z Tomar do 1514 roku. Wzbogacony na swych wyprawach Henryk Żeglarz był pierwszym wielkim mistrzem, który od czasu budowy Convento de Cristo ulepszył i rozbudował klasztor. Nakazał on także zbudowanie tam, regulujących rzekę Nabão i osuszenie okolicznych bagien. Pozwoliło to przyciągnąć do miasta większą liczbę osadników. Henryk nakazał wytyczenie i budowę nowych ulic w racjonalny, geometryczny sposób, co jest widoczne do dziś. Za panowania Manuela I Szczęśliwego (1469-1521) i jego następcy Jana III Pobożnego (1502-1557) klasztor uzyskał swój ostateczny kształt. Świadectwem tego są budowle i detale w stylu renesansu manuelińskiego.

Tuż po roku 1492 duża ilość wygnanych z Hiszpanii żydowskich rzemieślników i kupców osiedliła się w Tomar. Przyczynili się oni do rozwoju miasta, a ich doświadczenie, umiejętności i wiedza były ważnym czynnikiem w tworzeniu nowych szlaków w handlu z Afryką. Zbudowana przez nich synagoga stoi do dziś. Do prześladowań Żydów i zmuszania ich do przyjęcia chrześcijaństwa doszło w połowie następnego stulecia pod naciskiem inkwizycji i lokalnego duchowieństwa. W roku 1581 Tomar był siedzibą portugalskich kortezów (feudalnego zgromadzenia szlachty), które obwołały hiszpańskiego monarchę Filipa II (1527-1598) królem Portugalii (jako Filipa I), a w wieku XVIII był jednym z pierwszych regionów kraju, w których pojawiły się zakłady przemysłowe. Za panowania Marii I Pobożnej (1734-1816) i przy jej poparciu powstała tu fabryka tekstylna, którą założył francuski przedsiębiorca Jakub Ratton (1736-1820). Później powstały papiernie, odlewnie, zakłady szklarskie, jedwabnicze i mydlarskie.W czasie inwazji napoleońskiej Tomar był okupowany przez wojska francuskie, przeciw którym doszło do buntu. Miasto zostało potem wyzwolone przez angielsko-portugalskie oddziały Arthura Wessleya (1769-1852) 1. księcia Wellington.W roku 1834 wszystkie zakony religijne, włącznie z Zakonem Chrystusa zostały rozwiązane i klasztor został opuszczony.

-----

U stóp Zamku Templariuszy (Castelo Templário) i Klasztoru Chrystusa (Convento de Cristo). Kompleks jest warowną budowlą, wzniesioną w XII wieku przez templariuszy. Od roku 1983 obiekt jest wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO.

Mury obronne zamku. Nowością wprowadzoną przez templariuszy (opartą na ich doświadczeniach wyniesionych z Normandii, Bretanii i innych regionów) były okrągłe wieże w murach zewnętrznych, które były bardziej odporne na ataki, niż wieże kwadratowe. Zamek w Tomar został zbudowany ok. 1160 roku w strategicznej lokalizacji na szczycie wzgórza w pobliżu rzeki Nabão. Posiada on zewnętrzny mur obronny i wewnętrzną cytadelę (alcáçova) z ufortyfikowaną wieżą. Taka wewnętrzna wieża, pełniąca funkcje zarówno mieszkalne jak i obronne, została wprowadzona w Portugalii przez templariuszy. Ta w Tomar jest jedną z najstarszych w kraju. Zamek był częścią systemu obronnego, stworzonego przez templariuszy w celu zabezpieczenia granicy młodego chrześcijańskiego królestwa przed Maurami, która w tym czasie przebiegała w okolicy rzeki Tag. W roku 1190 marokański kalif Abu Yusuf al-Mansur (~1160-1199) wraz ze swą armią zaatakował Tomar, ale nie udało mu się zdobyć warowni. Stoczoną wówczas krwawą bitwę upamiętnia tablica, wmurowana w Bramie Krwi (Porta do Sangue) zamku.

Dawny Plac Broni z poozostałościami cytadeli po prawej i XII-wiecznym okłągłym koścołem tzw. Charolą. Słynna rotunda (Charola) zamku w Tomar zbudowana została w drugiej połowie XII wieku. Kościół ten, podobnie jak kilka innych kościołów templariuszy w Europie, wzorowany był na Kopule na Skale w Jerozolimie, która była uważana przez krzyżowców za pozostałość świątyni Salomona. Bazylika Grobu Pańskiego w Jerozolimie być może również służyła jako wzór. Charola nazywana jest często Kaplicą Templariuszy (Oratório dos Templários). Z zewnątrz Charola jest 16-boczną budowlą z mocnymi filarami, okrągłymi oknami i dzwonnicą. Wewnątrz posiada centralną ośmioboczną konstrukcję, połączoną łukami z otaczającą ją galerią (ambitem). Romańskie kapitele kolumn przedstawiają motywy roślinne i zwierzęce. Ich styl świadczy o wpływie artystów, pracujących w tym samym czasie nad budową katedry w Coimbrze. Ważną osobistością związaną z Zakonem Chrystusa był król Manuel I Szczęśliwy, który w roku 1484, jeszcze przed objęciem tronu, został jego wielkim mistrzem. Podczas jego panowania wprowadzono wiele zmian w architekturze kompleksu - m.in. dobudowano nową nawę do rotundy, a jej wnętrze ozdobiono malowidłami i rzeźbami. Następca Manuela I, król Jan III Pobożny zdemilitaryzował Zakon, przekształcając go w instytucję głównie religijną, działającą w oparciu o regułę św. Bernarda z Clairvaux.

Ruiny kapitularza.

Wejście do kościoła wiedzie przez wspaniały południowy portal boczny ozdobiony motywami manuelińskimi i posągami Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz proroków Starego Testamentu. Portal ten został zaprojektowany ok. roku 1530 przez Juana del Castillo (1470-1552). Naprzeciw tego portalu znajdują się ruiny nigdy nie ukończonego kapitularza.

Jedna z rzeźb zdobiących klasztor.

Gotycki Krużganek Cmentarny (Claustro do Cemitério), zbudowany za czasów Henryka Żeglarza, był miejscem pochówku rycerzy i zakonników. W manuelińskim grobowcu z ok. 1523 roku spoczywa tu Diogo da Gama, brat Vasco da Gamy (~1460/1469-1524). Ściany galerii w tym krużganku ozdobione są XVI-wiecznymi płytkami azulejos. Eleganckie podwójne kolumny Krużganka Cmentarnego mają piękne łuki i kapitele z motywami roślinnymi. Z krużganka tego prowadzi wejście do kaplicy. Budowniczym krużganka był architekt Fernão Gonçalves.

Dwupiętrowy gotycki Krużganek Pralniczy (Claustro da Lavagem) zbudowany został ok. 1433 roku za czasów Henryka Żeglarza. Prano tu szaty mnichów - stąd nazwa. Budowniczym krużganka był również Fernão Gonçalves. Krużganek ten wzniesiono wokół dwóch dużych zbiorników wodnych - dziś obsadzonych kwiatami.

Widoki z górnej galerii Krużganka Pralniczego.

Manuelińska nawa kościoła połączona jest dużym łukiem z wcześniejszą romańską rotundą. Nawa posiada piękne żebrowane sklepienie i wysoki chór (Coro Alto), zbudowany w latach 1510-1513 przez Diogo de Arruda (~1490-1531). Zdobiły go wspaniałe stalle, zniszczone na początku XIX wieku przez żołnierzy napoleońskich. Między żebrami ozdobnego sklepienia można dostrzec insygnia oraz inicjały Manuela I Szczęśliwego. Wnętrze kościelnej rotundy (Charoli) jest wspaniale dekorowane późnogotyckimi rzeźbami i malowidłami oraz ornamentami, dodanymi za panowania króla Manuela I Szczęśliwego po roku 1499. Przy filarach centralnego ośmioboku i ścianach ambitu umieszczono polichromowane figury świętych i aniołów, a ściany ambitu zdobią gotyckie malowidła przedstawiające sceny z życia Chrystusa. Ich autorstwo jest przypisywane nadwornemu malarzowi króla, Jorge Afonso (~1470-1540), zaś autorem rzeźb jest Hiszpan Hernán Muñoz. Wspaniały panel, przedstawiający męczeństwo św. Sebastiana i namalowany specjalnie dla tego kościoła przez portugalskiego artystę Gregório Lopesa (~1490-1550), można obecnie oglądać w Państwowym Muzeum Sztuki Dawnej (Museu Nacional de Arte Antiga) w Lizbonie.

Godło Portugalii w rotundzie. Jest ono wynikiem historycznej ewolucji. Niebieski krzyż na srebrnej tarczy był herbem hrabiego Afonsa Henriquesa (1106-1185). Gdy został on pierwszym królem Portugalii, w herbie zamieścił dodatkowo srebrne koła, podkreślające prawo bicia monet. Jego syn, król Sancho I Kolonizator (1154-1211), zamienił krzyż na pięć niebieskich tarcz ze srebrnymi kołami. Zgodnie z portugalską legendą, oznaczają one pięć klęsk, jakie zadał jego ojciec Maurom. Ok. 1242 roku król Alfons III Dzielny (1210-1279) w herbie dodał zewnętrzne czerwone pole z siedmioma złotymi zamkami. W 1813 roku cały herb umieszczono na wizerunku astrolabium.

Zachodnia fasada kościoła. Gdy wielkim mistrzem Zakonu Chrystusa był książę Henryk Żeglarz, do rotundy dobudowano gotycką nawę, przekształcając w ten sposób rotundę w absydę kościoła. Po roku 1510 król Manuel I Szczęśliwy nakazał przebudowę nawy w nowym stylu, będącym mieszanką gotyku i renesansu, który został od jego imienia nazwany stylem manuelińskim. W ową manuelińską przebudowę kościoła zaangażowani byli architekci: Portugalczyk Diogo de Arruda (~1490-1531) i Hiszpan Juan del Castillo, znany w Portugalii jako João de Castilho. Od zewnątrz prostokątna nawa pokryta jest bogatymi ornamentami z manuelińskimi motywami - gargulcami, gotyckimi pinaklami, rzeźbami, linami okrętowymi oraz Krzyżem Zakonu Chrystusa, jak również emblematem króla Manuela - sferą armilarną (astrolabium).

Tzw. Okno Kapitularza (Janela do Capitulo) w zachodniej elewacji nawy, widoczne z krużganka św Barbary, zawiera większość typowych motywów manuelińskich: symbole Zakonu Chrystusa i króla Manuela I oraz fantastyczne i bezprecedensowe przedstawienia lin, korali i motywów roślinnych. Postać ludzka w dolnej części okna jest prawdopodobnie wizerunkiem projektanta, Diogo de Arrudy. To okno klasztoru stanowi jedno z arcydzieł dekoracji manuelińskich. Powyżej znajduje się mniejsze okrągłe okno i balustrada.

Fragmenty manuelińskich dekoracji kościoła widziane z Krużganka św. Barbary (Claustro de Santa Bárbara), zbudowanego w XVI wieku.

Widok z Krużganka św. Barbary w kierunku XVI-wiecznego Krużganka Gościnnego (Claustro da Hospedaria). Był on miejscem, w którym przyjmowano pielgrzymów i gości odwiedzających klasztor. Na piętrze znajdowały się izby dla szlachty i duchowieństwa, na parterze były kwatery dla służby i stajnie.

Fontanna w Krużganku Jana III (Claustro de Dom João III). Jego budowa rozpoczęta za panowania tego króla została ukończona za panowania Filipa I (1527-1598). Prace nad budową rozpoczął architekt Diogo de Torralva (~1500-1566) w 1557 roku, a ukończył nadworny architekt Filipa I Włoch Filippo Terzi (1520-1597) w 1591 roku. Do tego wspaniałego dwupiętrowego krużganka przylegają dormitoria mnichów i kościół. Jest on uważany za jeden z najokazalszych przykładów architektury manierystycznej w Portugalii. Piętra są połączone z sobą czterema spiralnymi klatkami schodowymi w narożach krużganka. Na drugim i trzecim zdjęciu pokazane są widoki z Krużganka Jana III.

Tzw. Korytarz Krzyżowy (Corredor do Cruzeiro) w dormitorium klasztornym. Wejścia do cel zakonników prowadziły z dwóch krzyżujących się korytarzy.

Krużganek Kruków (Claustro dos Corvos) był miejscem zgromadzeń i udzielania lekcji nowicjuszom. Mieściła się tam także cysterna gromadząca wodę wykorzystywaną do przyrządzania posiłków. Obok znajdowało się skryptorium, gdzie studiowano i przepisywano księgi. Do krużganka przylegały także kuchnie, refektarz i piwnice, a galeria prowadziła do ogrodu warzywnego. Krużganek był jednym z ostatnich przedsięwzięć budowlanych w Tomar zrealizowanym przez króla Jana III Pobożnego. Został zbudowany w dwóch etapach w latach 1537-1539 i 1543-1546.

Krużganek Chleba (Claustro da Micha) zbudowany został w latach 1531-1546 przez Juana del Castillo. Funkcjonowała tu piekarnia i wydawano tu porcje chleba biedakom.

Kuchnia klasztorna.

W zakamarkach klasztornych.

Akwedukt Pegões (Aqueduto dos Pegões) został zbudowany w XVI i XVII wieku w celu dostarczania wody do klasztoru w Tomar. Jest to ciekawy zabytek liczący 6 km długości, którego wysokość dochodzi miejscami do 30 m. Akwedukt w swej górnej części ma 58 zaokrąglonych łuków i 16 zaostrzonych łuków, wspieranych przez filary w dolnej części. Jest to największa i najważniejsza budowla z czasów panowania Filipa I w Portugalii. Budowę akweduktu rozpoczęto w 1593 pod kierunkiem Filipe Terzio. Został on ukończony w roku 1614 przez Pedro Fernando de Torresa.

Po zwiedzeniu klasztoru w Tomar pojechaliśmy do Coimbry, a później do Porto i północnych regionów Portugalii - Minho i Tras-os-Montes, odwiedzając też - z racji geograficznej bliskości  - sanktuarium św. Jakuba w Santiago de Compostela w hiszpańskiej Galicii. Ale o tym będzie już traktować następna galeria...

 

 

 

Nel
Obrazek użytkownika Nel
Offline
Ostatnio: 2 godziny 7 minut temu
admin
Rejestracja: 04 wrz 2013

Przyznam się ,że Portugalia jest wciąż przede mną.. byłam tylko na Sao Miguel i liznęłam Lizbonę. Reszta kraju czeka na odkrycie ...

Portugalski Wersal bardzo ładny, robi wrażenie. Serce mi jednak skradło Obidos- jakie śliczne , klmatyczne miasteczko . No i ten likier Ginja , brzmi przepysznie, chyba bym go bardzo często degustowała he he 

No trip no life

achernar51swiat
Obrazek użytkownika achernar51swiat
Offline
Ostatnio: 12 godzin 1 min temu
Rejestracja: 01 cze 2020

Nel, Obidos jest rzeczywiście urocze. Likier też smaczny, choć nie da się go pić za dużo. Ja wolę jednak bardziej wytrawne trunki. Zapraszam na dalszą część relacji i serdecznie pozdrawiam. Biggrin

Wyszukaj w trip4cheap