Nowa Anglia 2025

Po zwiedzeniu Salem ruszyliśmy w drogę do Gór Białych, leżących na terenie stanu New Hampshire. Jest to stan w północno-wschodniej części Stanów Zjednoczonych, położony nad Oceanem Atlantyckim i graniczący z trzema innymi stanami Nowej Anglii (Maine, Vermont i Massachusetts) oraz od północy z kanadyjską prowincją Quebec. Większość powierzchni stanu jest wyżynno-górzysta. W jego środkowej części znajdują się właśnie Góry Białe (White Mountains), należące do Appalachów. 81% obszaru stanu pokrywają lasy, co daje New Hampshire drugi co do wielkości obszar zalesionych gruntów wśród stanów USA. Więcej ma tylko sąsiednie Maine. New Hampshire ma tylko 29 km wybrzeża Oceanu Atlantyckiego. Ten mały stan odgrywa co 4 lata dużą rolę w amerykańskim życiu politycznym. W stanie tym mają bowiem miejsce jedne z pierwszych prawyborów w procesie wybierania kandydata na prezydenta przez główne amerykańskie partie polityczne. Stolicą stanu jest Concord. Jeszcze długo po zasiedleniu wybrzeży Nowej Anglii przez białych rybaków i rolników, surowe wnętrze stanu New Hampshire, z gęstymi lasami i nieprzystępnymi górami, zamieszkiwane było wyłącznie przez Indian Algonkinów, Nawet wtedy, gdy Indianie wycofali się do Kanady, podążając za swymi francuskimi sprzymierzeńcami, osadnicy nie zdołali zbyt wiele wykrzesać ze skalistych terenów tego "granitowego stanu". Rozrastały się, co prawda, miasta wznoszone w żyznej dolinie Merrimack (Nashua, Manchester i Concord), jednak dopiero rewolucja przemysłowa umożliwiła gospodarczy rozwój regionu. Przez jakiś czas przedsiębiorstwa przemysłu drzewnego bezwzględnie eksploatowały tereny leśne. Kiedy władze uznały, że największym atutem stanu może być piękno krajobrazu Gór Białych, rabunkowa dotychczas gospodarka poddana została kontroli. Od 1776 roku, kiedy to stan ten jako pierwszy ogłosił niepodległość, New Hampshire dumnie podąża własną drogą. Brak podatku od sprzedaży i dochodów osobistych kompensują zyski z państwowych sklepów z alkoholem (w przeciwieństwie do innych stanów, handel w nich kwitnie także w niedziele). Od końca XIX wieku na wielką skalę rozwija się tu turystyka. Bardzo popularna jest turystyka piesza, rowerowa oraz narciarstwo. Główne punkty turystyczne to jezioro Winnipesaukee oraz położone dalej na północy Conway, Lincoln i Franconia, a także rejon Gór Białych. W ogólnoamerykańskim rankingu jakości życia New Hampshire zajmuje czołowe miejsce wśród stanów USA.

Góry Białe (White Mountains/Montagnes Blanches) to pasmo górskie w północno-wschodniej części Stanów Zjednoczonych (stany New Hampshire i Maine), stanowiące najwyższą część Appalachów Północnych. Niewielka ich część znajduje się również w prowincji Quebec w Kanadzie. Pasmo ma długość ok. 400 km i przebieg południkowy. Zbudowane jest ze skał krystalicznych i osadowych (piaskowce, łupki, wapienie), intrudowanych skałami magmowymi. Góry wznoszą się do 1917 m n.p.m. (Mount Washington). Podstawowymi elementami rzeźby terenu są tu szerokie, zrównane wierzchowiny, ponad które wznoszą się twardzielcowe grzbiety i szczyty. Klimat jest umiarkowanie ciepły, na południowo-wschodnim skłonie oceaniczny, na północno-wschodnim - kontynentalny. W Górach Białych znajdują się źródła szeregu rzek, m.in. Merrimack. Obszar Gór Białych w większości jest zalesiony i słabo zaludniony. Dobrze rozwija się turystyka.

W drodze na nocleg, który zarezerwowaliśmy w motelu w pobliżu miasteczka Bartlett.

Następnego dnia, po smacznym i dość obfitym śniadaniu, musieliśmy dokonać korekty naszych planów. Początkowo zamierzaliśmy wjechać na najwyższy szczyt Gór Białych - Górę Waszyngtona (Mount Washington), wznoszący się na wysokość 1917 m n.p.m. Jednakże, po zapoznaniu się z prognozami pogody i widokami z kamer zainstalowanych na szczycie, stwierdziliśmy, że wyprawa nie ma sensu. Nie odstraszała nas wprawdzie temperatura -3ºC, ale decydujące znaczenie miała mgła, która nie dawała możliwości podziwiania widoków. Zdecydowaliśmy się więc na wizytę w Parku Stanowym Franconia Notch.

W Górach Białych w drodze do Parku Stanowego Franconia Notch (Franconia Notch State Park).

Jadąc do Parku Stanowego Franconia Notch zatrzymaliśmy się na chwilę przy urokliwych wodospadach Silver Cascade, spadających z południowo-zachodnich stoków Góry Jacksona (Mount Jackson) wznoszącej się na wysość 1235 m n.p.m.. Widoczna z drogi część wodospadów ma wysokość. ok. 400 stóp (ok. 122 m), jednakże ich całkowita wysokość to ok. 540 stóp (ok. 165 m). Poniżej szosy woda z kaskad spływa do rzeki Saco.

Franconia Notch State Park to publiczny teren rekreacyjny i rezerwat przyrody, który nazwę swą wziął od położonej na wysokości 594 m n.p.m. głównej przełęczy przecinającej Góry Białe w stanie New Hampshire. W parku tym znajdował się Old Man of the Mountain - formacja skalna, która zawaliła się w 2003 roku, ale której profil pozostaje symbolem stanu New Hampshire. Obecnie główną jego atrakcją jest wąwóz Flume (Flume Gorge). Na terenie parku jest także wiele szlaków pieszych, rowerowych i narciarskich, a także miejsc do wędkowania. Na zdjęciach powyżej widoczne jest Visitor Center parku, w którym znajduje się punkt informacji turystycznej, restauracja, sklep z pamiątkami, toalety i kasy sprzedające bilety wstępu na szlak wiodący do Flume Gorge (19 $).

Na szlaku wiodącym do Flume Gorge. Widoczny na zdjęciach malowniczy kryty most Flume jest jednym z najstarszych w stanie New Hampshire. Został zbudowany w 1886 roku i był kilkakrotnie odnawiany.Takie mosty były często nazywane "mostami pocałunków" "kissing bridges") ze względu na ciemność i prywatność, jaką zapewniały. Most Flume został zbudowany nad rzeką Pemigewasset, której nazwa w języku Indian Abenaki oznacza "szybko poruszającą się".

Table Rock to fragment formacji z granitu Conway, mający długość ok. 150 m i szerokość ok. 20 m. Z biegiem czasu, rwące wody strumienia Flume Brook odsłoniły tę dużą, wystającą skałę, którą spotkamy na szlaku do Flume Gorge.

Dochodzimy do wąwozu Flume Gorge.

Flume Gorge to naturalny wąwóz o długości ok. 240 m, leżący u podnóża Mount Liberty (1359 m n.p.m.) w Parku Stanowym Franconia Notch. Wyrzeźbiony przez strumień Flume Brook wąwóz ma ściany z granitu Conway, które wznoszą się na wysokość 21-27 m i są oddalone od siebie o 3,7-6,1 m. Spękany granit i bazalt zostały zerodowane przez mróz i wodę strumienia. Podczas spaceru przez Flume Gorge, na dnie można zauważyć pozostałości głównego bazaltowego wału, a na ścianach wąwozu rosną małe drzewa. Erozja nadal trwa. Wąwóz odkryty został w 1808 roku przez 93-letnią Jess Guernsey, która wybrała się na wędkowanie w tej okolicy. W tym czasie, pomiędzy ścianami wąwozu zaklinowany był ogromny głaz w kształcie jajka. Skała miała 3,0 m wysokości i 3,7 m długości. Silna ulewa w czerwcu 1883 roku spowodowała osunięcie się ziemi, które zmiotło głaz z miejsca. Głazu nigdy nie odnaleziono. Ta sama burza pogłębiła wąwóz i utworzyła wodospad Avalanche. Flume Gorge jest obecnie atrakcją, która umożliwia odwiedzającym spacer po niej od 10 maja do 20 października.

W górnej części Flume Gorge odsłania się widok na Avalanche Falls. Ten niemal 14-metrowy wodospad wydaje ryczący dźwięk, gdy strumień Flume Brook wpływa do wąwozu. Wodospad powstał podczas wielkiej burzy w 1883 roku, która zmyła wspomniany wcześniej wiszący głaz.

Bear Cave to niewielka jaskinia znajdująca się powyżej Flume Gorge na 2,5-milowej pętli prowadzącej do i z wąwozu. Jej eksploracja zajmuje tylko minutę lub dwie, ale odwiedzający w każdym wieku z pewnością docenią tę krótką wycieczkę.

W drodze powrotnej z Flume Gorge. Podczas spaceru po tym obszarze zauważymy wiele głazów polodowcowych. Niektóre z nich są dość duże, ważą ponad 300 ton. Podczas ostatniej epoki lodowcowej 25.000 lat temu nad tym obszarem przesuwała się pokrywa lodowa o grubości ponad 1.600 m. Masa lodu była tak potężna, że ​​przesuwała zarówno duże, jak i małe głazy. Gdy pokrywa lodowa się cofnęła, głazy te pozostały. Nazywane są one głazami narzutowymi.

Po wizycie w Parku Stanowym Franconia Notch skierowaliśmy się w stronę wybrzeża Atlantyku, w okolice Portland w stanie Maine, gdzie zaplanowaliśmy kolejny nocleg.

c.d.n.

W godzinach popołudniowych dotarliśmy w okolice Portland w stanie Maine. Ponieważ nocleg mieliśmy zarezerwowany w miejscowości Old Orchard Beach, nie meiliśmy czasu na zwiedzenie Portland. Odwiedziliśmy jednak położony na obrzeżach miasta Fort Williams Park.

Jeśli chodzi o Maine, to jest to stan Nowej Anblii, położony na wybrzeżu Oceanu Atlantyckiego. Na południowym zachodzie graniczy ze stanem New Hampshire, na północnym zachodzie z kanadyjską prowincją Quebec, a na wschodzie z kanadyjską prowincją Nowy Brunszwik. Jest najdalej wysuniętym na północny wschód stanem USA. Jest znany ze względu na swoją scenerię - jego wybrzeże jest postrzępione i skaliste, rzeźba terenu wyżynno-górska (Appalachy), niziny występują jedynie na wybrzeżu. Jest mocno zalesiony. Stolicą stanu jest miasto Augusta. Powierzchnia Maine drównuje powierzchni pięciu pozostałych stanów Nowej Anglii razem wziętych, natomiast liczba ludności jest niewiele mniejsza od liczby ludności Rhode Island. Wielkość i przestrzeń Maine można docenić jednak dopiero na północy lub w głębi stanu. Usiane jeziorami i z rzadka poprzecinane drogami rozległe, górzyste obszary leśne przypominają raczej Alaskę niż niedalekie, pełne dróg i samochodów góry stanów Vermont i New Hampshire. Maine dysponuje znakomitymi terenami na wędrówki piesze i wyprawy kajakowe. Mimo, że krajobraz czyni z Maine mało gościnny stan (Indianie Algonkini nazywali ten obszar "krainą zamarzniętej ziemi"), to kontakty tych terenów z Europą sięgają czasów Wikingów, a więc przełomu X i XI wieku. Ze względu na "okrucieństwo i nieokrzesane maniery" tubylców, włoski żeglarz Giovanni da Verrazzano (1485-1528), który zawitał tu w 1524 roku, nazwał je "krainą złych ludzi". Wkrótce jednak europejscy rybacy zaczęli zakładać tu letnie obozowiska, by suszyć złowione ryby. W Maine powstały pierwsze rolnicze kolonie w Ameryce Północnej. W 1604 roku francuscy protestanci Samuela de Champlaina (1567-1635) założyli osadę niedaleko Mount Desert Island. Trzy lata później angielskim osadnikom udało się przetrwać zimę u ujścia rzeki Kennebec. W obliczu zagrożenia, miejscowi Indianie zawarli sojusz z Francuzami i aż do XVIII wieku systematycznie przepędzali Anglików. Co ciekawe, wedłu oficjalnego spisu w 1764 roku w Maine przebywało więcej Murzynów niż Indian. Maine, który stanowił początkowo część Massachusetts, w 1820 roku stał się jednostką niezależną. Kompromis Missouri - wypracowany w 1820 roku układ pomiędzy stanami północnymi a południowymi, uczynił z Maine stan "wolny", zaś z Massachusetts stan "niewolniczy". W XIX wieku mieszkańcy Maine cieszyli się opinią konserwatystów i przeciwników imigracji, czego świadectwem były rozruchy antyirlandzkie. Gospodarka stanu nadal związana jest z morzem, chociaż większość osób zajmujących się rybołówstwem prowadzi też działalność rolniczą.

Portland to miasto o największej populacji w stanie Maine i siedziba hrabstwa Cumberland. W 2020 roku liczyło ponad 68 tys. mieszkańców. Obszar metropolitalny Greater Portland liczy ok. 550.000 mieszkańców. Historycznie, miasto związane jest z żeglugą handlową, gospodarką morską i przemysłem lekkim, zaś jego gospodarka w XXI wieku opiera się głównie na sektorze usług. Portland jest drugim co do wielkości portem morskim na obszarze Nowej Anglii. W mieście rozwinął się także przemysł papierniczy, spożywczy, skórzano-obuwniczy, chemiczny, odzieżowy, metalowy, elektroniczny oraz drzewny. Pierwszym europejskim osadnikiem był tu Christopher Levett (1586-1630), kapitan angielskiej marynarki wojennej, który w 1623 roku próbował założyć tu osadę. Próba a zakończyła się niepowodzeniem, a dalszy los kolonistów Levetta jest nieznany. Ostatecznie, okolica została zasiedlona przez Anglików w 1632 roku. Początkowo miasto funkcjonowało jako osada zwana Casco (rdzenni mieszkańcy nazywali ją Machigonne). W roku 1658 nazwa została znowu zmieniona na Falmouth. Miasto było odbudowywane wiele razy, najpierw po totalnym zniszczeniu przez najazdy plemion Wampanoagów w 1675 roku oraz kilka lat później. Następnie po zniszczeniach w 1775 roku, w trakcie wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych, tym razem w wyniku bombardowań ze strony marynarki wojennej Wielkiej Brytanii. Po wojnie Falmouth otworzyło się na handel, a zwłaszcza jego nadmorska część zwana The Neck, gdzie szybko rozwinął się doskonale prosperujący port handlowy. W roku 1786 z inicjatywy mieszkańców Falmouth, The Neck stało się odrębnym miastem nazwanym Portland (od nazwy angielskiej wyspy Portland u wybrzeży hrabstwa Dorset). Miasto przeżywało ekonomiczny rozkwit aż do 1807 roku, czyli do czasu wprowadzenia embarga na handel z Brytyjczykami, które w połączeniu z Wojną brytyjsko-amerykańską spowodowało recesję całej gospodarki miasta. Po wojnie zaczęto stopniowo odbudowywać struktury gospodarcze miasta. W 1820 roku Portland zostało wybrane na stolicę stanu Maine, ale utrzymało tę pozycję jedynie przez 12 lat - w 1832 stolica została przeniesiona do Augusty, która pełni tę funkcję do dziś. 26 czerwca 1863 roku grupa źołnierzy Konfederacji dowodzona przez kapitana Charlesa Reada (1840-1890) wpłynęła do portu w Portland, prowadząc jedną z najbardziej wysuniętych na północ bitew wojny secesyjnej. 4 lipca 1866 roku, w Dzień Niepodległości, w mieście wybuchł groźny pożar, który pozbawił dachu nad głową ponad 10 tys. osób i spowodował duże zniszczenia w infrastrukturze miasta. Podczas odbudowy, większość budynków została wzniesiona w stylu wiktoriańskim. W 1853 roku, po ukończeniu budowy kolei Grand Trunk Railway do Montrealu, Portland stało się głównym zimowym portem morskim wolnym od lodu dla kanadyjskiego eksportu. Wyprodukowano tu ponad 600 XIX-wiecznych lokomotyw parowych, a także produkowano silniki do pociągów i łodzi, wozy strażackie i inny sprzęt transportu kolejowego. Portland stało się węzłem kolejowym XX wieku po połączeniu pięciu dodatkowych linii kolejowych z Portland Terminal Company w 1911 roku. Po nacjonalizacji kolei Grand Trunk Railway w 1923 roku ruch eksportowy został przekierowany z Portland do Halifax, co spowodowało wyraźny upadek gospodarczy miasta. W XX wieku lodołamacze umożliwiły ponadto statkom docieranie do Montrealu zimą, drastycznie ograniczając rolę Portland jako zimowego portu Kanady. W latach 70. XX wieku, miasto pogrążyło się w kryzysie gospodarczym. Tendencja uległa odwróceniu, gdy zwiększył się ruch turystyczny i rozpoczęto rewitalizację portu morskiego. Duży wpływ na rozwój Portland ma Maine College of Art, do którego zjeżdżają studenci z całego kraju. Obecnie miasto po raz kolejny przeżywa boom budowlany (poprzedni miał miejsce w latach 80. XX wieku), choć już nie aż tak ogromny jak poprzednio.

Na terenie Fort Williams Park. Jest to park o powierzchni 90 akrów, położony w Cape Elizabeth na przedmieściach Portland. Na jego terenie wznosi się latarnia morska Portland Head Light. Park obejmuje również wycofany z użytku i w dużej mierze zburzony posterunek armii USA, który działał podczas I i II wojny światowej.

W Fort Williams Park spróbowaliśmy lokalnego specjału, jakim są kanapki z homarem. Były smaczne, ale dość drogie. Choć kupiliśmy je w "food-trucku", a nie w restauracji, to jedna taka kanapka kosztowała 37 $. 

Portland Head Light to zabytkowa latarnia morska w Cape Elizabeth. Stacja latarni znajduje się na cyplu przy wejściu do głównego kanału żeglugowego prowadzącego do portu Portland. Jest ona najstarszą latarnią morską w stanie Maine. Stacja latarni jest zautomatyzowana. Wieża, sama latarnia morska i sygnał przeciwmgielny są utrzymywane przez Straż Przybrzeżną Stanów Zjednoczonych, podczas gdy dawny dom latarników to muzeum morskie w Fort Williams Park. Budowę latarni rozpoczęto w 1787 roku na polecenie George'a Washingtona (1732-1799) i zakończono w 1791 roku. Pierwotnie do oświetlenia używano lamp na olej wielorybi. W 1855 roku zainstalowano soczewkę Fresnela, w 1958 roku radiolatarnię DCB-224. Dziś latarnia wznosi się na wysokość ok. 24 m nad ziemią i 31 m nad wodą, a jej biała stożkowa wieża połączona jest z budynkiem mieszkalnym. Latarnia została zautomatyzowana w 1989 roku.

W Portland są jeszcze dwie ciekawe inne latarnie morskie - Spring Point Ledge Light oraz Portland Breakwater Light (zwana także Bug Light). Niestety, na ich zobaczenie nie starczyło nam czasu.

Old Orchard Beach, gdzie spędziliśmy kolejną noc, to miejscowość wypoczynkowa w hrabstwie York w stanie Maine, położona w pobliżu Portland. Według spisu powszechnego z 2020 roku liczba ludności wynosiła 8.960 osób. Położone nad zatoką Saco miasteczko jest popularnym kurortem nadmorskim. W centrum znajduje się wiele firm zorientowanych na turystów. Na drewnianym molo na plaży znajduje się także wiele firm turystycznych, w tym różnorodne sklepy z pamiątkami. Plaża o długości siedmiu mil (11 km) obejmuje w rzeczywistości trzy różne miasta: Scarborough, Old Orchard Beach i Saco i jest wzdłuż niej zlokalizowanych wiele plażowych obiektów mieszkalnych, apartamentowców, moteli i pensjonatów. Obszar Old Orchard Beach zaczął pojawiać się w źródłach historycznych ok. 1653 roku. Obszar ten został po raz pierwszy oficjalnie zasiedlony w 1657 roku przez Thomasa Rogersa, który przybył w te okolice w 1636 roku. Miasto bierze swoją nazwę od opuszczonego sadu jabłoniowego Rogersa. W 1923 roku, gdy szerzyła się dyskryminacja rasowa i czarnoskórym muzykom odmawiano zakwaterowania w innych lokalnych hotelach, przy Portland Avenue w Old Orchard Beach otwarto Cummings' Guest House, aby oferować zakwaterowanie czarnym gościom. Wybitnymi gośćmi byli tu jazzmani Duke Ellington (1899-1974), Cab Calloway (1907-1994), Count Basie (1904-1984) i Lionel Hampton (1908-2002). Pensjonat ten działał do 1993 roku.

Położony tuż przy plaży w Old Orchard Beach motel, w którym nocowaliśmy.

Na plaży w Old Orchard Beach.

c.d.n.

Następnego dnia, po porannym spacerze nad morzem, opuściliśmy Old Orchard Beach i skierowaliśmy się do Bostonu, aby odwieźć tam naszego syna. Po drodze zatrzymaliśmy się na zwiedzenie miasta Portsmouth, leżącego w stanie New Hampshire tuż przy granicy z Maine.

Krótki postój na pączki i kawę w drodze do Portsmouth.

Portsmouth to miasto w stanie New Hampshire w hrabstwie Rockingham. Mimo, że na mapie ta najstarsza z osad New Hampshire może wydawać się duża, swą atmosferą przypomina raczej niewielkie miasteczko. Z tego też powodu jest znacznie przyjemniejsze od mniejszych osad turystycznych wzniesionych wzdłuż wybrzeża. Lokalizacja przy ujściu rzeki Piscataqua do zatoki Maine uczyniła z Portsmouth znacznej wielkości port. Do 1808 roku miasto było stolicą stanu. Warto pamiętać, że 5 września 1905 roku na terenie Stoczni Marynarki Wojennej Portsmouth, leżącej na wyspie Seavey's w Kittery (już w stanie Maine), podpisano traktat pokojowy kończący wojnę rosyjsko-japońską. Za zorganizowanie rozmów, które doprowadziły do podpisania tego traktatu prezydent Theodore Roosevelt (1858-1919) otrzymał pokojową nagrodę Nobla w 1906 roku. W mieście rozwinął się przemysł maszynowy, skórzano-obuwniczy oraz stoczniowy. Według spisu powszechnego z 2020 roku miasto liczyło 21.956 mieszkańców. Portsmouth, jest historycznym portem morskim i popularnym letnim ośrodkiem turystycznym. Dawniej było siedzibą bazy Pease Strategicznego Dowództwa Sił Powietrznych, która została przekształcona w międzynarodowe lotnisko Portsmouth. Przed przybyciem Europejczyków tereny, na których położone jest dziś Portsmouth zamieszkiwane były przez plemiona indiańskie z grupy Algonkinów. Pierwszym znanym Europejczykiem, który zbadał i opisał ten obszar, był Martin Pring (1580-1626) w 1603 roku. Zachodni brzeg dzisiejszego portu został zasiedlony został przez europejskich kolonistów w 1630 roku i nazwany Strawbery Banke, ze względu na rosnące tam dzikie truskawki. Wieś była chroniona przez Fort William and Mary na dzisiejszej wyspie New Castle. Zniewolonych Afrykanów sprowadzono jako robotników już od 1645 roku i odegrali oni kluczową rolę w budowaniu dobrobytu miasta. Portsmouth było częścią Trójkąta Handlu, który osiągał znaczne zyski z niewolnictwa. W momencie lokacji miasta w 1653 roku otrzymało ono swą nazwę na cześć założyciela kolonii, Johna Masona (1586-1635), który był kapitanem angielskiego portu Portsmouth w Hampshire, od którego pochodzi nazwa stanu New Hampshire. W 1774 roku, w okresie poprzedzającym wojnę o niepodległość Stanów Zjednoczonych, Paul Revere (1734-1818) pojechał do Portsmouth, ostrzegając, że brytyjska Royal Navy zbliża się, by zająć port. Chociaż Fort William and Mary chronił port, rząd Patriotów przeniósł stolicę kolonii w głąb lądu do Exeter, co sprawiło, że nie była ona zagrożona ze strony Królewskiej Marynarki Wojennej, która zamiast tego zbombardowała Falmouth (obecnie Portland w stanie Maine) w 1775 roku. Portsmouth było celem kilku statków wysłanych przez francuskiego polityka Pierre'a-Augustina Carona de Beaumarchais (1732-1799), przewożących sprzęt i uzbrojenie, aby pomóc amerykańskim wysiłkom rewolucyjnym. Afroamerykanie pomogli w obronie Portsmouth i Nowej Anglii podczas wojny.W 1779 roku. 19 Afroamerykanów z Portsmouth napisało petycję do legislatury stanowej, prosząc o zniesienie niewolnictwa w uznaniu ich wkładu w wojnę i działania zgodne z zasadami rewolucji. Ostatecznie, stan New Hampshire zniósł niewolnictwo w 1857 roku. Embargo prezydenta Thomasa Jeffersona (1743-1826) z 1807 roku na handel amerykański z Wielką Brytanią poważnie zakłóciło handel Nowej Anglii z Kanadą, a kilku lokalnych biznesmenów zbankrutowało. Portsmouth było portem wykorzystywanym przez wielu korsarzy podczas wojny 1812 roku. W 1849 roku Portsmouth zostało zarejestrowane jako miasto. Portsmouth, niegdyś jeden z najbardziej ruchliwych portów i miast stoczniowych w kraju, wyraził swoje bogactwo we wspaniałej architekturze. Znajdują się tu znaczące przykłady domów w stylu kolonialnym, georgiańskim i federalnym, z których niektóre są obecnie muzeami. W sercu Portsmouth znajdują się okazałe, ceglane sklepy i kamienice, wzniesione w całości po niszczycielskich pożarach z początku XIX wieku. Miasto słynęło także z produkcji fornirowanych mebli w stylu federalnym (neoklasycznym), szczególnie autorstwa mistrza stolarstwa Langleya Boardmana (1774-1833). Zwarte śródmieście z promenadami na nabrzeżu przyciąga wielu artystów, którzy każdego lata tłoczą się w kawiarniach, restauracjach i sklepach wokół Rynku (Market Square).

Uliczka w rejonie Strawbery Banke.

Temple Israel w Portsmouth jest jedną z najstarszych synagog w Nowej Anglii. Zgromadzenie, założone w 1905 roku, wyznaje współczesne wartości, takie jak egalitaryzm, różnorodność, dostępność i inkluzywność. Temple Israel, będąca stowarzyszoną z konserwatywną siecią USCJ (United Synagogue of Conservative Judaism) jest żydowskim domem dla osób o różnym pochodzeniu, wieku i poziomie przestrzegania przepisów religijnych, w tym dla rodzin międzywyznaniowych. Społeczność Temple Israel, gromadząca ok. 300 rodzin, jednoczy się z szerszą społecznością na obchodach świąt żydowskich, w prowadzonych zajęciach edukacyjnych dla dorosłych, w prowadzeniu biblioteki, programów dla grup młodzieżowych, organizowaniu wystaw sztuki i warsztatów, seansach filmowych, wykładach, koncertach, działalności klubów książki i projektach "tikkun olam" (uzdrawiania świata). Założona ponad 100 lat temu przez imigrantów synagoga zlokalizowana jest w historycznej dzielnicy miasta.

Na ulicach Portsmouth.

World War I Memorial Bridge to most zwodzony, który prowadzi przez rzekę Piscataqua z Portsmouth w stanie New Hampshire na Badger's Island w Kittery w stanie Maine. Obecny most został otwarty w 2013 roku, zastępując most o podobnej konstrukcji, który istniał od 1923 do 2012 roku. Zbudowany w latach 1920-1923, oryginalny most był wspólnym przedsięwzięciem stanów Maine i New Hampshire oraz rządu federalnego i poświęcony jako pomnik I wojny światowej. Most otwarto w sierpniu 1923 roku. Nowy most został oficjalnie poświęcony podczas ceremonii 8 sierpnia 2013 roku. Most początkowo był otwarty tylko dla pieszych i rowerzystów. Nowy most - zbudowany na dwóch wciąż istniejących filarach - został następnie otwarty dla ruchu pojazdów. Dodatkowe prace nad nowym mostem zostały zakończone w listopadzie 2013 roku. W nocy 25 lutego 2022 roku most został oświetlony w barwach flagi Ukrainy w geście solidarności z narodem Ukrainy po rosyjskiej inwazji na Ukrainę. Podczas uroczystości otwarcia oryginalnego mostu 17 sierpnia 1923 roku pięcioletnia wówczas Eileen Foley - znana pod swoim nazwiskiem rodowym, Helen Dondero - przecięła ceremonialną jedwabną wstęgę, aby oficjalnie otworzyć most dla ruchu. Foley później pełniła funkcję burmistrza Portsmouth przez osiem kadencji. Przywiązała ona niebieską wstęgę do tablicy pamiątkowej mostu podczas ceremonii jego zamknięcia 1 października 2011 roku, zaś  i8 sierpnia 2013 roku wróciła, aby poświęcić nowy most, 90 lat po otwarciu oryginalnej konstrukcji. Zmarła w lutym 2016 roku.

Nad rzeką Piscataqua w pobliżu World War I Memorial Bridge.

Sarah Mildred Long Bridge to most zwodzony nad rzeką Piscataqua między Portsmouth a Kittery. Oryginalny most o tej samej nazwie był używany od 1940 do 2016 roku. Zastępczą konstrukcję otwarto w marcu 2018 roku. Oryginalny most Sarah Mildred Long był dwupoziomowym mostem kratownicowym z jezdnią na górze i torem kolejowym pod nią. Po odsłonięciu w 1940 roku konstrukcja była znana po prostu jako most Maine-New Hampshire. Została przemianowana w 1987 roku na cześć Sarah Mildred Long, pracownicy Maine-New Hampshire Interstate Bridge Authority, która awansowała ze stanowiska sekretarza przy jego powstaniu w 1937 roku na stanowisko dyrektora wykonawczego. Nowa konstrukcja została zaprojektowana przez spółkę Hardesty & Hanover i Figg Engineering, a zbudowana przez firmę Cianbro Corp. Zamiast stali konstrukcyjnej, most wykorzystuje wspornikowe, sprężone przęsła betonowe, co pozwala na zastosowanie mniejszej liczby filarów niż w oryginalnej konstrukcji zapewnia i lepszą zdolność pochłaniania uderzeń statków. Jego pionowy prześwit wynoszący 56 stóp (17 m) po zamknięciu jest o około 35 stóp (11 m) wyższy niż w przypadku oryginalnego mostu, co pozwala na zmniejszenie o ok. 68% konieczności jego podnoszenia dla umożliwienia przepływania statków. Pomost mostu ma również szersze pobocza dla ścieżek rowerowych. 

Portsmouth Veteran's Memorial odsłonięty w listopadzie 2013 roku jest pomnikiem upamiętniającym weteranów i żołnierzy poległych w różnych wojnach. W centrum tego pomnika znajdują się granitowe bloki z filarów, które podtrzymywały oryginalny World War I Memorial Bridge. Sam pomnik usytuowany jest w pobliżu tego mostu.

Zabytkowy episkopalny kościół p.w. św. Jana. Historia kongregacji episkopalnej Portsmouth sięga 1638 roku, kiedy to w rejonie Strawbery Banke założono kościół. Duchowny tej kongregacji został zmuszony do opuszczenia jej przez władze kolonii Massachusetts Bay, gdyż Portsmouth podlegało wówczas nadzorowi purytańskich przywódców tej kolonii. W 1732 roku zorganizowano nową kongregację i założono ją w drewnianym kościele na miejscu obecnego kościoła p.w. św. Jana. Kościół ten spłonął w wielkim pożarze w 1806 roku, który zniszczył ponad 300 budynków w mieście. Obecny budynek kościoła został wzniesiony w 1807 roku i był pierwszym murowanym budynkiem kościelnym w stanie New Hampshire. Jest to również jedno z pierwszych dzieł architekta Alexandra Parrisa (1780-1852), zanim stał się on znany ze swych prac w Bostonie i innych miejscowościach.

Aby poczuć klimat nadmorskiego życia w Nowej Anglii, niewiele jest lepszych miejsc niż Market Square w Portsmouth. Urocze uliczki z lokalnymi sklepami i restauracjami sprawiają, że centrum Portsmouth jest popularnym miejscem odwiedzanym przez turystów, a Market Square jest jedną z głównych atrakcji centrum. Kolonialna legislatura stanu New Hampshire znajdowała się właśnie na Market Square, a historyczne budynki z minionych epok nadal stoją na placu, co zwiększa jego atrakcyjność.

Kościół Północny (The North Church) stojący przy Market Square to zabytkowy kościół kongregacjonalny. Ma budynek w stylu włoskim i wieżę z glicą widoczną z większej części miasta.Kościół jest świątynią zboru Zjednoczonego Kościoła Chrystusowego w Portsmouth. Pierwszy kościół w mieście został zbudowany w 1657 roku. Kolejny budynek kościelny został wzniesiony ok. 50 lat później. Duży zegar i dzwon zostały dodane w 1749 roku. Do wybitnych członków zgromadzenia należeli William Whipple (1730-1785), John Langdon (1741-1819) i Daniel Webster (1782-1852). Prezydent George Washington (1743-1799) wziął udział w nabożeństwie w tym kościele podczas swojej wizyty w New Hampshire w 1789 roku. Drugi kościół został zastąpiony nowym budynkiem w 1835 roku, chociaż wykorzystano ten sam zegar, dzwon i wyposażenie. Kościół ten był trzypiętrowym drewnianym budynkiem z dwoma poziomami balkonów. Ambona i główne wejście znajdowały się po różnych stronach budynku. Miał wieżę o wysokości 46 m. W 1854 roku budynek kościoła został rozebrany, a na jego miejscu wzniesiono nowy budynek autorstwa firmy Towle & Foster z Bostonu, zachowany do dziś. W 1856 roku zainstalowano nowocześniejszy zegar. Zgromadzenie planowało zainstalować nowy dzwon odlany w Anglii, ale zatonął on w katastrofie statku. W 1890 roku dodano nowe organy. Kościół został odnowiony w 1978 roku. W maju 2006 roku dach i iglica budynku przeszły gruntowny remont. Oprócz organizowania nabożeństw zgromadzenia North Church, budynek jest również wynajmowany na koncerty i nabożeństwa organizowane przez zgromadzenia, które nie mają własnej świątyni.

W parku Albacore w pobliżu Strawbery Banke.

Po obiedzie i zwiedzeniu Portsmouth pojechaliśmy do Bostonu.

c.d.n.

Do Bostonu przybyliśmy po południu, ale na tyle wcześnie, by po zakwaterowaniu się w hotelu udać się na pierwszy spacer.

Kilka słów o samym mieście i jego dziejach. Boston to stolica stanu Massachusetts i port nad zatoką Massachusetts położony w hrabstwie Suffolk. Miasto jest jednym z najstarszych i ze względów kulturowych najważniejszych miast w Stanach Zjednoczonych. Jest wiodącym ośrodkiem naukowym i gospodarczym, głównie w dziedzinie finansów i zaawansowanych technologii, przede wszystkim biotechnologii, przemysłu zbrojeniowego, informatyki, nowatorskich technologii mediów i sztucznej inteligencji. Jest to jedno z najważniejszych i najbogatszych miast Wschodniego Wybrzeża. Na przedmieściu Bostonu, w Cambridge znajduje się najstarszy amerykański uniwersytet - Harvard University, założony w 1636 roku. W Bostonie działa także renomowana politechnika (obecnie w praktyce pełen uniwersytet posiadający także katedry nauk humanistycznych) - Massachusetts Institute of Technology (MIT), jedna z najbardziej prestiżowych uczelni technicznych na świecie. W Bostonie jest też wiele innych szkół wyższych. Miasto jest ważnym ośrodkiem kulturalnym; działa tu m.in. Bostońska Orkiestra Symfoniczna założona w 1881 roku, liczne teatry, muzea i galerie sztuki nowoczesnej. Liczący, według spisu ludności z 2020 roku, 675.647 mieszkańców Boston leży w centrum obszaru metropolitalnego tzw. Wielkiego Bostonu (Greater Boston), w skład którego oprócz niego wchodzą miasta: Cambridge, Quincy, Newton, Brookline i wiele innych mniejszych pobliskich miasteczek i osiedli. Przed kolonizacją europejską region otaczający dzisiejszy Boston był zamieszkany przez ludność Massachusett, która obejmowała małe społeczności. Boston od zawsze był nierozerwalnie związany z morzem. Jego historia rozpoczęła się w XVI wieku, gdy rybacy hiszpańscy i portugalscy żeglowali po Zatoce Massachusetts w poszukiwaniu ryb lub schronienia przed sztormem, co zapewniały liczne małe zatoczki. Pierwszym Europejczykiem, który zamieszkał w miejscu, które później stało się Bostonem, był wykształcony w Cambridge duchowny anglikański William Blaxton (1595-1675). Pierwsza stała osada na tych terenach została założona w 1623 roku przez Roberta Gorgesa (~1595-koniec lat 20. XVI wieku), który w imieniu Korony Brytyjskiej stał się zwierzchnikiem dziesięciomilowego pasa wybrzeża ciągnącego się od Nahant do Charlestown. Kiedy w 1630 roku przybyła grupa osadników pod wodzą Johna Winthropa (1588-1649), półwysep Shawmut był prawie opuszczony przez rdzenną ludność, ponieważ wiele osób zmarło na choroby przyniesione przez pierwszych osadników i kupców. Nazwę Boston nadał osadzie purytański duchowny Isaac Johnson (1601-1630) na cześć swego rodzinnego miasta Boston w hrabstwie Lincolnshire w Anglii. Kupcy osiedlali się niedaleko małej zatoczki, w której we wczesnych latach 30. XVII wieku wybudowano pierwszy basen portowy (Town Dock). Na długie lata stał się on centrum działalności morskiej Bostonu. Rybacy oraz szkutnicy zajmowali rozległe obszary wybrzeża, podczas gdy rolnicy - tereny południowe i zachodnie w głębi lądu. Ważnym punktem miasta był rynek, za który służyła rozszerzona część ulicy, wiodącej w kierunku zachodnim od wybrzeża do Town Dock. Tam koncentrowało się życie pierwszych mieszkańców. Przybywający osadnicy, nastawieni początkowo na uprawę ziemi, szybko przekonywali się, że warunki środowiska na to nie pozwalają. Dla wielu naturalnym kierunkiem działalności stało się zatem wybrzeże zatoki, gdzie powstały liczne niewielkie wsie. Już od pierwszych dni istnienia osady jej mieszkańcy prowadzili ożywioną wymianę barterową z Indianami (łatwo dostępne ryby wymieniano na futra). W krótkim czasie nastąpił gwałtowny wzrost handlu między osadami położonymi wzdłuż całej zatoki. W 1689 roku doszło w mieście do tzw. "rewolty bostońskiej", w czasie której mieszkańcy zbuntowali się przeciwko rządom Edmunda Androsa (1637-1714) - znienawidzonego gubernatora tzw. Dominium Nowej Anglii. Miasto sukcesywnie rozrastało się w kierunkach zachodnim i południowo-zachodnim, a w 1874 roku do Bostonu przyłączono znajdujące się od wschodu Charlestown - miasto założone w 1628 roku, stolicę kolonii Massachusetts Bay. Boston był największym miastem Trzynastu Kolonii, dopóki Filadelfia nie przerosła go w połowie XVIII wieku. Wzrastająca działalność morska w Bostonie powodowała ciągłą potrzebę ulepszania istniejącej infrastruktury nabrzeżnej, jednak władze miejskie przez długi czas nie zajmowały się tą sprawą. Budowa pierwszych nabrzeży portowych wynikała w związku z tym z inicjatywy przedsiębiorczych kupców, którzy za zgodą władz decydowali się na ich konstruowanie w wielu miejscach wybrzeża. Wraz z rozwojem handlu i jednoczesnym wzrostem zamożności kupców liczba nabrzeży wzrastała. W 1708 roku istniało już ich siedemdziesiąt osiem, co świadczy o skali działalności portu w tamtym okresie. W 1710 roku wydano pozwolenie kapitanowi Oliverowi Noyesowi na wybudowanie najdłuższego z nabrzeży (Long Wharf), które przez lata było centrum działalności portowej Bostonu. Nabrzeże umożliwiało obsługę największych statków tamtych czasów. Boston był pierwszym miastem kolonialnym, w którym wybudowano latarnię morską. Wraz z rozwojem miasta znaczenia zaczęły nabierać kwestie jego obronności. W 1632 roku na Wzgórzu Fort wybudowano pierwsze fortyfikacje w zatoce. Dwa lata później wzniesiono kolejne na wyspie Castle. Znaczącą budowlą tego typu był również półmilowy wał wzdłuż wybrzeża służący zarówno celom obronnym, jak i jako nabrzeże portowe. Budowa fortyfikacji odzwierciedla wzrastającą rangę bostońskiej floty handlowej. Jej wczesna działalność była w przeważającej mierze ograniczona do gromadzenia dóbr na eksport, redystrybucji dóbr importowanych bądź wymiany barterowej towarów kolonialnych. Kolejnym etapem rozwoju handlu w regionie stało się nawiązanie kontaktów handlowych z innymi koloniami wschodniego wybrzeża Ameryki. Już w 1631 roku nawiązano stosunki handlowe z Wirginią, co zapoczątkowało przepływ takich towarów, jak kukurydza, cukier, mosiądz, skóry bobrów i inne. Podwalinami dynamicznego handlu bostońskiego było budownictwo okrętowe. Pobliskie Medford stało się centrum bostońskiego przemysłu okrętowego, a w posiadaniu kupców bostońskich było ok. 300 jednostek zaangażowanych w żegluę zamorską i kabotażową. Zarówno władze miejskie, jak i prywatni przedsiębiorcy aktywnie wspierali rozwój żeglugi i przemysłu okrętowego. Statki były przedmiotem zyskownego handlu między kolonią a Anglią. W latach 1674-1714 sprzedano ich 1.332. Powszechną praktyką stała się sprzedaż ładunku w obcych portach wraz ze statkiem, co dotyczyło szczególnie małych jednostek. Zyski z takich transakcji przywożono w gotówce lub przeznaczano na zakup towarów w Anglii lub innych krajach. Działalność morska stała się podstawą dobrobytu Bostonu. W latach 1642-1649, w okresie wojny domowej w Anglii, jej zainteresowanie koloniami w Ameryce zmalało. Przybywało coraz mniej imigrantów oraz zmmniejszył się handel. Jednak aktywność żeglugi bostońskiej wzrastała, znajdując nowe źródła zaopatrzenia miasta w brakujące towary. Statki przywoziły ziemniaki, pomarańcze z Bermudów, na Barbados i Jamajkę eksportowano mięso, masło, sery i suchary. Boston był także zaangażowany w handel niewolnikami z Afryki. W roku 1660 parlament brytyjski uchwalił akt nawigacyjny, który w zamierzeniu miał uchronić Wielką Brytanię i jej kolonie przed konkurencją innych państw. Na jego podstawie, handel zamorski miał się odbywać tylko na statkach należących do Anglików. Ustawa wymieniała również listę produktów wytwarzanych w koloniach, które mogły być transportowane jedynie do portów brytyjskich, bądź przez porty brytyjskie do innych krajów. Uchwalenie trzy lata później Staples Act czyniło z Anglii jedynego eksportera dóbr europejskich do kolonii. Zatem bezpośredni import z Francji, Hiszpanii, czy Holandii był zakazany. Kupcy bostońscy, dla których akty oznaczały ograniczenie zysków, zignorowali je. Większa część wymiany handlowej Bostonu pomiędzy rokiem 1660 a 1675 miała charakter nielegalny. Towary z całego świata wchodziły do portu bez cła. Handlowano wbrew prawu z Francją, Portugalią i Hiszpanią. W XVIII wieku Boston był uznawany za centrum handlu północnoamerykańskiego. O bogactwie miasta świadczyły rozbudowana sieć biur rachunkowych, domów kupieckich, magazynów, nabrzeży, jak i okazałe rezydencje, wybudowane wzdłuż głównej arterii miasta - King’s Street. Zamożne rodziny kupieckie generowały rozwój usług, takich jak krawiectwo, perukarstwo czy jubilerstwo. Wiele kluczowych wydarzeń rewolucji amerykańskiej miało miejsce w Bostonie lub w jego pobliżu. W 1770 roku doszło do tzw. "Masakry bostońskiej", gdy wojsko brytyjskie otworzyło ogień do protestującego tłumu, w wyniku czego śmierć poniosło kilku demonstrantów. Koloniści zmusili Brytyjczyków do wycofania swoich wojsk. Wydarzenie to zostało szeroko nagłośnione i podsyciło ruch rewolucyjny w Ameryce. W 1773 roku, w związku z nadmierną podażą herbaty, jej ceny na rynkach światowych znacznie spadły. Kompania Wschodnioindyjska, posiadająca jej wielkie zapasy, otrzymała od rządu brytyjskiego prawo jej sprzedaży w amerykańskich koloniach z pominięciem zwyczajowych ceł i podatków. Uderzyło to w amerykańskich importerów tego produktu i wywołało wielkie niezadowolenie, które doprowadziło do bojkotu herbaty i niedopuszczania statków Kompanii do amerykańskich portów. W Bostonie jednak ruch tranzytowy odbywał się pod opieką gubernatora Nowej Anglii, który miał do dyspozycji garnizon wojskowy i flotyllę wojenną. W związku z tym port bostoński używany był do wwożenia herbaty z Anglii do Ameryki. 16 grudnia 1773 roku w porcie w Bostonie przy nabrzeżu Griffina znajdowały się trzy statki: "Dartmouth", "Eleanor" i "Beaver", należące do Kompanii Wschodnioindyjskiej. W ich ładowniach znajdował się m.in. ładunek herbaty chińskiej. W nocy poprzedzającej dzień, w którym herbata miała być rozładowana, członkowie konspiracyjnej organizacji Synowie Wolności, kierowannej przez Samuela Adamsa (1722-1803), niektórzy w przebraniach Indian Mohawk, wdarli się na statki i zniszczyli cały ładunek herbaty, wyrzucając go do wody. Cała akcja, nazwana później "Herbatką bostońską" (Boston Tea Party) została błyskawicznie przeprowadzona i odbyła się bez użycia przemocy. Konspiratorzy wymogli na kapitanach statków podpisanie oświadczeń, że żaden inny ładunek poza herbatą nie został naruszony. Bezpośrednią reakcją brytyjską było zamknięcie portu w Bostonie, co wpłynęło negatywnie na handel w regionie. W dalszej perspektywie akcja doprowadziła do znacznej radykalizacji nastrojów i wywołała dalsze wydarzenia prowadzące do rewolucji amerykańskiej. Akcja radykalnych patriotów spotkała się z mieszanym przyjęciem wśród mieszkańców kolonii. Benjamin Franklin (1705-1790) potępił ją i zaoferował Kompanii rekompensatę za doznane szkody z własnych środków. Również George Washington (1732-1799) odniósł się do akcji krytycznie uznając ją za akt wandalizmu i zniszczenia własności prywatnej. Osoby zaangażowane w akcję, z powodu obaw o różne konsekwencje, ukrywały swoją tożsamość do końca życia. Wyjątkiem był związany z akcją John Hancock (1737-1793), który był jednym z sygnatariuszy Deklaracji Niepodległości. Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych rozpoczęła się też w okolicach Bostonu bitwami pod Lexington i Concord w kwietniu 1775 roku. Sam Boston był oblężony przez prawie rok od kwietnia 1775 roku do marca 1776 roku. Po wojnie o niepodległość długa tradycja żeglarska Bostonu pomogła uczynić go jednym z najbardziej ruchliwych portów w kraju. Działalność portowa Bostonu została znacznie ograniczona przez ustawę o embargo z 1807 roku (przyjętą podczas wojen napoleońskich) i wojnę 1812 roku. Handel zagraniczny powrócił po tych działaniach wojennych, ale w międzyczasie bostońscy kupcy znaleźli alternatywę dla swoich inwestycji kapitałowych. Produkcja przemysłowa stała się ważnym elementem gospodarki miasta, a do połowy XIX wieku miała ona już większe znaczenie niż handel międzynarodowy. Małe rzeki graniczące z miastem i łączące je z okolicą ułatwiły transport towarów i doprowadziły do rozwoju młynów i fabryk. Później gęsta sieć kolei rozwinęła przemysł i handel w regionie. W latach 20. XIX wieku populacja Bostonu szybko rosła, a skład etniczny miasta zmienił się wraz z pierwszą falą europejskich imigrantów. Irlandzcy imigranci zdominowali pierwszą falę przybyszów w tym okresie. W drugiej połowie XIX wieku w mieście osiedlała się coraz większa liczba Irlandczyków, Niemców, Libańczyków, Syryjczyków, francuskich Kanadyjczyków, Włochów oraz rosyjskich i polskich Żydów. Irlandzcy i włoscy imigranci przywieźli ze sobą katolicyzm. Obecnie katolicy stanowią największą wspólnotę religijną w Bostonie. Irlandczycy odgrywali główną rolę w polityce Bostonu od początku XX wieku. Na początku lat 20. XX wieku Boston był wciąż największym centrum produkcji wełny na świecie, jednym z największych importerów skór i jednocześnie eksporterem butów, a przede wszystkim największym rynkiem rybnym w Stanach Zjednoczonych. Przeprowadzono wówczas wiele prac rozbudowujących infrastrukturę portową. Pod koniec dekady zauważalne były niekorzystne symptomy, które pogłębił kryzys gospodarczy lat trzydziestych. Podczas gdy następował wzrost importu, w szybkim tempie malały wskaźniki bostońskiego eksportu. Sytuacja taka była rezultatem ogólnego trendu zmian w gospodarce amerykańskiej tamtego okresu. Szczególnym czynnikiem, który doprowadził do osłabienia roli portu bostońskiego, był niekorzystny poziom stawek frachtowych - zarówno kolejowych, jak i morskich -, które stawiały na pozycji uprzywilejowanej głównego konkurenta portu - Nowy Jork, oraz inne ważniejsze porty Południa. Po II wojnie światowej Boston przeżywał niespotykaną wcześniej stagnację gospodarczą oraz związany z tym odpływ ludności. Stagnacja ta wynikała głównie z upadku przemysłu tekstylnego na terenie Nowej Anglii, co nie pozostało bez wpływu na port, a przez to i sam Boston. Innym istotnym czynnikiem, który przesądził o spadku znaczenia miasta i jego gospodarki był kryzys w rybołówstwie. Sytuacja ta w powiązaniu z kryzysem gospodarki morskiej w Bostonie leżała u podstaw decyzji o realizacji szeroko zakrojonych programów renowacji urbanistycznej terenów poprzemysłowych i portowych. Pierwszym krokiem na drodze ku rewitalizacji Bostonu był ogłoszony przez władze w roku 1950 General Plan for Boston, projekt, który postulował ponowne zagospodarowanie ok. 20% przestrzeni miasta w ciągu kolejnych 25 lat. Zmiany zapoczątkowane w Bostonie w latach 60. XX wieku przyczyniły się do przekształcenia charakteru i specyfiki miasta. Wiele budowli będących świadkami trzechsetletniej tradycji Bostonu, które nadawały mu ten wyjątkowy europejski charakter, zostało rozebranych, a tereny przeznaczano na modernistyczne drapacze chmur ze szkła i stali. Z drugiej strony, rodzaj inwestycji realizowanych na terenie miasta oraz rodzaj funkcjonujących korporacji spowodowały powstanie nowoczesnego systemu ekonomicznego opartego w zasadniczym stopniu na usługach. Miasto, którego mieszkańcy historycznie zajmowali się przeważnie czynnościami związanymi z importem i eksportem, handlem, rybołówstwem oraz przemysłem stoczniowym, teraz stało się znane z wysokiego poziomu świadczonych usług medycznych, szkolnictwa wyższego, usług związanych z technologią komputerową i turystyką. Potrzeba wysoko kwalifikowanej kadry, szczególnie wykształconych managerów, zmieniła Boston w miasto urzędników biurowych i spowodowała w latach 70. i 80. niespotykany wcześniej wzrost liczby miejsc pracy oraz płac. Ta nowa fala wykształconych i zamożnych młodych ludzi, zazwyczaj profesjonalistów - inżynierów, informatyków, architektów - napływała do miasta, zachęcona mnogością instytucji kulturalnych, edukacyjnych i bliskością terenów rekreacyjnych. Zajmowali ocalałe dzielnice historyczne, zlokalizowane niedaleko centrum, będące jeszcze w trakcie renowacji.

Hyatt Regency Hotel w Cambridge, w którym spędziliśmy naszą pierwszą noc w Bostonie.

Wybraliśmy się na spacer do MIT (Massachusetts Institute of Technology), ponieważ nasz hotel znajdował się stosunkowo blisko tej uczelni. Duża część drogi wiodła brzegiem rzeki Charles (Charles River), z którego roztaczał się ładny widok na centrum Bostonu.

W okolicach MIT.

Główny gmach Massachusetts Institute of Technology (MIT). Jest to niepubliczna politechnika o statusie uniwersyteckim, założona w 1861 roku w Cambridge na przedmieściu Bostonu. Uczelnia została założona z inicjatywy kilkudziesięciu przedsiębiorców z okolic Nowego Jorku i Bostonu. Jej misją jest jednoczesne kształcenie studentów i prowadzenie badań podstawowych, jednak silnie zorientowanych na praktyczne potrzeby społeczne. Z punktu widzenia prawa jest spółką akcyjną. Założony w odpowiedzi na rosnącą industrializację Stanów Zjednoczonych, MIT przyjął model europejskiego uniwersytetu politechnicznego i położył nacisk na nauczanie laboratoryjne w zakresie nauk stosowanych i inżynierii. Uczelniaa składa się z pięciu szkół, oferujących ok. 200 różnych kierunków nauczania, oraz ok. 300 grup badawczych i laboratoriów, działających poza strukturą szkół i tworzonych lub likwidowanych w zależności od potrzeb. Unikatową cechą uczelni jest wysoki odsetek doktorantów i pracowników naukowych w stosunku do liczby studentów. Wynosi on niemal 1:1:1. Kandydaci zarówno na studia podstawowe, jak i doktoranckie są selekcjonowani na podstawie osiągnięć w szkole średniej, ogólnego życiorysu i rozmowy kwalifikacyjnej. Na studia licencjackie i magisterskie startuje rocznie około 10-15 tysięcy kandydatów, z których dostaje się około tysiąca. Mniej więcej połowa z nich aklimatyzuje się na uczelni i znajduje sobie miejsca w zespołach badawczych. Ok. 20% studentów i doktorantów pochodzi spoza Stanów Zjednoczonych. MIT uplasował się na pierwszym miejscu w światowych rankingach uniwersyteckich w kategorii uczelni technicznych. Uczelnia wprowadziła innowacyjną strukturę nauczania i prowadzenia badań, skopiowaną później przez wiele innych uczelni. Badania prowadzone W MIT zapoczątkowały wiele nowych gałęzi techniki, do najważniejszych z nich można zaliczyć teleinformatykę, biotechnologię i nanotechnologię. Jako pierwsza uczelnia na świecie, MIT udostępnia w Internecie swoje materiały edukacyjne. Projekt zakłada, że w ciągu 10 lat opublikowane zostaną materiały z 2.000 programów nauczania. Kampus MIT położony jest nad rzeką Charles, która oddziela Cambridge od Bostonu. W 1916 roku powstał tu zespół klasycystycznych budynków, wśród których do dziś znajduje się budynek główny i Wydział Architektury. Historyczne budynki, zaprojektowane przez Williama Wellesa Boswortha (1869-1966) okalają z trzech stron główny dziedziniec - Killian Court. Z czwartej strony dziedziniec otwarty jest na rzekę. Budowa kampusu była finansowana głównie z anonimowych datków od tajemniczego "pana Smitha", począwszy od 1912 roku. W 1920 roku ujawniono, że darczyńcą był przemysłowiec George Eastman (1854-1932) z Rochester w stanie Nowy Jork, założyłyciel firmy Eastman Kodak. MIT obejmuje także szereg obiektów poza kampusem, takich jak Laboratorium MIT Lincoln, Bates Center i Obserwatorium Haystack, a także laboratoria stowarzyszone, takie jak Broad i Whitehead Institutes. Według stanu na 2023 rok, 101 laureatów Nagrody Nobla, 26 zdobywców nagrody Turinga i 8 medalistów Fieldsa było powiązanych z MIT jako absolwenci, wykładowcy lub badacze. Ponadto 58 zdobywców Narodowego Medalu Nauki, 29 zdobywców Narodowego Medalu Technologii i Innowacji, 50 stypendystów fundacji MacArthura, 83 Marshall Scholars, 41 astronautów, 16 głównych naukowców Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych oraz wielu polityków to absolwenci MIT. Głównym założycielem MIT był William Barton Rogers (1804-1882) amerykański geolog, fizyk i pedagog. Z uwagi na wojnę secesyjną, pierwsze zajęcia MIT odbyły się w Mercantile Building w Bostonie w 1865 roku. Pomimo problemów finansowych, Instytut odnotował rozwój w ciągu ostatnich dwóch dekad XIX wieku pod rządami rektora Francisa Amasy Walkera (1840-1897). Istniały plany połączenia MIT z Uniwersytetem Harvarda, jednakże sprzeciw wykładowców, studentów i absolwentów i ostatecznie decyzja Sądu Najwyższego stanu Massachusetts z 1917 roku skutecznie położyły kres planowi fuzji. Zaangażowanie MIT w nauki wojskowe wzrosło podczas II wojny światowej. MIT stał się największym w kraju wykonawcą prac badawczo-rozwojowych na potrzeby armii. Prace nad projektami obronnymi kontynuowano także później. Powojenne badania w MIT, sponsorowane przez rząd, obejmowały komputerowy system SAGE (Semi-Automatic Ground Environment) koordynujący dane z wielu radarów i systemy naprowadzania dla rakiet balistycznych oraz Projekt "Apollo". Pod koniec lat 60. i na początku lat 70. XX wieku liczni działacze studenccy i wykładowcy protestowali przeciwko wojnie w Wietnamie i badaniom MIT w dziedzinie obronności. MIT ostatecznie w 1973 roku przeniósł wszystkie tajne badania poza kampus do obiektu MIT Lincoln Laboratory. W latach 80. XX wieku kontrowersje wzbudzało zaangażowanie MIT w badania nad SDI (bronią kosmiczną) i CBW (bronią chemiczną i biologiczną). Niedawne badania MIT dla wojska obejmowały prace nad robotami, dronami i "kombinezonami bojowymi". Obecnie MIT dotrzymuje kroku erze cyfrowej i pomaga w jej rozwoju. W 2006 roku powołano Radę ds. Badań nad Energią w celu zbadania interdyscyplinarnych wyzwań związanych ze wzrostem globalnego zużycia energii. W 2017 roku uczelnia ogłosiła utworzenie laboratorium badawczego sztucznej inteligencji o nazwie MIT-IBM Watson AI Lab.

Jeden ze szczęśliwych tegorocznych absolwentów MIT.

Następnego dnia pożegnaliśmy się z synem i opuśliliśmy Boston, udając się do Bar Harbor w stanie Maine, gdzie spędziliśmy kolejne trzy dni. Do Bostonu powróciliśmy pod koniec naszej podróży i mieliśmy okazję dokładniej zwiedzić to ciekawe miasto.

c.d.n.

Jak już wcześniej wspomniałem, kolejne trzy dni (a właściwie noce) spędziliśmy w Bar Harbor. Jest to miejscowość wypoczynkowa na wyspie Mount Desert w hrabstwie Hancock w stanie Maine. Według spisu powszechnego z 2020 roku liczba ludności miasta wynosiła 5.089 osób. Znajdują się tu takie instytucje jak College of the Atlantic, Jackson Laboratory i MDI Biological Laboratory. W sezonie letnim i jesiennym Bar Harbor jest popularnym kierunkiem turystycznym. W pobliżu miejscowości znajdują się także największe części Parku Narodowego Acadia, w tym góra Cadillac, najwyższy punkt w promieniu 40 km od wschodniego wybrzeża Stanów Zjednoczonych. Miasto Bar Harbor zostało założone na północno-wschodnim brzegu wyspy Mount Desert, którą Indianie Wabanaki znali jako Pemetic, co oznacza "pasmo górskie" lub "góry widziane z daleka". Indianie z plemienia Wabanaki sezonowo łowili tu ryby, polowali i zbierali w okolicy jagody oraz małże i inne skorupiaki. W 1604 roku francuski odkrywca Samuel de Champlain (~1567-1635) osiadł na mieliźnie na półce skalnej Egg Rock, niedaleko Otter Cliffs, a kiedy zszedł na brzeg aby naprawić swoją łódź, spotkał miejscowych tubylców. Champlain nazwał wyspę Isle des Monts Deserts, co oznacza "wyspę jałowych gór", obecnie nazywaną Mount Desert Island, będącą największą wyspą w stanie Maine. W 1761 roku Abraham Somes (1732-1819) założył pierwszą europejską wioskę na wyspie Mount Desert, nadając jej nazwę Somesville. Jego imieniem nazwano także Somes Sound, jedyny naturalnie występujący fiard na wschodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych. Sama osada Bar Harbor została zarejestrowana w 1796 roku jako Eden, na cześć Richarda Edena (1520-1576), angielskiego tłumacza, polityka i alchemika. Wczesne gałęzie gospodarki obejmowały rybołówstwo, przemysł drzewny i przemysł stoczniowy. Dzięki lepszym glebom, na Mount Desert Island rozwinęło się także rolnictwo, głównie mleczarstwo. W latach 40. XIX wieku surowa morska sceneria przyciągnęła artystów ze szkoły Hudson River School - Thomasa Cole'a (1801-1848), Frederica Edwina Churcha (1826-1900), Williama Harta (1823-1894) i Fitza Henry'ego Lane'a (1804-1865). Zainspirowani ich obrazami poszli w ich ślady dziennikarze, sportowcy i miłośnicy klimatów rustykalnych. W 1880 roku w miejscowości istniało już 30 hoteli, w tym Mira Monte Inn, obiekt historyczny, który przetrwał potężny pożar w 1947 roku. Popularną rozrywką były żeglarstwo, przyjęcia w ogrodzie Pot & Kettle Club i przejażdżki powozem na górę Cadillac. Inni lubili wyścigi konne. Prezydent William Howard Taft (1857-1930) grał w golfa w 1910 roku w klubie golfowym Kebo Valley. Był ostatnim urzędującym prezydentem, który odwiedził to miasto, aż do wizyty Baracka Obamy w lipcu 2010 roku. W 1918 roku nazwę Eden zmieniono na Bar Harbor, nawiązującą do piaszczysto-żwirowej mierzei widocznej podczas odpływu, która prowadzi na wyspę Bar i tworzy tylną część portu. Miejscowość Bar Harbor była również wykorzystywana do ćwiczeń morskich podczas II wojny światowej. Mówiąc dokładniej, Bald Porcupine Island (jedna z pięciu Wysp Porcupine) używana była do wystrzeliwania torped. W 1947 roku na Mount Desert Island dozło do ogromnego pożaru, w którym spłonęła prawie połowa wschodniej części wyspy, w tym prawie jedna trzecia z 222 domów, które wówczas tu stały. Zniszczeniu uległo także pięć historycznych wielkich hoteli. Populacja Bar Harbor i ogólnie wyspy Mount Desert gwałtownie rośnie od maja do października ze względu na "sezonowych" mieszkańców i turystów. Wiele osób przyjeżdża do Parku Narodowego Acadia, oferującego szlaki turystyczne, możliwości jazdy na rowerze, obserwowania ptaków i wspinaczki górskiej. Dostępne są też wycieczki morskie, podczas których ich uczestnicy mogą zobaczyć maskonury, wieloryby, foki, ptaki morskie, latarnie morskie, a także homary.

Edenbrook Motel w Bar Harbor, w którym mieszkaliśmy.

Agamont Park to park miejski w Bar Harbor, znajdujący się na północnym krańcu Main Street. Park, położony na wzgórzu, oferuje panoramiczny widok na Mount Desert Narrows, zatokę Frenchman Bay i jej wyspy. Jest popularnym punktem widokowym dla turystów. Park znajduje się na terenie dawnego Agamont House, który został zbudowany w 1840 roku przez Tobiasa Robertsa. W 1855 roku rozbudowano go jako pierwszy hotel w mieście. Budynek spłonął w 1888 roku. Park wychodzi na molo miejskie. W miesiącach letnich park ozdobiony jest pięknymi kwiatami i posiada ścieżkę Shore Path wzdłuż skalistego brzegu, zapewniającą spektakularne widoki na ocean.

Przystań w Bar Harbor w pobliżu Agamont Park.

Jedna z wielu restauracji w Bar Harbor oferujących owoce morza, w tym - oczywiście - homary.

Na ulicach w centrum miasteczka.

Przed Abbe Museum. Założone przez doktora Roberta Abbe (1851-1928), znanego nowojorskiego chirurga i letniego rezydenta Bar Harbor, muzeum zostało otwarte dla publiczności w 1928 roku. Pierwotnie działało tylko w Sieur de Monts Spring w Parku Narodowym Acadia, jako sezonowa placówka poświęcona pogłębianiu wiedzy o kulturze, historii i archeologii Indian Konfederacji Wabanaki (obejmującej plemiona Abenaki, Mi'kmaq, Wolastoqiyik, Passamaquoddy i Penobscot), zamieszkujących stan Maine. W ostatnich latach rozwinęło się z małego muzeum, prowadzonego prywatnie w Parku Narodowym Acadia, do ekscytującego współczesnego muzeum w sercu Bar Harbor. W 2013 roku muzeum zostało pierwszym i jedynym oddziałem Smithsonian Institute w stanie Maine. W Abbe Museum w Bar Harbor odwiedzający znajdą wystawy przeplatane przestrzeniami do spokojnej refleksji. Historia i kultura rdzennych mieszkańców Maine prezentowane są poprzez zmieniające się wystawy, wydarzenia specjalne, warsztaty dla nauczycieli, terenowe szkoły archeologii i warsztaty dla dzieci i dorosłych. Od wiosny do jesieni działa także historyczne muzeum w Sieur de Monts Spring. Zbiory muzeum obejmują dużą liczbę artefaktów wykonanych w czasach prehistorycznych i historycznych przez Indian Ameryki Północnej i Europejczyków, którzy zaczęli przybywać na ten obszar na początku XVII wieku.

Kościół Kongregacjonalny w Bar Harbor - świątynia protestanckiego Zjednoczonego Kościoła Chrystusowego.

Na cmentarzu przy kościele kongregacjonalnym stoi pomnik poświęcony żołnierzom ze stanu Maine, uczestniczącym w wojnie secesyjnej w latach 1861-1865.

Kościół Episkopalny p.w. Świętego Zbawiciela wraz z plebanią to zabytkowy kompleks kościelny w Bar Harbor. Zbudowany został w kilku etapach w latach 1877-1938. Jest to duża budowla w kształcie krzyża, wzniesiona z kamienia polnego i zwieńczona kwadratową wieżą z drewnianym szkieletem i piramidalnym dachem. Najstarsza część, która obecnie służy jako transepty obecnej konstrukcji, została zbudowana w latach 1877-1878 wg projektu Charlesa Coolidge'a Haighta (1841-1917) i szybko uznano ją za niewystarczającą dla dużej liczby letnich wiernych. W latach 1885-1886 spółka Rotch & Tilden zaprojektowała znaczną rozbudowę, która stworzyła kształt krzyża z imponującą wieżą. Sala chóru na północnym wschodzie została dobudowana w latach 1889-1890, a krużganek i plebania wzniesione zostały wg projektów Westraya Ladda (1863-1909) z Filadelfii) w 1899 roku. Kaplica na zachodnim krańcu, zaprojektowana przez spółkę Baker & Dallett z Filadelfii, została dobudowana w latach 1901-1902. Wnętrze kościoła zdobi dwanaście okien zaprojektowanych przez Tiffany Studio, zainstalowanych w latach 1886-1907, a także osiemnaście innych witraży autorstwa amerykańskich, angielskich i europejskich artystów. Dziesięciodzwonowy carillon dodano w 1938 roku.

Jeden z hoteli w Bar Harbor.

We wnętrzu rzymskokatolickiego kościoła p.w. Świętego Odkupiciela w Bar Harbor.

Na widoczną na zdjęciu wyspę Bar Island można dojść pieszo podczas odpływu. Pokazana tablica ostrzega, że w przypadku odcięcia drogi powrotnej przez przypływ trzeba czekać na wyspie 9 godzin, albo wezwać taksówkę wodną za około 50 $, na którą też trzeba czekać nawet ponad godzinę.

Tyle z Bar Harbor. A jutro jedziemy na cały dzień do Parku Narodowego Acadia.

c.d.n.