Kolejnego dnia udaliśmy się do Parku Narodowego Jaskini Mamuciej (Mammoth Cave National Park). Po minięciu miasta Cincinnati przejechaliśmy przez most na rzece Ohio i wjechaliśmy na teren stanu Kentucky. Kraj ten, przed dwustu laty wydarty Indianom, do dziś wymyka się tradycyjnym podziałom na Północ i Południe Stanów Zjednoczonych. W kentucky urodzili się przywódcy obu stron walczących w wojnie secesyjnej - Abraham Lincoln (1809-1865) i Jefferson Davis (1808-1889). Społeczeństwo stanu zawsze dzieliło się na dwie warstwy: farmerów (będących właścicielami niewolników) i kupców (opierających swój byt na handlu z uprzemysłowioną Północą). Mimo, że podczas wojny domowej stan Kentucky pozostał formalnie neutralny, to 70 tys. mieszkańców dołączyło do wojsk Unii, zaś 40 tys. - do wojsk Konfederacji. Po wojnie, ogólna niechęć do prowadzonej przez rząd rekonstrukcji sprawiła, że Kentucky stanęło po stronie Południa, pozostając stanem o zdecydowanej przewadze demokratów.
------
Przekraczamy rzekę Ohio i wjeżdżamy do Kentucky.
Jadąc w kierunku Cave City mijamy jeszcze jedną Warszawę...
Punkt widokowy Doyel Vallley Overlook, na którym robimy sobie krótki postój, znajduje się około 0,5 mili na południe od Sloan's Crossing Pond przy Mammoth Cave Parkway. Dolina Doyel (Doyel Valley) położona jest na terenie Parku Narodowego Jaskini Mamuciej (Mammoth Cave National Park), na płaskowyżu Cumberland na skraju Appalachów.
Park Narodowy Jaskini Mamuciej (Mammoth Cave National Park) obejmuje swym obszarem najdłuższą na świecie jaskinię. Park o powierzchni 214 km² znajduje się w środkowej części stanu Kentucky ok. 160 km na południe od Louisville. Został utworzony w 1941 roku. Park odwiedza rocznie blisko 2 miliony turystów. W 1981 roku został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Jaskinia Mamucia nazywana jest czasami jednym z cudów Półkuli Zachodniej. Znajduje się w paśmie wzgórz, zbudowanych głównie ze skał wapiennych. Przez miliony lat zakwaszone wody miejscowych rzek przenikały przez porowatą skałę drążąc sobie w niej korytarze. Turyści mają do wyboru kilka tras, liczących łącznie 19 km korytarzy na pięciu poziomach. Najniższy znajduje się 110 m pod powierzchnią gruntu. W jaskini znajduje się kilka jezior, rzek i wodospadów. Największą rzeką jest Echo River, szeroka na 6-18 m i głęboka na 1,5-8 m. Żyją w niej bezokie ryby jaskiniowe (ślepczyki jaskiniowe). Uzupełnieniem fauny jaskini, liczącej ok. 200 gatunków zwierząt, jest kilka gatunków nietoperzy, raki i wiele owadów. W jaskini temperatura jest w miarę stała przez okrągły rok i wynosi 13-17°C (55-63°F).
Wody opadowe wsiąkają w podłoże wzdłuż szczelin, spękań lub płaszczyzn warstwowania, rozpuszczając niektóre skały, takie jak wapienie i dolomity. Prowadzi to do powstania komór, korytarzy, galerii, kominów, studni, tuneli, kanałów, a także powierzchniowych zjawisk krasowych, takich jak leje zapadliskowe, polja czy ponory. Jaskinie (pieczary) rozwijają się najczęściej na liniach spękań tektonicznych, na uskokach, na przecięciu płaszczyzn ciosowych ze sobą lub styku z płaszczyznami uwarstwienia. Im bardziej potrzaskane są skały, tym więcej tworzy się w nich jaskiń. Większość pieczar znajduje się powyżej zwierciadła wody gruntowej. Ponad systemem Jaskini Mamuciej leżą dwie skalne formacje odpornych na wietrzenie piaskowców i łupków, które swoją masą ochroniły niżej leżące podziemne przestrzenie przed zupełnym zerodowaniem. Ściany i nacieki Jaskini Mamuciej są bajecznie kolorowe i przybierają fantastyczne kształty. Jaskinie znane były Indianom, którzy żyli na terenie Kentucky od co najmniej 12 tys. lat, zaś dla rozmaitych celów odwiedzali jaskinie aż do 15 km w głąb, około 4 tysięcy lat temu. Zbierali w nich gips, kryształy i skorupy skamieniałych muszli. Śladami ich obecności są odciski stóp, mumie, proste narzędzia i niedopałki pochodni. Jaskinie zostały powtórnie odkryte przez białych w 1798 roku, gdy młody myśliwy podążał śladem postrzelonego niedźwiedzia. W czasie wojny z Brytyjczykami w roku 1812, w jaskini wydobywano saletrę niezbędną do produkcji prochu. W początkach XIX wieku Jaskinia Mamucia była jedynym znanym w Ameryce Północnej miejscem występowania saletry. Wydobycia zaprzestano wkrótce po zakończeniu wojny. Wieść o podziemnym fenomenie rozeszła się szybko po kraju i spowodowała najazd turystów już od 1816 roku. Jednym z pierwszych, znanych nam przewodników był od 1838 roku czarnoskóry Stephen Bishop (1821-1858), który - poza oprowadzaniem turystów - znalazł wiele nieznanych uprzednio korytarzy i komór. Przez pewien czas pieczary były nawet traktowane jako szpital dla chorych na gruźlicę, lecz po śmierci ostatniego pacjenta zarzucono - i słusznie - ten sposób leczenia.
Na terenie parku narodowego znajdują się trzy systemy jaskiń: Mammoth Cave System, Crystal Cave System wewnątrz Flint Ridge System, a także Joppa Ridge System. W roku 1972 okazało się, że istnieje połączenie jaskiń Mamuciej i Kryształowej, co tworzy najdłuższy na świecie system korytarzy - ponad 651 km. Głębiej niż 100 metrów pod powierzchnią płyną dwie rzeki i swoją siłą erozyjną tworzą nowe tunele. Geolodzy uważają, że co najmniej 1.000 km nieznanych jeszcze korytarzy czeka na rozpoznanie. Jaskinia Mamucia, geologiczny unikat najwyższej klasy, została objęta ochroną prawną od 1926 roku, a w 1941 zaliczona w poczet parków narodowych. Obiekt szczyci się wpisaniem w 1981 roku na listę Przyrodniczego Dziedzictwa Świata UNESCO oraz statusem Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery ONZ. Oferowane trasy to m.in.: klasyczna Historic Tour (zwiedzanie korytarzy odkrytych na przełomie XVIII-XIX wieku, ok. 120 minut), Frozen Niagara Tour (oglądanie zastygłych w kamieniu formacji przypominających wodospad, ok. 105 minut), Domes and Dripstones Tour (pokaz najbardziej typowych formacji jaskiniowych, ok. 120 minut), Star Chamber (niezapomniana przygoda, zwiedzanie z latarniami, ok. 180 minut) czy sześciogodzinna Wild Cave Tour dla najbardziej sprawnych (małe grupy, bardzo trudno o rezerwację) oraz inne. Wokół jest też wiele miejsc, gdzie można zorganizować piknik, rozbić namiot etc. Organizowane są też bezpłatne naziemne wycieczki z przewodnikiem, które pozwalają poznać rezerwat Jaskini Mamuciej, z jego wąwozami i strumieniami oraz lasami. Zwiedzania wnętrza jaskini jest płatne, ceny zależą od wybranej trasy, przeciętnie jest to 12-15 dolarów za każdą trasę, w przypadku ekstremalnej trasy sześciogodzinnej cena wynosi 48 dolarów od osoby.
Wśród odwiedzających Jaskinię Mamucią znajdziemy turystów ze wszystkich stanów USA, nawet tak odległych jak Alaska.
Krajobraz Kentucky w okolicach Cave City. Miasteczko liczy ok. 2.200 mieszkańców i jest dobrym miejscem na nocleg w okolicach Parku Narodowego Jaskini Mamuciej, odległego o kilkanaście kilometrów.
Kolejnego dnia podróży musieliśmy dokonać korekty naszego programu. Początkowo planowaliśmy jeszcze podróż do najwyższej części Appalachów - Parku Narodowego Great Smoky Mountains. Jednakże wymagałoby to minimum dwóch dodatkowych dni, którymi niestety nie dysponowaliśmy. Postanowiliśmy więc pojechać do Nashville i stamtąd rozpocząć powrót do Wisconsin.
Nashville (Tennessee)
Nashville jest stolicą stanu Tennessee, położoną nad rzeką Cumberland. Obszar metropolitalny Nashville-Davidson-Murfreesboro-Franklin liczy ok. 2 mln mieszkańców. Miasto słynie jako stolica amerykańskiej muzyki country, ale także współczesnej muzyki chrześcijańskiej i gospel. Jest nazywane Muzycznym Miastem (The Music City). Tu swoją karierę rozpoczęło wiele amerykańskich gwiazd różnych gatunków muzycznych, od bluegrass, poprzez wspomniane country, gospel, aż po rock. W Nashville pierwsze kroki stawiali między innymi: Johnny Cash (1932-2003), Bon Jovi, Kings of Leon, Black Eyed Peas, Sheryl Crow, Taylor Swift, czy legendy country - Dolly Parton i Hank Williams (1923-1953). Tu także mieści się Country Music Hall of Fame - galeria składająca hołd najbardziej zasłużonych dla tego gatunku artystów, ale także producentów i osób w inny sposób powiązanych przemysłem muzycznym. Zobaczyć można tu fascynującą kolekcję pamiątek - instrumentów, kostiumów scenicznych oraz innych przedmiotów należących do znanych muzyków, jak również nagrania występów oraz wywiady z gwiazdami amerykańskiej sceny country. Ze względu na dużą liczbę instytucji edukacyjnych (16 szkół wyższych) miasto nazywane jest czasami "Atenami Południa" ("Athens of the South"). Do najważniejszych uczelni w Nashville należą: Vanderbilt University, Tennessee State University, Fisk University i Belmont University. Ponad 60% populacji Nashville, to ludność rasy białej. Prawie 30% stanowią Afroamerykanie, Latynosów jest niecałe 10%, 3% to Azjaci. Z uwagi na niskie koszty życia i dobrze rozwinięty rynek pracy, Nashville jest częstym miejscem docelowym dla emigrantów.
W 1689 roku francusko-kanadyjski kupiec Martin Chartier (1655-1718) założył punkt handlowy nad rzeką Cumberland, w pobliżu dzisiejszego miasta. W 1714 roku grupa francuskich kupców pod dowództwem Charlesa Charleville'a założyła osadę i punkt handlowy w obecnym miejscu centrum Nashville, które stało się znane jako French Lick. Ci osadnicy szybko utworzyli rozległą sieć handlu futrami z miejscowymi rdzennymi Amerykanami, ale do lat czterdziestych XVIII wieku osada została w dużej mierze opuszczona. Obecne miasto założone zostało przez Jamesa Robertsona (1742-1814) i Johna Donelsona (1718-1785) w 1779 roku w pobliżu Fort Overmountain. Nazwę otrzymało na cześć bohatera wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych, gen. Francisa Nasha (~1742-1777). Ze względu na swoje strategiczne położenie i port na rzece Cumberland, szybko się rozrastało i zyskiwało na znaczeniu. Szybko zyskało status głównego centrum kolejowego Tennessee. W 1800 roku w Nashville żyło 345 mieszkańców, z czego 136 było murzyńskimi niewolnikami. W roku 1806 zyskało prawa miejskie i stało się siedzibą hrabstwa Davidson. W roku 1843 zostało stolicą stanu Tennessee. Do czasu wojny secesyjnej Nashville było miastem bardzo zamożnym. Dzięki swemu portowi kontrolowało handel rzeczny. Epidemia cholery, która nawiedziła Nashville w latach 1849-1850, odebrała życie byłemu prezydentowi USA Jamesowi Knoxowi Polkowi (1795-1849) i spowodowała dużą liczbę ofiar śmiertelnych (ok. 800). W roku 1862 miasto zostało zajęte przez wojska Unii. Było pierwszą stolicą stanu Konfederacji, zajętą przez wojska Unii. Dwa lata później miała miejsce bitwa pod Nashville, w której wojska Konfederacji poniosły klęskę. W ciągu lat powojennych miasto starało się odbudować swoją pozycję. Działał też tam wówczas intensywnie oddział Ku-Klux-Klanu, założony przez konfederackiego weterana Johna Watsona Mortona (1842-1914). W 1873 roku Nashville nawiedziła kolejna epidemia cholery, która pochłonęła ok. 1.000 ofiar w mieście. Pod koniec XIX wieku miasto zaczęło znów zyskiwać na znaczeniu. Bogaci plantatorzy i biznesmeni budowali okazałe budynki w klasycznym stylu. W Centennial Park, niedaleko centrum miasta, zbudowano wówczas też replikę ateńskiego Partenonu. Wewnętrzny układ polityczny, jaki wyłonił się w mieście w połowie XX wieku, spowodował, że wiele dzielnic miasta zamieszkanych było głównie przez ludność afroamerykańską. W 1952 roku pierwsi czarnoskórzy obywatele - adwokaci Zephaniah Aleksander Looby (1899-1972) i Robert E. Lillard (1907-1991) - zostali wybrani do Rady Miasta. W latach po II wojnie światowej intensywnie rozwijały się dzielnice podmiejskie. Nastąpiła tzw. suburbanizacja. Doprowadziła ona nie tylko do budowy wielu nowych obiektów na obrzeżach, ale też do spadku wpływów budżetowych do kasy miasta. Po długich debatach, w roku 1958 odbyło się referendum na temat konsolidacji miasta i hrabstwa. Plebiscyt nie uzyskał jednak wymaganej dla jego ważności frekwencji. Mimo to, Nashville wchłonęło ok. 42 mile kwadratowe podmiejskich terenów, aby zwiększyć strefę swoich wpływów podatkowych. Wywołało to wyraźne niezadowolenie okolicznej ludności. Od roku 1970 miasto notowało boom gospodarczy. Walnie przyczynił się do tego burmistrz, a potem gubernator stanu Tennessee, Phil Norman Bredesen Jr. Wspierał on odnowę i rozbudowę miasta. Odnowiono wówczas Country Music Hall of Fame and Museum, bibliotekę miejską i Stadion Nissan. Powstał stadion futbolu amerykańskiego. Obecnie Nashville ciągle jest jednym z najszybciej rozwijających się obszarów południa Stanów Zjednoczonych.
Od roku 1984 miasto jest siedzibą słynnej wytwórni gitar - Gibson. Przemysł muzyczny dostarcza Nashville 6,5 miliarda dolarów wpływów i daje prawie 20 tysięcy miejsc pracy. Obok muzyki i turystyki, ważną gałęzią gospodarki miasta jest opieka zdrowotna. Zlokalizowanych jest tu ponad 300 firm i instytucji z tej branży, między innymi Hospital Corporation of America, który jest największym amerykańskim operatorem szpitali. W całym Tennessee dużą rolę odgrywa przemysł motoryzacyjny. W zlokalizowanym niedaleko Nashville Franklin swoją siedzibę posiada Nissan North America. Dla branży turystycznej miasta ważna jest też historia amerykańskiej wojny domowej, miejsca związane z bitwą o Nashville, bitwą pod Franklin, czy bitwą o Stones River. Miasto posiada też liczne muzea - Muzeum Sztuk Wizualnych, Muzeum Sztuki, Ogród Botaniczny, Muzeum Stanu Tennessee, czy Muzeum Johny Casha, jak i replikę ateńskiego Partenonu. Miasto Nashville posiada wiele opisowych przydomków: Music City, Ateny Południa - jako miasto nauki i uniwersytetów, Protestancki Watykan - od ilości ponad 700 kościołów protestanckich, Cashville - od tytułu płyty hip-hopowej, Mały Kurdystan - od licznej populacji Kurdów w mieście, czy wreszcie Nash Vegas.
Nashville posiada swoich reprezentantów w najwyższych ligach popularnych amerykańskich gier zespołowych. Nashville Predators w NHL - hokej, Tennessee Titans w NFL - futbol amerykański, Nashville SC w USL - piłka nożna. W mieście tym znajduje się najdłużej w kraju funkcjonujący tor żużlowy, a także tor dla wyścigów samochodowych. Sport amatorski w mieście wiąże się głównie z tutejszymi szkołami wyższymi i uczelniami.
Oryginalnym sposobem na zapoznanie się z muzyką country, a także z samym Nashville jest wycieczka parostatkiem "General Jackson Showboat". Zbudowany na podobieństwo XIX-wiecznych rzecznych statków parowych, "General Jackson Showboat" wyposażony jest jednak w nowoczesną salę koncertową oraz widownię-restaurację. Oprócz podziwiania linii brzegowej Nashville z perspektywy rzeki Cumberland, na statku miło spędzić można czas podczas posiłku przy muzyce na żywo. Rejsy "General Jackson Showboat" odbywają się zarówno za dnia, jak i wieczorem.
------
Na granicy stanu Tennessee.
Niepowiązaną z muzyką, jednak wartą odwiedzenia, atrakcją w Nashville jest wierna replika greckiego budynku Partenonu w Atenach. Powstała ona z okazji "Wystawy Stulecia" (Tennessee Centenial and International Exposition) w 1897 roku i mieści obecnie kolekcję amerykańskiego malarstwa z XIX i XX wieku.
W Parku Stulecia (Centennial Park) ustawiono obelisk, upamiętniający jednego z założycieli Nashville, Jamesa Robertsona (1742-1814) i jego żonę, a także tablicę, upamiętniającą majora armii CSA (Konfederacji) Wilbura Fiska Fostera (1834-1922) - inżyniera i architekta.
Broadway to ulica Nashville, wzdłuż której skupiają się lokale z muzyką na żywo. Miasto żyje muzyką - zarówno na ulicach, w barach i klubach, będących sceną dla początkujących muzyków, którzy liczą, iż ktoś z branży dostrzeże ich talent, jak też i w profesjonalnych salach koncertowych. Aby w pełni poczuc atmosferę Nasville, wybrać się warto na spacer tą ulicą - jedną z największych arterii miasta. Jej południowy odcinek, Lower Broadway, słynie z największej koncentracji lokali z których praktycznie każdy posiada własną scenę. Praktycznie o każdej porze dnia i nocy posłuchać tu można występów na żywo. Przy Broadwayu mieści się również wiele sklepów z pamiątkami oraz akcesoriami w stylu country. Choć muzyka jest niewątpliwie motywem przewodnim w Nashville, turyści znajdą tu także sporo niepowiązanych z nią bezpośrednio atrakcji.
Nieopodal Broadwayu uwagę turystów przyciąga także Muzeum Johnny’ego Casha (Johnny Cash Museum). Zawiera ono największą na świecie kolekcję eksponatów, związanych z życiem i twórczością legendarnego muzyka, autora "Folsom Prison Blues". Johnny Cash (1932-2003) jest jednym z najlepiej sprzedających się artystów wszech czasów. Przez całe życie pisał i nagrywał muzykę w wielu różnych stylach, w tym country, gospel, blues i rock and roll. Jego przydomek "Człowiek w Czerni" ("Man in Black") pochodzi od charakterystycznej dla niego całkowicie czarnej garderoby, którą nosił podczas występów. Oryginalne muzeum ku czci gwiazdy - znane jako House of Cash - znajdowało się w Hendersonville w stanie Tennessee i chociaż Cash mieszkał w tym samym mieście przez ponad trzydzieści lat, nie mieszkał w budynku mieszczącym to muzeum. Dom Casha nad jeziorem w Hendersonville spłonął w przypadkowym pożarze podczas remontu w 2007 roku. Shannon i Bill Millerowie - przyjaciele Casha - przekazali swoją osobistą kolekcję pamiątek na rzecz obecnego Muzeum Johnny'ego Casha w Nashville, które zostało otwarte w kwietniu 2013 roku. Muzeum przedstawia kronikę życia Casha, od jego wczesnych lat i kariery w Siłach Powietrznych po życie osobiste i karierę muzyczną, w tym pamiątki z jego słynnych więziennych koncertów. Eksponaty są ułożone w porządku chronologicznym, na wystawie znajduje się ponad 1.000 artefaktów, składających się z przedmiotów osobistych, pamiątek i eksponatów interaktywnych. Oprócz eksponatów na terenie muzeum znajduje się sklep z pamiątkami i przedmiotami kolekcjonerskimi, kawiarnia i restauracja oraz miejsce na organizację przyjęć, spotkań, bankietów, wesel, imprez firmowych i innych. Kawiarnia na miejscu serwuje chili według własnego przepisu Casha.
Ryman Auditorium (pierwotnie Union Gospel Tabernacle i przez pewien czas Grand Ole Opry House) to historyczne miejsce występów na żywo z 2.362 miejscami, zlokalizowane w centrum Nashville. Jest jedną z najbardziej prestiżowych sal koncertowych na świecie. Najbardziej znany jest jako dom Grand Ole Opry od 1943 do 1974 roku. Ryman Auditorium zostało wpisane do Krajowego Rejestru Miejsc Historycznych (National Register of Historic Places) w 1971 roku, zaś w 2001 roku zostało uznane za Narodowy Zabytek Historyczny (National Historic Landmark).
Bridgestone Arena (pierwotnie Nashville Arena, a wcześniej Gaylord Entertainment Center i Sommet Center) to wielofunkcyjne miejsce w centrum Nashville. Została zaprojektowana przez firmę HOK Sport we współpracy z firmą architektoniczno-inżynieryjną Hart Freeland Roberts, Inc. z siedzibą w Nashville i ukończona w 1996 roku. Jest siedzibą drużyny Nashville Predators z National Hockey League (NHL). W hali odbywają się imprezy sportowe i muzyczne. Może pomieścić (w zależności od charakteru imprezy) od 10.000 do ponad 19.000 widzów.
Budynek AT&T (dawniej South Central Bell Building i BellSouth Building), potocznie znany również jako "Batman Building", to 33-piętrowy wieżowiec o wysokości 188 m. Zaprojektowany przez Earla Simcoxa Swenssona (1930-2022), został ukończony w 1994 roku. Konstrukcja została zaprojektowana jako biurowiec, który może pomieścić 2.000 pracowników. Posiada trzypiętrowe atrium z ogrodem zimowym jako foyer i dziewięciopiętrowy podziemny garaż na 1.300 pojazdów. Jego charakterystyczny projekt i kolorystyka przyniosły mu przydomek "Budynek Batmana" ze względu na podobieństwo do kaptura owego filmowego superbohatera. W sierpniu 2009 roku francuski internetowy dziennik biznesowy "Le Journal du Net" nazwał budynek jednym z dwunastu najbardziej oryginalnych budynków biurowych na świecie. Obecnie jest to najwyższy budynek w stanie Tennessee.
Nashville First Baptist Church i położony za nim budynek Izby Celnej (The Customs House), widoczny lepiej na drugim i trzecim zdjęciu. Budynek Izby Celnej został wzniesiony w latach 1876-1882 z piaskowca z Bowling Green w stanie Kentucky. Budynek został zaprojektowany przez architektów i inżynierów pod kierownictwem Williama Appletona Pottera (1842-1909). Został ukończony przez jego następcę, Jamesa G. Hilla (1841-1913). W 1903 roku dodano tylne skrzydło, które w 1916 roku zostało przedłużone na wschód i zachód. W budynku pierwotnie mieściły się obiekty Poczty Stanów Zjednoczonych, Sądu Okręgowego Stanów Zjednoczonych dla Środkowego Dystryktu Tennessee (United States District Court for the Middle District of Tennessee), Służby Celnej Stanów Zjednoczonych i innych agencji, chociaż kilka z nich zostało później przeniesionych w inne lokalizacje. Od 26 grudnia 1972 roku budynek jest wpisany do Krajowego Rejestru Miejsc Historycznych (National Register of Historic Places). Budynek jest obecnie własnością prywatną, chociaż jest dzierżawiony przez Sąd Upadłościowy Stanów Zjednoczonych dla Środkowego Dystryktu Tennessee (United States Bankruptcy Court for the Middle District of Tennessee).
John Seigenthaler Pedestrian Bridge (wcześniej nazywany Shelby Street Bridge lub Shelby Avenue Bridge) to most kratownicowy, który rozciąga się nad rzeką Cumberland. Ma 960 m i jest jednym z najdłuższych mostów dla pieszych na świecie. Pierwotnie znany był jako Sparkman Street Bridge. Otwarto go w 1909 roku. Most był pierwszym mostem w Ameryce Północnej, który miał betonowe łukowe kratownice. Budowa była nadzorowana przez Howarda M. Jonesa, głównego inżyniera kolei Nashville, Chattanooga i St. Louis. W 1992 roku inspektorzy państwowi stwierdzili, że most jest w złym stanie, a w 1998 roku został on zamknięty dla ruchu kołowego. Pierwotnie most miał zostać rozebrany, jednak ze względów estetycznych, architektonicznych i historycznych zdecydowano, że zamiast burzyć, należy go przekształcić w kładkę dla pieszych. W 1998 roku most został wpisany do Krajowego Rejestru Miejsc Historycznych (National Register of Historic Places), głównie ze względu na unikalną konstrukcję kratownicy. Most został odnowiony i ma cztery malownicze punkty widokowe dla pieszych. W nocy most oświetlony. Ze względu na kultowy status mostu, często można go zobaczyć w teledyskach muzyki country. W 2014 roku most został nazwaany imieniem Johna Lawrence'a Seigenthalera (1927-2014) - dziennikarza i obrońcy praw obywatelskich. Podczas reportażu dla gazety "The Tennessean" w latach 50. XX wieku, Seigenthaler uniemożliwił mężczyźnie samobójczy skok z mostu. Dla ruchu kołowego zbudowano w pobliżu nowy most, zwany Gateway Bridge, obecnie znany jako Most Pamięci Weteranów Wojny Koreańskiej (Korean War Veterans Memorial Bridge).
Nad rzeką Cumberland w Nashville.
Kapitol stanu Tennessee, widoczny na zdjęciu poniżej, jest siedzibą obu izb Zgromadzenia Ogólnego Tennessee - Izby Reprezentantów i Senatu, a także mieści urząd gubernatora stanu. Zaprojektowany przez architekta z Filadelfii i Nashville Williama Stricklanda (1788-1854), został zbudowany w latach 1845-1859 i jest jednym z najwybitniejszych przykładów architektury greckiego renesansu w Nashville. Strickland zmarł pięć lat przed ukończeniem budowy i został pochowany w północno-wschodnim skrzydle budynku. Ukończenie budowy nadzorował jego syn F.W. Strickland. Budynek został wpisany do Krajowego Rejestru Miejsc Historycznych (National Register of Historic Places) w 1970 roku, a rok później został uznany za Narodowy Zabytek Historyczny (National Historic Landmark). Na terenie Kapitolu znajduje się grób Jamesa Knoxa Polka (1795-1849), 11. prezydenta Stanów Zjednoczonych, i jego żony Sarah Childress Polk (1803-1891). Kapitol stanu Tennessee znajduje się w najwyższym punkcie w centrum Nashville. Jest otoczony przez wiele budynków rządowych. Jest zbudowany z piaskowca, wydobywanego w pobliżu. Portyki północne i południowe zawierają po osiem kolumn jońskich, a portyki wschodnie i zachodnie, które nie obejmują całej długości konstrukcji, zawierają ich sześć. Wszystkie kolumny zwieńczone są belkowaniem. Na szczycie dachu znajduje się okrągła wieża o wysokości 42 stóp (13 m), która umieszczona jest na kwadratowej konstrukcji, przypominającej cokół. Wieża zawiera osiem kolumn korynckich i jest zwieńczona kopułą o wysokości 37 stóp (11 m) i masztem flagowym. Miejsce na szczycie wzgórza, na którym wznosi się obecnie Kapitol, było wcześniej zajmowane przez nieistniejącą już katedrę p.w. Różańca Świętego - pierwszy rzymskokatolicki kościół katedralny w Nashville.
Po zwiedzeniu Nashille ruszyliśmy w drogę powrotną do Madison. Tego dnia dojechaliśmy jeszcze do Cape Girardeau, leżącego nad Mississippi w stanie Missouri.
Po noclegu w Cape Girardeau wyruszyliśmy do St. Louis. Droga w części wiodła przez tereny stanu Illinois, po czym powróciła na tereny stanu Missouri.
Saint Louis (St. Louis) to miasto w środkowej części Stanów Zjednoczonych, w stanie Missouri, leżące na zachodnim brzegu Mississippi, w pobliżu zbiegu rzek Mississippi i Missouri. Według danych z 2021 roku liczy 293,3 tys. mieszkańców. Obszar metropolitalny obejmuje 2,8 mln mieszkańców. Miasto jest wielkim węzłem komunikacyjnym, posiada port rzeczny i międzynarodowy port lotniczy. Jest ważnym centrum przemysłowym. Zlokalizowane są tu zakłady taboru kolejowego i przemysłu samochodowego, farmaceutycznego, petrochemicznego i hutniczego, a także fabryka Boeinga, GM i Budweisera (największy browar na świecie). Mieści się tu też siedziba główna Emerson Electric Co., jednego z czołowych na świecie producentów automatyki przemysłowej. St. Louis jest także dużym ośrodkiem akademickim (3 uniwersytety i inne wyższe uczelnie). Miasto ma cztery profesjonalne drużyny sportowe: St. Louis Cardinals z Major League Baseball, St. Louis Blues z National Hockey League, St. Louis City SC z Major League Soccer (piłka nożna) i St. Louis BattleHawks z XFL (futbol amerykański).
Przed osadnictwem europejskim obszar ten był regionalnym centrum kultury rdzennych Amerykanów. Europejska eksploracja tego obszaru została po raz pierwszy odnotowana w 1673 roku, gdy francuscy odkrywcy Louis Jolliet (1645-1700) i Jacques Marquette (1637-1675) podróżowali przez dolinę rzeki Mississippi. Pięć lat później René-Robert Cavelier de La Salle (1643-1687) zażądał tego regionu dla Francji jako części Luizjany. Najwcześniejsze europejskie osady na tym obszarze zostały zbudowane w Kraju Illinois (znanym również jako Górna Luizjana) po wschodniej stronie rzeki Mississippi w latach 90. XVII wieku i na początku XVIII wieku w Cahokia, Kaskaskia i Fort de Chartres. Miasto St. Louis założyli w 1764 roku francuscy handlarze futrami: Gilbert Antoine de St. Maxent (1724-1794), Pierre Laclède Liguest (1729-1778) i René-Auguste Chouteau (~1750-1829), którzy nazwali je na cześć króla Francji Ludwika IX (1214-1270). Miasto szybko stało się regionalnym centrum dawnego Kraju Illinois. W tymże roku, po klęsce Francji w wojnie siedmioletniej, obszar ten został przekazany Hiszpanii. W roku 1800 terytorium powróciło pod władzę Francji, która w 1803 roku sprzedała je Stanom Zjednoczonym. Parowce po raz pierwszy przybyły do St. Louis w 1817 roku, usprawniając połączenia z Nowym Orleanem i wschodnimi rynkami. Missouri uzyskało status stanu w 1821 roku. St. Louis zostało zarejestrowane jako miasto w 1822 roku. Nadal rozwijało się głównie dzięki ruchliwemu portowi i powiązaniom handlowym. Wkrótce stało się głównym portem na Mississippi. Imigranci z Irlandii i Niemiec przybywali do St. Louis w znacznej liczbie począwszy od lat 40. XIX wieku. Wojna secesyjna zaszkodziła gospodarczo St. Louis z powodu unijnej blokady ruchu na południu na rzece Mississippi. Po wojnie, St. Louis czerpało korzyści z handlu z Zachodem, do czego przyczyniło się ukończenie w 1874 roku mostu Eads's, nazwanego na cześć inżyniera projektanta Jamesa Buchanana Eadsa (1820-1887). W latach 1870-1920 miasto było czwartym co do wielkości miastem w kraju. Oddzieliło się od hrabstwa St. Louis w 1877 roku, stając się niezależnym miastem. Produkcja przemysłowa w St. Louis dynamicznie rosła pod koniec XIX wieku. W 1904 roku miasto było gospodarzem Wystawy Zakupu Luizjany (nieformalnie zwanej Światowymi Targami w St. Louis) i Letnich Igrzysk Olimpijskich. St. Louis, podobnie jak wiele miast środkowo-zachodnich stanów USA, rozrosło się na początku XX wieku w wyniku industrializacji, która zapewniła miejsca pracy nowym pokoleniom imigrantów i migrantów z Południa. Według spisu z 1950 roku miasto osiągnęło szczytową liczbę 856.796 mieszkańców. Suburbanizacja, prowadzona od lat 50. do lat 90. XX wieku, radykalnie zmniejszyła populację miasta, podobnie jak restrukturyzacja przemysłu i utrata wielu miejsc pracy. Od lat 80. XX wieku przeprowadzono wiele prac w zakresie rewitalizacji śródmieścia St. Louis. W nowym stuleciu kontynuowano rewitalizację miasta. W XXI wieku miasto St. Louis zamieszkuje 11% całej populacji metropolii. Imigracja trwa nadal, a miasto przyciąga Wietnamczyków, Latynosów (głównie z Meksyku), oraz Bośniaków, którzy tworzą największą społeczność bośniacką poza Bośnią i Hercegowiną.
------
Na granicy stanu Missouri.
Soldiers Memorial Military Museum w St. Louis to pomnik i muzeum poświęcone pamięci żołnierzy amerykańskich. Wewnętrzne skrzydła wschodnie i zachodnie zawierają gabloty z ekspozycjami i pamiątkami z I wojny światowej i późniejszych wojen, w których brali udział żołnierze amerykańscy. W centralnym korytarzu, na świeżym powietrzu znajduje się masywny symboliczny grobowiec z czarnego marmuru, na którym wyryte są nazwiska wszystkich żołnierzy poległych w I wojnie światowej, pochodzących z St. Louis. Budynek został zaprojektowany przez firmę architektoniczną Mauran, Russell & Crowell z St. Louis. Ma uproszczoną klasyczną formę. Został uroczyście zadedykowany żołnierzom Wielkiej Wojny, jak wówczas nazywano I wojnę światową, przez prezydenta Franklina Delano Roosevelta (1882-1945) w 1936 roku i oficjalnie otwarty dla publiczności w 1938 roku. Cztery monumentalne grupy rzeźbiarskie, przedstawiające postacie Lojalności, Wizji, Odwagi i Poświęcenia - autorstwa rzeźbiarza Walkera Hancocka (1901-1998) -, stoją wraz ze swoimi końmi po północnej i południowej stronie budynku. Inne rzeźby wykonał Hillis Arnold (1906-1988).
Ratusz w St. Louis (The St. Louis City Hall), widoczny na zdjęciu, został zaprojektowany przez architektów firmy Eckel & Mann, zwycięzców ogólnokrajowego konkursu. Budowę rozpoczęto w 1890 roku, a ukończono w 1904 roku. Jego profil i cechy stylistyczne przywołują na myśl francuski renesansowy Hôtel de Ville w Paryżu, z wyszukanym wnętrzem ozdobionym marmurem i złotymi wykończeniami.
W drodze do widocznego na pierwszym zdjęciu Gateway Arch przechodzimy przez Citygarden Sculpture Park - miejski park rzeźb położony w centrum St. Louis. Park mieści fontanny i ogrody i obejmuje dwie przecznice w centrum St. Louis. Utwardzone, kręte ścieżki prowadzą obok 24 rzeźb spoczywających na szerokich trawnikach, sześciu ogrodów, placu zabaw dla dzieci i basenu z wodospadem.
Pomnik Marie Frankie Muse Freeman (1916-2018), amerykańskiej prawniczki zajmującej się prawami obywatelskimi i pierwszej kobiety powołanej do Komisji Praw Obywatelskich Stanów Zjednoczonych (w latach 1964-1979). Przez prawie sześćdziesiąt lat była praktykującym prawnikiem w sądach stanowych i federalnych. Brązowy pomnik został odsłonięty w 2017 roku w parku Kiener Plaza w centrum St. Louis. Jego autorem jest rzeźbiarz z Florydy Brian R. Owens.
Dawny gmach Sądu Hrabstwa St. Louis (The Old St. Louis County Courthouse) został zbudowany jako połączenie sądu federalnego i stanowego. Obecnie jest częścią Parku Narodowego Gateway Arch. Parcela pod gmach sądu została podarowana w 1816 roku przez sędziego Johna Baptiste Charlesa Lucasa (1758-1842) i współzałożyciela St. Louis, René-Auguste'a Chouteau (~1750-1829). Pierwszy gmach sądu został ukończony w 1828 roku. Został zaprojektowany przez firmę Laveille & Morton - pierwszą firmę architektoniczną na zachód od rzeki Mississippi powyżej Nowego Orleanu. Missouri stało się stanem w 1821 roku, a populacja St. Louis potroiła się w ciągu 10 lat. Wkrótce potrzebny był nowy budynek sądu. W 1839 roku rozpoczęto budowę gmachu sądu zaprojektowanego przez Henry'ego Singletona w stylu greckiego odrodzenia, z czterema skrzydłami, w tym skrzydłem wschodnim, które obejmowało pierwotny gmach sądu i trzypiętrową kopułą pośrodku. W 1851 roku Robert S. Mitchell rozpoczął przebudowę gmachu sądu, podczas której rozebrano skrzydło wschodnie i zastąpiono je nową budowlą. W latach 1855-1858 przebudowano skrzydło zachodnie. W 1861 roku William Rumbold (1824-1867) zastąpił kopułę żeliwną kopułą w stylu włoskiego renesansu, wzorowaną na kopule Bazyliki św. Piotra w Watykanie. Kopuła została ukończona w 1864 roku, a Karlowi Ferdinandowi Wimarowi (1828-1862) zlecono namalowanie malowideł ściennych, które znajdują się w rotundzie. Kopuła Rumbolda jest kuta zi żeliwa z miedzianą powierzchnią zewnętrzną. Cztery lunety w kopule zawierają obrazy Carla Wimara, przedstawiające cztery wydarzenia z historii St. Louis.
Gateway Arch to wysoki na 630 stóp (192 m) pomnik w St. Louis. Pokryty stalą nierdzewną i zbudowany w formie obciążonego łuku trakcyjnego, jest najwyższym łukiem na świecie. Zbudowany został jako pomnik ekspansji Stanów Zjednoczonych na zachód i oficjalnie poświęcony jest narodowi amerykańskiemu. Stanowi główną atrakcję Jefferson National Expansion Memorial, poświęconego pamięci prezydenta Thomasa Jeffersona (1743-1826), który wynegocjował zakup Luizjany, otwierając tym samym drogę na Zachód dla pionierów wędrujących szlakami Oregońskim i Santa Fé. Łuk, powszechnie nazywany "Bramą na Zachód" ("The Gateway to the West"), jest Narodowym Zabytkiem Historycznym (National Historic Landmark) w Parku Narodowym Gateway Arch i stał się rozpoznawalnym na całym świecie symbolem St. Louis, a także popularnym miejscem turystycznym. Łuk został zaprojektowany przez fińsko-amerykańskiego architekta Eero Saarinena (1910-1961) w 1947 roku. Jego budowa rozpoczęła się 12 lutego 1963 roku i została zakończona 28 października 1965 roku. Pomnik udostępniono zwiedzającym 10 czerwca 1967 roku. Znajduje się on w miejscu założenia St. Louis w 1764 roku, na zachodnim brzegu rzeki Mississippi. Choć pomysł wzniesienia pomnika powstał jeszcze w latach 30. XX wieku, wielu mieszkańców przez lata nie zgadzało się na wydatkowanie środków publicznych na ten cel. Pełen majestatycznej symetrii pomnik wygląda przepięknie, gdy od jego gładkiej powierzchni odbijają się promienie zachodzącego słońca lub fajerwerki podczas pokazów ogni sztucznych. Kto nie cierpi na klaustrofobię, może pozwolić sobie na kilkuminutową przejażdżkę wagonikiem elektrycznym, poruszającym się wewnątrz wydrążonego łuku. Maleńkie, pięcioosobowe kapsuły dojeżdżają do punktu widokowego, zatrzymując się co jakiś czas dla zmiany pozycji. Niestety, po ciekawej przejażdżce. widok zgóry ponoć nieco rozczarowuje. Piszę "ponoć", bo sam nie miałem okazji tego sprawdzić, jako że bilety były dostępne dopiero na godzinę, do której mieliśmy opłacony parking, do którego trzeba było jeszcze dojść ok. 1 km.
Bazylika p.w. św. Ludwika, króla Francji, zwana potocznie Starą Katedrą (Old Cathedral), była pierwszą katedrą na zachód od Mississippi i do 1845 roku jedynym kościołem parafialnym w mieście St. Louis. Jest to jedna z dwóch katolickich bazylik w St. Louis, a jej nazwa pochodzi od króla Francji Ludwika IX (1214-1270), który jest także patronem miasta. Obecna konstrukcja, zaprojektowana przez Josepha C. Laveille'a (1790-1842) oraz George'a Mortona (1790-1865) i wzniesiona w latach 1831-1834 na miejscu poprzedniego drenianego kościoła i pierszego murowanego kościoła wybudowanego przez biskupa Louisa Williama Valentine'a DuBourga (1766-1833), znajduje się w pobliżu historycznego nabrzeża St. Louis i Parku Narodowego Gateway Arch. Po podniesieniu diecezji St. Louis do rangi archidiecezji w 1847 roku, katedra stała się siedzibą kapituły Towarzystwa św. Wincentego a Paulo, katolickiej organizacji charytatywnej. Zarówno arcybiskup Peter Richard Kenrick (1806-1896), jak i burmistrz St. Louis Bryan Mullanphy (1809-1851) byli zaliczani do założycieli kapituły, której działalność początkowo poświęcona była pomocy imigrantom w czasie fal imigracji z Irlandii i Niemiec, ale później rozszerzona została na wszystkich mieszkańców St. Louis. Na początku XX wieku, ze względu na rozwój miasta, wybudowano nowy większy kościół w dzielnicy Central West End. Ten większy kościół, Bazylika Katedralna p.e. św. Ludwika, dziś jest siedzibą arcybiskupa St. Louis. Aby uznać znaczenie pierwotnej katedry, w 1961 roku papież Jan XXIII (1881-1963) nadał jej tytuł bazyliki mniejszej. W 2015 roku bazylika została odnowiona. Zbudowany w stylu greckiego odrodzenia, kościół słynie z marmurowych ołtarzy, obrazu św. Ludwika oddającego cześć Koronie Cierniowej, podarowanego przez króla Francji i Nawarry Ludwika XVIII (1755-1824), a także dokładnej kopii obrazu "Ukrzyżowanie" Diego Velázqueza (1599-1660). W podziemiach kościoła znajduje się wiele artefaktów związanych z historią archidiecezji rzymskokatolickiej Saint Louis, w tym dzwon podarowany kościołowi przez gubernatora Terytorium Luizjany na początku XIX wieku. Biskup Joseph Rosati (1789-1843), który zarządził budowę kościoła, jest pochowany w krypcie pod ołtarzem.
W okolicach Gateway Arch i na nabrzeżu Mississippi.
W centrum St. Louis.
Bazylika katedralna p.w. św. Ludwika (The Cathedral Basilica of Saint Louis), znana również jako katedra Saint Louis, jest świątynią Kościoła rzymskokatolickiego położoną w dzielnicy Central West End. Ukończona w 1914 roku neogotycka bazylika jest kościołem macierzystym archidiecezji St. Louis i siedzibą jej arcybiskupa, obecnie Mitchella Thomasa Różańskiego. Katedra nosi imię św. Ludwika i została uznana za bazylikę mniejszą przez papieża Jana Pawła II (1920-2005) w 1997 roku. Konsekracja kościoła nastąpiła 29 czerwca 1926 roku. Katedra słynie z dużej ilości mozaik oraz z krypt grobowych. Planowanie budowy katedry rozpoczęto pod zwierzchnictwem arcybiskupa Petera Richarda Kenricka (1806-1896) w latach 70. i 80. XIX wieku, a arcybiskup John Joseph Kain (1841-1903) utworzył fundusz na sfinansowanie budowy. Formalna organizacja promująca budowę nowej katedry (St. Louis Cathedral Building Association) została utworzona w 1871 roku, a wśród jej członków byli arcybiskup Kenrick, biskup Patrick John Ryan (1831-1911) i wielu lokalnych biznesmenów. Jednakże budowa została rozpoczęta dopiero w 1907 roku przez arcybiskupa Johna Josepha Glennona (1862-1946). Głównym autorem projektu był miejscowy architekt Thomas P. Barnett (1870-1929). W 1912 roku rozpoczęto układanie mozaik we wnętrzu. Ukończone w 1988 roku mozaiki zawierają łącznie 41,5 miliona kawałków szklanych elementów w ponad 7.000 odcieniach kolorów. Zajmując powierzchnię 7.700 m², stanowią największą kolekcję mozaik na świecie poza Rosją. Podczas gdy mozaiki w bocznych kaplicach i ścianach sanktuarium zostały zaprojektowane i zainstalowane przez Tiffany Studios, mozaiki w głównych obszarach katedry zostały zaprojektowane przez Augusta Oetkena. Instalacja mozaik została ukończona przez dziesiątki rzemieślników, w tym Hildreth Meière (1892-1961), a zwłaszcza zespół ojca i syna, Paula (1882-1972) i Arno (1917-1988) Heuducków, którzy pracowali nad mozaikami przez prawie całe swoje życie zawodowe. Narteks kościoła przedstawia życie króla Francji Ludwika IX (1214-1270), patrona miasta i kościoła, tylna kopuła zawiera mozaiki przedstawiające ważne wydarzenia archidiecezjalne, natomiast kopuła główna autorstwa polskiego artysty Jana Henryka de Rosena (1891-1982) przedstawia sceny biblijne ze Starego i Nowego Testamentu.
Rzeźba "Anioł Harmonii" (The Angel of Harmony). W 1999 roku na bocznym trawniku przy katedrze zainstalowano wysoką na 14 stóp, spawaną ze stali nierdzewnej rzeźbę autorstwa polskiego rzeźbiarza Wiktora Szostało. Rzeźba została ufundowana przez Adelaide Schlafly ku pamięci jej zmarłego męża, Daniela Schlafly, świeckiego katolika, oddanego sprawie sprawiedliwości i pokoju. Przedstawia skrzydlatego anioła o rysach afroamerykańskich, stojącego za trójką dzieci o rysach latynoskich, azjatyckich i europejskich, grających na swoich instrumentach pieśń pokoju. Podstawa posągu wykonana jest z granitu i zawiera cytaty z Nowego Testamentu, papieża Jana Pawła II (1920-2005) i Martina Luthera Kinga Jra (1929-1968). Rzeźba podkreśla temat harmonii, pokoju i sprawiedliwości.
Po zwiedzeniu katedry i obiadku wyjechaliśmy do Hannibal, gdzie zaplanowaliśmy nocleg.
Hannibal, który był celem tego etapu podróży, to miasto nad rzeką Mississippi, położone w hrabstwach Marion i Ralls w stanie Missouri. Według spisu powszechnego z 2020 roku jego ludność liczyła 17 312 osób. Większość miasta znajduje się w hrabstwie Marion, z niewielkim skrawkiem na południu, rozciągającym się do hrabstwa Ralls. W przeszłości miasto było ważnym portem rzecznym.
Miejsce, w którym leży Hannibal było pierwotnie zamieszkane przez różne kultury plemion rdzennych Amerykanów. Po przejęciu przez Stany Zjednoczone terytorium Luizjany na zachód od Mississippi w 1803 roku, na obszar ten zaczęli napływać osadnicy europejscy. Jego wczesne osady zostały założone przez francuskich kolonistów, którzy w dużej mierze byli wyznania rzymskokatolickiego. Miasto Hannibal zostało założone w 1819 roku przez Mosesa Batesa (1791-1857) i nazwane od potoku Hannibal Creek (obecnie znanego jako Bear Creek). Nazwa pochodzi od Hannibala (247~181 p.n.e.), starożytnego wodza kartagińskiego. Miasto liczyło zaledwie 30 mieszkańców w 1830 roku, ale już w 1846 roku było trzecim co do wielkości miastem Missouri. Do jego rozwoju przyczyniło się doprowadzenie kolei łączącej Hannibal i St. Joseph. Ta linia kolejowa była najbardziej wysuniętą na zachód linią przed zbudowaniem kolei transkontynentalnej. Transportowała pocztę do dostarczenia do pierwszej placówki Pony Express - usługi poczty ekspresowej, która korzystała z jeźdźców konnych i działała w latach 1860-1861 między Missouri i Kalifornią. Budowa linii kolejowych i zwiększenie liczby parowców na rzece Mississippi pobudziły rozwój miejscowości, która przed rokiem 1845 uzyskała status miasta. W 1850 roku miasto Hannibal liczyło już ponad 2.000 mieszkańców. Pod koniec XIX i na początku XX wieku miasto funkcjonowało jako regionalne centrum handlowe żywego inwentarza i zboża, a także innych produktów wytwarzanych lokalnie, takich jak cement i obuwie. W mieście znajdują się wytwórnie chemikaliów rolniczych, produktów spożywczych, wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych, sprzętu elektrycznego i samochodowego oraz różnych innych wyrobów. Obecnie jednak, główną działalnością gospodarczą w Hannibal jest branża turystyczna. W mieście od 1928 roku działa Hannibal-LaGrange University - czteroletni chrześcijański uniwersytet sztuk wyzwolonych, akredytowany przez Higher Learning Commission. Założony w 1858 roku w LaGrange w stanie Missouri przeniósł swój kampus do Hannibal.
Miasto jest znane z tego, że spędził w nim dzieciństwo Samuel Langhorne Clemens (1835-1910), znany jako Mark Twain. Akcję swoich powieści "Przygody Tomka Sawyera" (1876) i "Przygody Hucka Finna" (1884) umieścił włśnie w Hannibal, które w w/w książkach występuje pod nazwą St. Petersburg. Liczne miejsca w mieście są związane z Markiem Twainem i miejscami przedstawionymi w jego powieściowej fikcji. Miasto przyciąga zarówno turystów amerykańskich, jak i zagranicznych.
------
W drodze z St. Louis do Hannibal przekroczyliśmy rzekę Missouri, przejeżdżając przez widoczny na zdjęciach most.
Na kawę i małą przekąskę zatrzymaliśmy się w miejscowości Moscow Mills, miasteczku w hrabstwie Lincoln, liczącym ok. 2.500 mieszkańców. Zostało ono założone w 1821 roku i pierwotnie nosiło nazwę Moscow na cześć stolicy Rosji, zgodnie z XIX-wieczną modą używania nazw zagranicznych stolic. Choć miasto przegrało rywalizację o siedzibę hrabstwa nadal rozwijało się jako gmina rolnicza. W latach trzydziestych XIX wieku Henry Martin zbudował tu młyn wodny, od którego pochodzi obecna nazwa miasta.
W naszym hotelu w Hannibal.
Główna ulica (Main Street) w starej części Hannibal stara się zachować klimat z czasów opisywanych przez Marka Twaina. Jest tu sporo sklepów z pamiątkami, punktów gastronomicznych, barów i kawiarni.
Dom i Muzeum Dzieciństwa Marka Twaina (Mark Twain Boyhood Home & Museum). Dom został zbudowany w 1843 lub 1844 roku. Rodzina Clemensów mieszkała tu do opuszczenia miasta w 1853 roku. Po ich wyjeździe stał się on nieruchomością do wynajęcia. W 1911 roku planowano go wyburzyć, aby zrobić miejsce dla większego budynku. Hannibal Commercial Club (poprzednik Izby Handlowej) rozpoczął zbiórkę pieniędzy, aby uratować dom. George Mahan kupił dom, wyremontował go i przekazał miastu Hannibal w 1912 roku. Odtąd dom pełnił funkcje muzealne. Dom wpisany jest do Krajowego Rejestru Budynków Historycznych i jest uznany za Narodowy Zabytek Historyczny (National Historic Landmark). Dom Dzieciństwa (The Boyhood Home) to jedna z dziewięciu nieruchomości wchodzących w skład obecnego kompleksu muzealnego. Posiadłość graniczy z legendarnym bielonym płotem Tomka Sawyera. W ramach kompleksu znajduje się siedem dodatkowych budynków muzealnych - Interpretive Center, Becky Thatcher House, Huck Finn House, JM Clemens Justice of the Peace Office, Grant's Drug Store, kamienny budynek Works Progress Administration (WPA), w którym mieści się sklep z pamiątkami oraz Galeria Muzeum. Latem 2006 roku muzeum zakończyło prace nad repliką "Domu Hucka Finna", w którym mieszkał Tom Blankenship (1839-1899), chłopiec, na którym Twain oparł postać Hucka Finna. Wystawy w Domu Hucka Finna przybliżają historię Hannibal związaną z niewolnictwem. W zbiorach muzeum znajduje się wiele pierwszych wydań Marka Twaina, liczne przedmioty osobiste,, jedyny zachowany biały płaszcz oraz szeroki wachlarz pamiątek po Twainie, takich jak maska pośmiertna jego małego syna Langdona i pudełko z biżuterią, które Twain wyrzeźbił ręcznie we Włoszech jako prezent dla swojej żony Olivii. Istnieje też wiele interaktywnych eksponatów, w tym replika dyliżansu i tratwy rzecznej. W muzeum znajduje się również druga co do wielkości kolekcja oryginalnych obrazów Normana Percevela Rockwella (1894-1978). Obrazy te zostały zamówione jako ilustracje do specjalnego wydania "Przygód Tomka Sawyera" i "Przygód Hucka Finna". W muzeum znajdują się również wystawy sztuki regionalnej. Muzeum jest również właścicielem i utrzymuje pomnik Toma i Hucka u podnóża Cardiff Hill. Bliskie sąsiedztwo rzeki Mississippi, jaskini Marka Twaina i innych miejsc opisanych w powieściach Twaina przyciąga co roku do muzeum tysiące odwiedzających.
Po przeciwnej stronie niewielkiego placyku przed Domem i Muzeum Dzieciństwa Marka Twaina mieści się budynek biura sędziego pokoju Johna Marshalla Clemensa (1798-1847), ojca Marka Twaina, które w rzeczywistości znajdowało się na Bird Street. Do lat 40. XX wieku jego budynek był dość zaniedbany. Warner Brothers Studios pracowało nad filmową biografią Marka Twaina. Przedstawiciele wytwórni byli kilkakrotnie w Hannibal i zostali ciepło przyjęci przez mieszkańców. W ramach podziękowania, wytwórnia Warner Brothers kupiła biuro i przekazała je miastu Hannibal w 1943 roku. W 1955 roku biuro zostało przeniesione do obecnej lokalizacji przy Hill Street, na działkę podarowaną przez Sarah Marshall Mahan. Zostało odnowione w 1959 roku. Pod koniec 2015 roku rozpoczęto generalny remont budynku, który zakończono w 2016 roku. W 2018 roku budynek został przekazany przez miasto Fundacji Domu Marka Twaina (Mark Twain Home Foundation).
Dom Becky Thatcher. Naprzeciw domu Clemensów mieszkała rodzina Elijaha Hawkinsa. Jego córka Laura (1837-1928), towarzyszka zabaw dziecięcych Marka Twaina, została wzięta przez pisarza za pierwowzór powieściowej Becky Thatcher. W 1858 roku Laura poślubiła lekarza Jamesa W. Frazera (1833-1875), z którym miała dwóch synów. W 1895 roku została opiekunką domu dla sierot i ubogich w Hannibal. Mark Twain odwiedził ją w Hannibal w 1902 roku. Oboje spotkali się jeszcze w Redding w stanie Connecticut w 1908 roku. Dom, znany dziś jako Dom Becky Thatcher, został zakupiony przez Mark Twain Home Foundation, a jego własność została przejęta w styczniu 2001 roku. Podjęto pełną renowację budynku, która została zakończona w 2013 roku.
Pamiątkowa latarnia rzeczna im. Marka Twaina (Mark Twain Memorial Lighthouse) została zbudowana w 1933 roku jako projekt robót publicznych pod rządami prezydenta Franklina Delano Roosevelta (1882-1945). Bywa zapalana tylko podczas uroczystych okazji. Latarnia znajduje się na szczycie Cardiff Hill, ulubionego miejsca zabaw Tomka Sawyera, Huckleberry Finna i ich kolegów. Chociaż latarnia nigdy nie była używana do nawigacji wzdłuż Mississippi, została zbudowana jako trwały pomnik najsłynniejszego obywatela Hannibal i odsłonięta w setną rocznicę jego urodzin. Latarnia została odnowiona w 2019 roku.
Pomnik Tomka Sawyera i Hucka Finna u stóp Cardiff Hill, wzniesiony w 1926 roku. Jego autorem jest chicagowski rzeźbiarz Frederick Cleveland Hibbard (1881-1950). Pomnik jest jednym z najwcześniejszych znanych posągów, wzniesionych na cześć fikcyjnych postaci.
Cardiff Hill to wzgórze znane z powieści Twaina, miejsce częstych zabaw Tomka Sawyera i jego kolegów. Na wzgórzu tym mieści się (oczywiście fikcyjny) Dom Hucka Finna, a także (rzeczywisty) dom amerykańskiej filantropki Margaret Brown (1867-1932), znanej jako "Niezatapialna Molly Brown" ("The Unsinkable Molly Brown"). Była ona pasażerką RMS "Titanic", który zatonął w 1912 roku, i bezskutecznie nakłaniała załogę łodzi ratunkowej nr 6 do powrotu na miejsce katastrofy w celu poszukiwania ewentualnych ocalałych osób.
Wiele nazw sklepów i lokali nawiązuje do bohaterów powieści Twaina, jak ten antykwariat noszący nazwę "Skarby Cioci Polly" ("Aunt Polly's Treasures").
Domy na ulicach Hannibal często ozdobione są muralami.
Amatorzy niesamowitych opowieści mogą wybrać się na wycieczki w poszukiwaniu nawiedzonych domów i duchów, oferowane przez miejscowe firmy turystyczne.
Nad brzegiem Mississippi ciągnie się ładna aleja spacerowa. Znajduje się tu przystań, z której można wybrać się na godzinny rejs po rzece statkiem "Mark Twain". W sezonie dostępne są trzy takie rejsy, teraz - tylko jeden. Niestety, godzina zupełnie nam nie pasowała, gdyż następnego dnia o tej porze musieliśmy już jechać dalej.
Jeden z domów w Hannibal, mieszczący (chyba) jakąś szkołę.
Miasto Hannibal wciśnięte jest między dwa wzgórza opisane przez Twaina w "Przydodach Tomka Sawyera" - wspomniane wcześniej Cardiff Hill na północy oraz Lovers' Leap na południu. Na Lovers' Leap mieści się park o powierzchni 5 akrów. Roztacza się stąd panoramiczny widok na Hannibal, rzekę Mississippi i sąsiedni stan Illinois. Nazwa parku związana jest z indiańską legendą o parze zakochanych - wojowniku i księżniczce z dwóch walczących ze sobą plemion, którym rodzice nie pozwalali zawrzeć ślubu. Pewnego wieczoru, gdy wojownik przypłynął swoim kajakiem do Bear Creek, zauważono, jak spotkał się i spacerował z księżniczką z wrogiego plemienia. Zdradziecki obserwator wyjawił to ojcu dziewczyny. Rozgniewany ojciec zaoferował skórę wydry każdemu, kto zabije wojownika. Kiedy młodzi zdali sobie sprawę, że są ścigani, wspięli się na wzgórze, mając nadzieję, że uciekną prześladowcom. Osaczony na występie skalnym odważny wojownik wiedział, że zaraz zginie. Księżniczka również zdała sobie z tego sprawę i zdecydowała, że nie miałaby po co żyć, gdyby jej ukochany został zabity. Oboje objęli się i rzucili z urwiska, ponosząc śmierć. Tyle legenda. W miejscu tym upamiętniona jest też inna, rzeczywista tragedia, która miała miejsce w maju 1967 roku, gdy trzech żądnych przygód chłopców - Craig Dowell, Joey Hoag i Billy Hoag - udało się śladami literackich bohaterów Tomka Sawyera i Hucka Finna. Nikt ich więcej nie widział, a ich ciała nie zostały nigdy odnalezione. Czy utonęli w rzece, czy też zagubili się w korytarzach jaskini opisanej przez Marka Twaina i znajdującej się w pobliżu - nie wiadomo.
Przedostatni dzień naszej wycieczki to podróż z Hannibal do Dubuque. Zaraz po opuszczeniu Hannibal przejechaliśmy mostem nad Missisippi do stanu Illinois. Jechaliśmy przez jego rolniczą część, zupełnie niepodobną do uprzemysłowionych okolic Chicago. Po ponownym przejechaniu mostu na Mississippi w okolicach Davenport znaleźliśmy się na terenie spokojnego i zielonego stanu Iowa. Ten lekko pofałdowany fragment Wielkich Równin dobrze oddaje charakter małomiasteczkowej Ameryki. Z racji swego rolniczego charakteru, stan Iowa często nazywany bywa "spichlerzem Ameryki". Nie ma tu zbyt wiele atrakcji turystycznych.
Miasto Dubuque, liczące 60 tys. mieszkańców i będące stolicą hrabstwa Dubuque, położone jest na skalistym, malowniczym wybrzeżu Mississippi, na styku stanów Iowa, Illinois i Wisconsin, w regionie znanym lokalnie jako Tri-State Area. Jest głównym ośrodkiem handlowym, przemysłowym, edukacyjnym i kulturalnym tego obszaru. Pierwszym stałym europejskim osadnikiem na terenie dzisiejszego Dubuque był pionier z Quebecu, Julien Dubuque (1762-1810), który przybył tu w 1785 roku. W 1788 roku otrzymał pozwolenie od rządu Hiszpanii (do której należało wówczas Terytorium Luizjany przejęte przez nią po klęsce Francji w 1763 roku) i lokalnych Indian Meskwaki na wydobywanie bogatych złóż ołowiu w tym obszarze. Kontrola nad kopalniami Luizjany i Dubuque została na krótko przejęta z powrotem przez Francję w 1800 roku, a w 1803 roku przez Stany Zjednoczone. Po zakupie Luizjany przez USA, Meskwaki kontynuowali wydobywanie przy pełnym wsparciu rządu USA do 1830 roku, kiedy to zostali nielegalnie usunięci z regionu górniczego przez amerykańskich poszukiwaczy. Obecne miasto Dubuque zostało nazwane na cześć wspomnianego wyżej Juliena Dubuque. Miasto zostało oficjalnie lokowane w 1833 roku. Region został nazwany Terytorium Iowa w 1838 roku i został włączony do nowo utworzonego stanu Iowa w 1846 roku. Po wyczerpaniu zasobów ołowiu miasto stało się ośrodkiem wielu gałęzi przemysłu - m.in. drzewnego i młynarskiego. Ważne było także szkutnictwo, browarnictwo, a później kolejnictwo. W 1874 roku firma Diamond Jo Line przeniosła swoją siedzibę do Dubuque. Firma ta założyła stocznię w Eagle Point w 1878 roku, a zaledwie dwa lata później była już największym pracodawcą w Dubuque. W latach 1860-1880 Dubuque było jednym ze 100 największych obszarów miejskich w Stanach Zjednoczonych. Od połowy XIX wieku do początku XX wieku do miasta przybywały tysiące imigrantów katolickich z Niemiec i Irlandii. Duże kongregacje rzymskokatolickie w mieście doprowadziły do wyznaczenia go na siedzibę nowo utworzonej archidiecezji. Powstały liczne klasztory, opactwa i inne instytucje religijne. Potomkowie etnicznych Niemców i Irlandczyków utrzymują silną katolicką obecność w mieście. Nicholas E. Gonner (1835-1892), katolicki imigrant z Pfaffenthal w Luksemburgu, założył Catholic Publishing Company w Dubuque. Jego syn Nicholas E. Gonner Jr. (1870-1922) przejął stery w 1892 roku, redagując dwa tygodniki niemieckojęzyczne, tygodnik anglojęzyczny oraz Daily Tribune, jedyny katolicki dziennik, jaki kiedykolwiek ukazywał się w Stanach Zjednoczonych. Ludność Dubuque i dziś w zdecydowanej większości jest wyznania rzymskokatolickiego. Kontrastuje to z resztą stanu Iowa, w której katolicy stanowią tylko ok. 17%. W XX wieku, zwłaszcza w latach 90., gospodarka miasta szybko się zróżnicowała, odchodząc od przemysłu ciężkiego. Turystyka, technologia i przemysł poligraficzny należą obecnie do największych i najszybciej rozwijających się branż. Dubuque przyciąga rocznie ponad 1,5 miliona turystów, a liczba ta stale rośnie.
------
W drodze do Dubuque przejeżdżaliśmy głównie przez rolnicze obszary stanów Illinois i Iowa. Już na terenie stanu Iowa zrobiliśmy zakupy w supermarkecie Walmart na obrzeżach jakiegoś miasta (nie pamiętam już jakiego).
Do Dubuque przyjechaliśmy późnym popołudniem. Ponieważ zrobiło się chłodno i wietrznie odpuściliśmy sobie tego dnia zwiedzanie i relaksowaliśmy się w hotelu.
Okazało się to błędem, bo następnego dnia było równie chłodno, a w dodatku padał deszcz. Podjechaliśmy więc tylko zobaczyć katolicką katedrę p.w. św. Rafała (St. Raphael's Cathedral). Jest ona także kościołem parafialnym, a zarazem najstarszym kościołem chrześcijańskim w stanie Iowa. Parafia swoje początki wywodzi od 1833 roku, kiedy to pierwsza grupa osadników zebrała się na mszy w domu Patricka Quigleya. Ojciec Charles Felix Van Quickenborne (1788-1837), belgijski jezuita, zorganizował ich w parafię, która nie posiadała jeszcze stałego budynku kościelnego. Jej członkowie spotykali się na mszach w różnych domach. Ojciec Quickenborne planował budowę kościoła, ale odszedł z parafii, zanim zebrano środki i materiały. W 1834 roku zastąpił go ojciec Charles Francis Fitzmaurice. Zbierał on materiały i pieniądze na budowę kościoła, ale zmarł podczas epidemii cholery wiosną 1835 roku. Przez pewien czas parafianie spotykali się w chatce z bali, która była przeznaczona na nabożeństwa. Kolejny proboszcz, ks. Samuel Charles Mazzuchelli (1806-1864), przybył do Dubuque w 1835 roku. Zreorganizował parafię i poświęcił ją Archaniołowi Rafałowi. Pod jego kierownictwem wzniesiono murowany budynek kościoła. Ojciec Mazzuchelli osobiście sporządził plany budynku, który służył przez następne 25 lat. Znajdował się on nieco na południe od obecnej katedry. W 1837 roku papież Grzegorz XVI (1765-1846) utworzył diecezję Dubuque. W 1839 roku Biskup Mathias Loras (1792-1858), pierwszy biskup Dubuque, przybył do miasta po podróży do Francji, której celem było rekrutowanie księży i zbieranie funduszy na prowadzenie nowej diecezji. Kościół p.w. św. Rafała stał się kościołem katedralnym diecezji. Następne 20 lat było okresem wzrostu i ekspansji parafii i ogólnie Kościoła w Iowa. Biskup Loras zachęcał imigrantów z Irlandii i Niemiec do przyjazdu do Iowa z zatłoczonych wschodnich stanów USA. W rezultacie, parafia zaczęła się powiększać. Ze względu na dużą liczbę wiernych, warunki lokalowe i wyzwania związane z posługą biskup Loras zezwolił Niemcom na utworzenie parafii p.w. Świętej Trójcy, a w 1853 roku wzniesiono kościół p.w. św. Patryka, służący jako parafia dla rodzin irlandzkich. Po założeniu parafii p.w. św. Patryka biskup Loras zdał sobie sprawę, że założenie tych dodatkowych parafii było tylko tymczasowym rozwiązaniem. Zrozumiał, że parafia św. Rafała potrzebuje większego budynku kościelnego. W 1857 roku rozpoczęto budowę nowej świątyni na północ od starego budynku katedry. Nowa katedra została wzorowana na Magdalen College w Oksfordzie w Anglii. Projekt sporządził John Mullany, lokalny architekt, który zaprojektował opactwo New Melleray i kościół p.w. NMP. Pierwotnie zaprojektował on katedrę w stylu neoromańskim, jednak kryzys w 1857 roku wymusił zmianę planów i zamiast tego świątynia została zbudowana w stylu neogotyckim. Budowa posunęła się na tyle daleko, że pomimo słabego zdrowia biskup Loras był w stanie odprawić pierwszą mszę w nowej katedrze w Boże Narodzenie 1857 roku. Zmarł dwa miesiące później. Budowę katedry, bez ukończonej wieży, zakończono w 1861 roku. Formalnego poświęcenia dokonał biskup Timothy Clement Smyth (1810-1865) 7 lipca tegoż roku.
Katedra p.w. św. Rafała to budowla murowana, posadowiona na podwyższeniu i kamiennej podmurówce. Dolna część jej centralnej 40-metrowej wieży jest wykonana z piaskowca. Trzy nawy wewnętrzne podzielone są czternastoma drewnianymi kolumnami. Elewacje boczne mają długość siedmiu przęseł. Są one podzielone przyporami, a każde z przęseł ma pośrodku ostrołukowe okno. Nad wejściem głównym znajduje się duże ostrołukowe okno. Górna część okna jest widoczna z wnętrza kościoła, natomiast dolna część jest ukryta za organami. Wieża katedry została ostatecznie ukończona w listopadzie 1876 roku. Pierwotne plany przewidywały wieżę i iglicę o wysokości 74 m, jednak po rozpoczęciu budowy na ścianie frontowej zaczęły pojawiać się pęknięcia. Zamiast kamienia, w dzwonnicy na szczycie wieży zasosowano konstrukcję drewnianą, która jest pokryta ocynkowanym żelazem pomalowanym na wzór kamienia. W rogach umieszczono cztery wysokie, spiczaste sterczyny (już nie zachowane). W bokach wieży wykuto nowe wejścia, a główną fasadę budynku kościoła pokryto cementem portlandzkim i nadano jej wygląd kamienny. Architekt z Dubuque, Fridolin Heer (1834-1910), zaprojektował kaplicę zbudowaną na tyłach katedry w 1882 roku. Szereg innych renowacji rozpoczęto w 1886 roku wg projektów chicagowskiego architekta Jamesa J. Egana (1839-1914). Obejmowały one nowe sklepienie wykonane z żelaza i obniżenie głowic kolumn. Otynkowano wnętrze, sprowadzono z Niemiec nowe stacje Drogi Krzyżowej, zainstalowano nową galerię na tyłach kościoła, a w wieży wycięto duży łuk, by światło z ostrołukowego okna rozjaśniło nawę. Freski w kościele zostały ukończone w tym czasie przez Luigiego Gregoriego (1819-1896) oraz jego syna Konstantyna. Biskup John Hennessy (1825-1900) ponownie poświęcił katedrę 21 listopada 1886 roku. Nowe witraże zostały sprowadzone z Londynu i zainstalowane w 1889 roku. W 1902 roku w dolnym poziomie katedry dobudowano kaplicę grobową. Kolejne renowacje przeprowadzono w latach 1914, 1936 i 1986.
Domy w okolicach katedry p.w. św. Rafała.
Niestety, rozpadało się na dobre i lało niemal przez całą drogę do Madison. Dopiero kilkanaście kilometrów przed naszym miastem docelowym deszcz ustał. Po zakończeniu naszej wycieczki i oddaniu wypożyczonego samochodu spędziliśmy jeszcze 6 dni w rodzinnym gronie, po czym via Chicago wróciliśmy do Polski.
trudno, skoro koniec to thanks (też miałem nadzieję na cdn) noooo brakuje w tamtejszej Warszawie jeszcze i kilku innych osób, a Nel zapewne chodziło o architektutę i wygląd, a to jednak nie ma nic wspólnego z osobą Trzaskowskiego.
Mammoth Cave National Park (Kentucky)
Kolejnego dnia udaliśmy się do Parku Narodowego Jaskini Mamuciej (Mammoth Cave National Park). Po minięciu miasta Cincinnati przejechaliśmy przez most na rzece Ohio i wjechaliśmy na teren stanu Kentucky. Kraj ten, przed dwustu laty wydarty Indianom, do dziś wymyka się tradycyjnym podziałom na Północ i Południe Stanów Zjednoczonych. W kentucky urodzili się przywódcy obu stron walczących w wojnie secesyjnej - Abraham Lincoln (1809-1865) i Jefferson Davis (1808-1889). Społeczeństwo stanu zawsze dzieliło się na dwie warstwy: farmerów (będących właścicielami niewolników) i kupców (opierających swój byt na handlu z uprzemysłowioną Północą). Mimo, że podczas wojny domowej stan Kentucky pozostał formalnie neutralny, to 70 tys. mieszkańców dołączyło do wojsk Unii, zaś 40 tys. - do wojsk Konfederacji. Po wojnie, ogólna niechęć do prowadzonej przez rząd rekonstrukcji sprawiła, że Kentucky stanęło po stronie Południa, pozostając stanem o zdecydowanej przewadze demokratów.
------
Przekraczamy rzekę Ohio i wjeżdżamy do Kentucky.
Jadąc w kierunku Cave City mijamy jeszcze jedną Warszawę...
Punkt widokowy Doyel Vallley Overlook, na którym robimy sobie krótki postój, znajduje się około 0,5 mili na południe od Sloan's Crossing Pond przy Mammoth Cave Parkway. Dolina Doyel (Doyel Valley) położona jest na terenie Parku Narodowego Jaskini Mamuciej (Mammoth Cave National Park), na płaskowyżu Cumberland na skraju Appalachów.
Park Narodowy Jaskini Mamuciej (Mammoth Cave National Park) obejmuje swym obszarem najdłuższą na świecie jaskinię. Park o powierzchni 214 km² znajduje się w środkowej części stanu Kentucky ok. 160 km na południe od Louisville. Został utworzony w 1941 roku. Park odwiedza rocznie blisko 2 miliony turystów. W 1981 roku został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Jaskinia Mamucia nazywana jest czasami jednym z cudów Półkuli Zachodniej. Znajduje się w paśmie wzgórz, zbudowanych głównie ze skał wapiennych. Przez miliony lat zakwaszone wody miejscowych rzek przenikały przez porowatą skałę drążąc sobie w niej korytarze. Turyści mają do wyboru kilka tras, liczących łącznie 19 km korytarzy na pięciu poziomach. Najniższy znajduje się 110 m pod powierzchnią gruntu. W jaskini znajduje się kilka jezior, rzek i wodospadów. Największą rzeką jest Echo River, szeroka na 6-18 m i głęboka na 1,5-8 m. Żyją w niej bezokie ryby jaskiniowe (ślepczyki jaskiniowe). Uzupełnieniem fauny jaskini, liczącej ok. 200 gatunków zwierząt, jest kilka gatunków nietoperzy, raki i wiele owadów. W jaskini temperatura jest w miarę stała przez okrągły rok i wynosi 13-17°C (55-63°F).
Wody opadowe wsiąkają w podłoże wzdłuż szczelin, spękań lub płaszczyzn warstwowania, rozpuszczając niektóre skały, takie jak wapienie i dolomity. Prowadzi to do powstania komór, korytarzy, galerii, kominów, studni, tuneli, kanałów, a także powierzchniowych zjawisk krasowych, takich jak leje zapadliskowe, polja czy ponory. Jaskinie (pieczary) rozwijają się najczęściej na liniach spękań tektonicznych, na uskokach, na przecięciu płaszczyzn ciosowych ze sobą lub styku z płaszczyznami uwarstwienia. Im bardziej potrzaskane są skały, tym więcej tworzy się w nich jaskiń. Większość pieczar znajduje się powyżej zwierciadła wody gruntowej. Ponad systemem Jaskini Mamuciej leżą dwie skalne formacje odpornych na wietrzenie piaskowców i łupków, które swoją masą ochroniły niżej leżące podziemne przestrzenie przed zupełnym zerodowaniem. Ściany i nacieki Jaskini Mamuciej są bajecznie kolorowe i przybierają fantastyczne kształty. Jaskinie znane były Indianom, którzy żyli na terenie Kentucky od co najmniej 12 tys. lat, zaś dla rozmaitych celów odwiedzali jaskinie aż do 15 km w głąb, około 4 tysięcy lat temu. Zbierali w nich gips, kryształy i skorupy skamieniałych muszli. Śladami ich obecności są odciski stóp, mumie, proste narzędzia i niedopałki pochodni. Jaskinie zostały powtórnie odkryte przez białych w 1798 roku, gdy młody myśliwy podążał śladem postrzelonego niedźwiedzia. W czasie wojny z Brytyjczykami w roku 1812, w jaskini wydobywano saletrę niezbędną do produkcji prochu. W początkach XIX wieku Jaskinia Mamucia była jedynym znanym w Ameryce Północnej miejscem występowania saletry. Wydobycia zaprzestano wkrótce po zakończeniu wojny. Wieść o podziemnym fenomenie rozeszła się szybko po kraju i spowodowała najazd turystów już od 1816 roku. Jednym z pierwszych, znanych nam przewodników był od 1838 roku czarnoskóry Stephen Bishop (1821-1858), który - poza oprowadzaniem turystów - znalazł wiele nieznanych uprzednio korytarzy i komór. Przez pewien czas pieczary były nawet traktowane jako szpital dla chorych na gruźlicę, lecz po śmierci ostatniego pacjenta zarzucono - i słusznie - ten sposób leczenia.
Na terenie parku narodowego znajdują się trzy systemy jaskiń: Mammoth Cave System, Crystal Cave System wewnątrz Flint Ridge System, a także Joppa Ridge System. W roku 1972 okazało się, że istnieje połączenie jaskiń Mamuciej i Kryształowej, co tworzy najdłuższy na świecie system korytarzy - ponad 651 km. Głębiej niż 100 metrów pod powierzchnią płyną dwie rzeki i swoją siłą erozyjną tworzą nowe tunele. Geolodzy uważają, że co najmniej 1.000 km nieznanych jeszcze korytarzy czeka na rozpoznanie. Jaskinia Mamucia, geologiczny unikat najwyższej klasy, została objęta ochroną prawną od 1926 roku, a w 1941 zaliczona w poczet parków narodowych. Obiekt szczyci się wpisaniem w 1981 roku na listę Przyrodniczego Dziedzictwa Świata UNESCO oraz statusem Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery ONZ. Oferowane trasy to m.in.: klasyczna Historic Tour (zwiedzanie korytarzy odkrytych na przełomie XVIII-XIX wieku, ok. 120 minut), Frozen Niagara Tour (oglądanie zastygłych w kamieniu formacji przypominających wodospad, ok. 105 minut), Domes and Dripstones Tour (pokaz najbardziej typowych formacji jaskiniowych, ok. 120 minut), Star Chamber (niezapomniana przygoda, zwiedzanie z latarniami, ok. 180 minut) czy sześciogodzinna Wild Cave Tour dla najbardziej sprawnych (małe grupy, bardzo trudno o rezerwację) oraz inne. Wokół jest też wiele miejsc, gdzie można zorganizować piknik, rozbić namiot etc. Organizowane są też bezpłatne naziemne wycieczki z przewodnikiem, które pozwalają poznać rezerwat Jaskini Mamuciej, z jego wąwozami i strumieniami oraz lasami. Zwiedzania wnętrza jaskini jest płatne, ceny zależą od wybranej trasy, przeciętnie jest to 12-15 dolarów za każdą trasę, w przypadku ekstremalnej trasy sześciogodzinnej cena wynosi 48 dolarów od osoby.
Wśród odwiedzających Jaskinię Mamucią znajdziemy turystów ze wszystkich stanów USA, nawet tak odległych jak Alaska.
Krajobraz Kentucky w okolicach Cave City. Miasteczko liczy ok. 2.200 mieszkańców i jest dobrym miejscem na nocleg w okolicach Parku Narodowego Jaskini Mamuciej, odległego o kilkanaście kilometrów.
c.d.n.
Kolejnego dnia podróży musieliśmy dokonać korekty naszego programu. Początkowo planowaliśmy jeszcze podróż do najwyższej części Appalachów - Parku Narodowego Great Smoky Mountains. Jednakże wymagałoby to minimum dwóch dodatkowych dni, którymi niestety nie dysponowaliśmy. Postanowiliśmy więc pojechać do Nashville i stamtąd rozpocząć powrót do Wisconsin.
Nashville (Tennessee)
Nashville jest stolicą stanu Tennessee, położoną nad rzeką Cumberland. Obszar metropolitalny Nashville-Davidson-Murfreesboro-Franklin liczy ok. 2 mln mieszkańców. Miasto słynie jako stolica amerykańskiej muzyki country, ale także współczesnej muzyki chrześcijańskiej i gospel. Jest nazywane Muzycznym Miastem (The Music City). Tu swoją karierę rozpoczęło wiele amerykańskich gwiazd różnych gatunków muzycznych, od bluegrass, poprzez wspomniane country, gospel, aż po rock. W Nashville pierwsze kroki stawiali między innymi: Johnny Cash (1932-2003), Bon Jovi, Kings of Leon, Black Eyed Peas, Sheryl Crow, Taylor Swift, czy legendy country - Dolly Parton i Hank Williams (1923-1953). Tu także mieści się Country Music Hall of Fame - galeria składająca hołd najbardziej zasłużonych dla tego gatunku artystów, ale także producentów i osób w inny sposób powiązanych przemysłem muzycznym. Zobaczyć można tu fascynującą kolekcję pamiątek - instrumentów, kostiumów scenicznych oraz innych przedmiotów należących do znanych muzyków, jak również nagrania występów oraz wywiady z gwiazdami amerykańskiej sceny country. Ze względu na dużą liczbę instytucji edukacyjnych (16 szkół wyższych) miasto nazywane jest czasami "Atenami Południa" ("Athens of the South"). Do najważniejszych uczelni w Nashville należą: Vanderbilt University, Tennessee State University, Fisk University i Belmont University. Ponad 60% populacji Nashville, to ludność rasy białej. Prawie 30% stanowią Afroamerykanie, Latynosów jest niecałe 10%, 3% to Azjaci. Z uwagi na niskie koszty życia i dobrze rozwinięty rynek pracy, Nashville jest częstym miejscem docelowym dla emigrantów.
W 1689 roku francusko-kanadyjski kupiec Martin Chartier (1655-1718) założył punkt handlowy nad rzeką Cumberland, w pobliżu dzisiejszego miasta. W 1714 roku grupa francuskich kupców pod dowództwem Charlesa Charleville'a założyła osadę i punkt handlowy w obecnym miejscu centrum Nashville, które stało się znane jako French Lick. Ci osadnicy szybko utworzyli rozległą sieć handlu futrami z miejscowymi rdzennymi Amerykanami, ale do lat czterdziestych XVIII wieku osada została w dużej mierze opuszczona. Obecne miasto założone zostało przez Jamesa Robertsona (1742-1814) i Johna Donelsona (1718-1785) w 1779 roku w pobliżu Fort Overmountain. Nazwę otrzymało na cześć bohatera wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych, gen. Francisa Nasha (~1742-1777). Ze względu na swoje strategiczne położenie i port na rzece Cumberland, szybko się rozrastało i zyskiwało na znaczeniu. Szybko zyskało status głównego centrum kolejowego Tennessee. W 1800 roku w Nashville żyło 345 mieszkańców, z czego 136 było murzyńskimi niewolnikami. W roku 1806 zyskało prawa miejskie i stało się siedzibą hrabstwa Davidson. W roku 1843 zostało stolicą stanu Tennessee. Do czasu wojny secesyjnej Nashville było miastem bardzo zamożnym. Dzięki swemu portowi kontrolowało handel rzeczny. Epidemia cholery, która nawiedziła Nashville w latach 1849-1850, odebrała życie byłemu prezydentowi USA Jamesowi Knoxowi Polkowi (1795-1849) i spowodowała dużą liczbę ofiar śmiertelnych (ok. 800). W roku 1862 miasto zostało zajęte przez wojska Unii. Było pierwszą stolicą stanu Konfederacji, zajętą przez wojska Unii. Dwa lata później miała miejsce bitwa pod Nashville, w której wojska Konfederacji poniosły klęskę. W ciągu lat powojennych miasto starało się odbudować swoją pozycję. Działał też tam wówczas intensywnie oddział Ku-Klux-Klanu, założony przez konfederackiego weterana Johna Watsona Mortona (1842-1914). W 1873 roku Nashville nawiedziła kolejna epidemia cholery, która pochłonęła ok. 1.000 ofiar w mieście. Pod koniec XIX wieku miasto zaczęło znów zyskiwać na znaczeniu. Bogaci plantatorzy i biznesmeni budowali okazałe budynki w klasycznym stylu. W Centennial Park, niedaleko centrum miasta, zbudowano wówczas też replikę ateńskiego Partenonu. Wewnętrzny układ polityczny, jaki wyłonił się w mieście w połowie XX wieku, spowodował, że wiele dzielnic miasta zamieszkanych było głównie przez ludność afroamerykańską. W 1952 roku pierwsi czarnoskórzy obywatele - adwokaci Zephaniah Aleksander Looby (1899-1972) i Robert E. Lillard (1907-1991) - zostali wybrani do Rady Miasta. W latach po II wojnie światowej intensywnie rozwijały się dzielnice podmiejskie. Nastąpiła tzw. suburbanizacja. Doprowadziła ona nie tylko do budowy wielu nowych obiektów na obrzeżach, ale też do spadku wpływów budżetowych do kasy miasta. Po długich debatach, w roku 1958 odbyło się referendum na temat konsolidacji miasta i hrabstwa. Plebiscyt nie uzyskał jednak wymaganej dla jego ważności frekwencji. Mimo to, Nashville wchłonęło ok. 42 mile kwadratowe podmiejskich terenów, aby zwiększyć strefę swoich wpływów podatkowych. Wywołało to wyraźne niezadowolenie okolicznej ludności. Od roku 1970 miasto notowało boom gospodarczy. Walnie przyczynił się do tego burmistrz, a potem gubernator stanu Tennessee, Phil Norman Bredesen Jr. Wspierał on odnowę i rozbudowę miasta. Odnowiono wówczas Country Music Hall of Fame and Museum, bibliotekę miejską i Stadion Nissan. Powstał stadion futbolu amerykańskiego. Obecnie Nashville ciągle jest jednym z najszybciej rozwijających się obszarów południa Stanów Zjednoczonych.
Od roku 1984 miasto jest siedzibą słynnej wytwórni gitar - Gibson. Przemysł muzyczny dostarcza Nashville 6,5 miliarda dolarów wpływów i daje prawie 20 tysięcy miejsc pracy. Obok muzyki i turystyki, ważną gałęzią gospodarki miasta jest opieka zdrowotna. Zlokalizowanych jest tu ponad 300 firm i instytucji z tej branży, między innymi Hospital Corporation of America, który jest największym amerykańskim operatorem szpitali. W całym Tennessee dużą rolę odgrywa przemysł motoryzacyjny. W zlokalizowanym niedaleko Nashville Franklin swoją siedzibę posiada Nissan North America. Dla branży turystycznej miasta ważna jest też historia amerykańskiej wojny domowej, miejsca związane z bitwą o Nashville, bitwą pod Franklin, czy bitwą o Stones River. Miasto posiada też liczne muzea - Muzeum Sztuk Wizualnych, Muzeum Sztuki, Ogród Botaniczny, Muzeum Stanu Tennessee, czy Muzeum Johny Casha, jak i replikę ateńskiego Partenonu. Miasto Nashville posiada wiele opisowych przydomków: Music City, Ateny Południa - jako miasto nauki i uniwersytetów, Protestancki Watykan - od ilości ponad 700 kościołów protestanckich, Cashville - od tytułu płyty hip-hopowej, Mały Kurdystan - od licznej populacji Kurdów w mieście, czy wreszcie Nash Vegas.
Nashville posiada swoich reprezentantów w najwyższych ligach popularnych amerykańskich gier zespołowych. Nashville Predators w NHL - hokej, Tennessee Titans w NFL - futbol amerykański, Nashville SC w USL - piłka nożna. W mieście tym znajduje się najdłużej w kraju funkcjonujący tor żużlowy, a także tor dla wyścigów samochodowych. Sport amatorski w mieście wiąże się głównie z tutejszymi szkołami wyższymi i uczelniami.
Oryginalnym sposobem na zapoznanie się z muzyką country, a także z samym Nashville jest wycieczka parostatkiem "General Jackson Showboat". Zbudowany na podobieństwo XIX-wiecznych rzecznych statków parowych, "General Jackson Showboat" wyposażony jest jednak w nowoczesną salę koncertową oraz widownię-restaurację. Oprócz podziwiania linii brzegowej Nashville z perspektywy rzeki Cumberland, na statku miło spędzić można czas podczas posiłku przy muzyce na żywo. Rejsy "General Jackson Showboat" odbywają się zarówno za dnia, jak i wieczorem.
------
Na granicy stanu Tennessee.
Niepowiązaną z muzyką, jednak wartą odwiedzenia, atrakcją w Nashville jest wierna replika greckiego budynku Partenonu w Atenach. Powstała ona z okazji "Wystawy Stulecia" (Tennessee Centenial and International Exposition) w 1897 roku i mieści obecnie kolekcję amerykańskiego malarstwa z XIX i XX wieku.
W Parku Stulecia (Centennial Park) ustawiono obelisk, upamiętniający jednego z założycieli Nashville, Jamesa Robertsona (1742-1814) i jego żonę, a także tablicę, upamiętniającą majora armii CSA (Konfederacji) Wilbura Fiska Fostera (1834-1922) - inżyniera i architekta.
Broadway to ulica Nashville, wzdłuż której skupiają się lokale z muzyką na żywo. Miasto żyje muzyką - zarówno na ulicach, w barach i klubach, będących sceną dla początkujących muzyków, którzy liczą, iż ktoś z branży dostrzeże ich talent, jak też i w profesjonalnych salach koncertowych. Aby w pełni poczuc atmosferę Nasville, wybrać się warto na spacer tą ulicą - jedną z największych arterii miasta. Jej południowy odcinek, Lower Broadway, słynie z największej koncentracji lokali z których praktycznie każdy posiada własną scenę. Praktycznie o każdej porze dnia i nocy posłuchać tu można występów na żywo. Przy Broadwayu mieści się również wiele sklepów z pamiątkami oraz akcesoriami w stylu country. Choć muzyka jest niewątpliwie motywem przewodnim w Nashville, turyści znajdą tu także sporo niepowiązanych z nią bezpośrednio atrakcji.
Nieopodal Broadwayu uwagę turystów przyciąga także Muzeum Johnny’ego Casha (Johnny Cash Museum). Zawiera ono największą na świecie kolekcję eksponatów, związanych z życiem i twórczością legendarnego muzyka, autora "Folsom Prison Blues". Johnny Cash (1932-2003) jest jednym z najlepiej sprzedających się artystów wszech czasów. Przez całe życie pisał i nagrywał muzykę w wielu różnych stylach, w tym country, gospel, blues i rock and roll. Jego przydomek "Człowiek w Czerni" ("Man in Black") pochodzi od charakterystycznej dla niego całkowicie czarnej garderoby, którą nosił podczas występów. Oryginalne muzeum ku czci gwiazdy - znane jako House of Cash - znajdowało się w Hendersonville w stanie Tennessee i chociaż Cash mieszkał w tym samym mieście przez ponad trzydzieści lat, nie mieszkał w budynku mieszczącym to muzeum. Dom Casha nad jeziorem w Hendersonville spłonął w przypadkowym pożarze podczas remontu w 2007 roku. Shannon i Bill Millerowie - przyjaciele Casha - przekazali swoją osobistą kolekcję pamiątek na rzecz obecnego Muzeum Johnny'ego Casha w Nashville, które zostało otwarte w kwietniu 2013 roku. Muzeum przedstawia kronikę życia Casha, od jego wczesnych lat i kariery w Siłach Powietrznych po życie osobiste i karierę muzyczną, w tym pamiątki z jego słynnych więziennych koncertów. Eksponaty są ułożone w porządku chronologicznym, na wystawie znajduje się ponad 1.000 artefaktów, składających się z przedmiotów osobistych, pamiątek i eksponatów interaktywnych. Oprócz eksponatów na terenie muzeum znajduje się sklep z pamiątkami i przedmiotami kolekcjonerskimi, kawiarnia i restauracja oraz miejsce na organizację przyjęć, spotkań, bankietów, wesel, imprez firmowych i innych. Kawiarnia na miejscu serwuje chili według własnego przepisu Casha.
Ryman Auditorium (pierwotnie Union Gospel Tabernacle i przez pewien czas Grand Ole Opry House) to historyczne miejsce występów na żywo z 2.362 miejscami, zlokalizowane w centrum Nashville. Jest jedną z najbardziej prestiżowych sal koncertowych na świecie. Najbardziej znany jest jako dom Grand Ole Opry od 1943 do 1974 roku. Ryman Auditorium zostało wpisane do Krajowego Rejestru Miejsc Historycznych (National Register of Historic Places) w 1971 roku, zaś w 2001 roku zostało uznane za Narodowy Zabytek Historyczny (National Historic Landmark).
Bridgestone Arena (pierwotnie Nashville Arena, a wcześniej Gaylord Entertainment Center i Sommet Center) to wielofunkcyjne miejsce w centrum Nashville. Została zaprojektowana przez firmę HOK Sport we współpracy z firmą architektoniczno-inżynieryjną Hart Freeland Roberts, Inc. z siedzibą w Nashville i ukończona w 1996 roku. Jest siedzibą drużyny Nashville Predators z National Hockey League (NHL). W hali odbywają się imprezy sportowe i muzyczne. Może pomieścić (w zależności od charakteru imprezy) od 10.000 do ponad 19.000 widzów.
Budynek AT&T (dawniej South Central Bell Building i BellSouth Building), potocznie znany również jako "Batman Building", to 33-piętrowy wieżowiec o wysokości 188 m. Zaprojektowany przez Earla Simcoxa Swenssona (1930-2022), został ukończony w 1994 roku. Konstrukcja została zaprojektowana jako biurowiec, który może pomieścić 2.000 pracowników. Posiada trzypiętrowe atrium z ogrodem zimowym jako foyer i dziewięciopiętrowy podziemny garaż na 1.300 pojazdów. Jego charakterystyczny projekt i kolorystyka przyniosły mu przydomek "Budynek Batmana" ze względu na podobieństwo do kaptura owego filmowego superbohatera. W sierpniu 2009 roku francuski internetowy dziennik biznesowy "Le Journal du Net" nazwał budynek jednym z dwunastu najbardziej oryginalnych budynków biurowych na świecie. Obecnie jest to najwyższy budynek w stanie Tennessee.
Nashville First Baptist Church i położony za nim budynek Izby Celnej (The Customs House), widoczny lepiej na drugim i trzecim zdjęciu. Budynek Izby Celnej został wzniesiony w latach 1876-1882 z piaskowca z Bowling Green w stanie Kentucky. Budynek został zaprojektowany przez architektów i inżynierów pod kierownictwem Williama Appletona Pottera (1842-1909). Został ukończony przez jego następcę, Jamesa G. Hilla (1841-1913). W 1903 roku dodano tylne skrzydło, które w 1916 roku zostało przedłużone na wschód i zachód. W budynku pierwotnie mieściły się obiekty Poczty Stanów Zjednoczonych, Sądu Okręgowego Stanów Zjednoczonych dla Środkowego Dystryktu Tennessee (United States District Court for the Middle District of Tennessee), Służby Celnej Stanów Zjednoczonych i innych agencji, chociaż kilka z nich zostało później przeniesionych w inne lokalizacje. Od 26 grudnia 1972 roku budynek jest wpisany do Krajowego Rejestru Miejsc Historycznych (National Register of Historic Places). Budynek jest obecnie własnością prywatną, chociaż jest dzierżawiony przez Sąd Upadłościowy Stanów Zjednoczonych dla Środkowego Dystryktu Tennessee (United States Bankruptcy Court for the Middle District of Tennessee).
John Seigenthaler Pedestrian Bridge (wcześniej nazywany Shelby Street Bridge lub Shelby Avenue Bridge) to most kratownicowy, który rozciąga się nad rzeką Cumberland. Ma 960 m i jest jednym z najdłuższych mostów dla pieszych na świecie. Pierwotnie znany był jako Sparkman Street Bridge. Otwarto go w 1909 roku. Most był pierwszym mostem w Ameryce Północnej, który miał betonowe łukowe kratownice. Budowa była nadzorowana przez Howarda M. Jonesa, głównego inżyniera kolei Nashville, Chattanooga i St. Louis. W 1992 roku inspektorzy państwowi stwierdzili, że most jest w złym stanie, a w 1998 roku został on zamknięty dla ruchu kołowego. Pierwotnie most miał zostać rozebrany, jednak ze względów estetycznych, architektonicznych i historycznych zdecydowano, że zamiast burzyć, należy go przekształcić w kładkę dla pieszych. W 1998 roku most został wpisany do Krajowego Rejestru Miejsc Historycznych (National Register of Historic Places), głównie ze względu na unikalną konstrukcję kratownicy. Most został odnowiony i ma cztery malownicze punkty widokowe dla pieszych. W nocy most oświetlony. Ze względu na kultowy status mostu, często można go zobaczyć w teledyskach muzyki country. W 2014 roku most został nazwaany imieniem Johna Lawrence'a Seigenthalera (1927-2014) - dziennikarza i obrońcy praw obywatelskich. Podczas reportażu dla gazety "The Tennessean" w latach 50. XX wieku, Seigenthaler uniemożliwił mężczyźnie samobójczy skok z mostu. Dla ruchu kołowego zbudowano w pobliżu nowy most, zwany Gateway Bridge, obecnie znany jako Most Pamięci Weteranów Wojny Koreańskiej (Korean War Veterans Memorial Bridge).
Nad rzeką Cumberland w Nashville.
Kapitol stanu Tennessee, widoczny na zdjęciu poniżej, jest siedzibą obu izb Zgromadzenia Ogólnego Tennessee - Izby Reprezentantów i Senatu, a także mieści urząd gubernatora stanu. Zaprojektowany przez architekta z Filadelfii i Nashville Williama Stricklanda (1788-1854), został zbudowany w latach 1845-1859 i jest jednym z najwybitniejszych przykładów architektury greckiego renesansu w Nashville. Strickland zmarł pięć lat przed ukończeniem budowy i został pochowany w północno-wschodnim skrzydle budynku. Ukończenie budowy nadzorował jego syn F.W. Strickland. Budynek został wpisany do Krajowego Rejestru Miejsc Historycznych (National Register of Historic Places) w 1970 roku, a rok później został uznany za Narodowy Zabytek Historyczny (National Historic Landmark). Na terenie Kapitolu znajduje się grób Jamesa Knoxa Polka (1795-1849), 11. prezydenta Stanów Zjednoczonych, i jego żony Sarah Childress Polk (1803-1891). Kapitol stanu Tennessee znajduje się w najwyższym punkcie w centrum Nashville. Jest otoczony przez wiele budynków rządowych. Jest zbudowany z piaskowca, wydobywanego w pobliżu. Portyki północne i południowe zawierają po osiem kolumn jońskich, a portyki wschodnie i zachodnie, które nie obejmują całej długości konstrukcji, zawierają ich sześć. Wszystkie kolumny zwieńczone są belkowaniem. Na szczycie dachu znajduje się okrągła wieża o wysokości 42 stóp (13 m), która umieszczona jest na kwadratowej konstrukcji, przypominającej cokół. Wieża zawiera osiem kolumn korynckich i jest zwieńczona kopułą o wysokości 37 stóp (11 m) i masztem flagowym. Miejsce na szczycie wzgórza, na którym wznosi się obecnie Kapitol, było wcześniej zajmowane przez nieistniejącą już katedrę p.w. Różańca Świętego - pierwszy rzymskokatolicki kościół katedralny w Nashville.
Po zwiedzeniu Nashille ruszyliśmy w drogę powrotną do Madison. Tego dnia dojechaliśmy jeszcze do Cape Girardeau, leżącego nad Mississippi w stanie Missouri.
c.d.n.
Saint Louis (Missouri)
Po noclegu w Cape Girardeau wyruszyliśmy do St. Louis. Droga w części wiodła przez tereny stanu Illinois, po czym powróciła na tereny stanu Missouri.
Saint Louis (St. Louis) to miasto w środkowej części Stanów Zjednoczonych, w stanie Missouri, leżące na zachodnim brzegu Mississippi, w pobliżu zbiegu rzek Mississippi i Missouri. Według danych z 2021 roku liczy 293,3 tys. mieszkańców. Obszar metropolitalny obejmuje 2,8 mln mieszkańców. Miasto jest wielkim węzłem komunikacyjnym, posiada port rzeczny i międzynarodowy port lotniczy. Jest ważnym centrum przemysłowym. Zlokalizowane są tu zakłady taboru kolejowego i przemysłu samochodowego, farmaceutycznego, petrochemicznego i hutniczego, a także fabryka Boeinga, GM i Budweisera (największy browar na świecie). Mieści się tu też siedziba główna Emerson Electric Co., jednego z czołowych na świecie producentów automatyki przemysłowej. St. Louis jest także dużym ośrodkiem akademickim (3 uniwersytety i inne wyższe uczelnie). Miasto ma cztery profesjonalne drużyny sportowe: St. Louis Cardinals z Major League Baseball, St. Louis Blues z National Hockey League, St. Louis City SC z Major League Soccer (piłka nożna) i St. Louis BattleHawks z XFL (futbol amerykański).
Przed osadnictwem europejskim obszar ten był regionalnym centrum kultury rdzennych Amerykanów. Europejska eksploracja tego obszaru została po raz pierwszy odnotowana w 1673 roku, gdy francuscy odkrywcy Louis Jolliet (1645-1700) i Jacques Marquette (1637-1675) podróżowali przez dolinę rzeki Mississippi. Pięć lat później René-Robert Cavelier de La Salle (1643-1687) zażądał tego regionu dla Francji jako części Luizjany. Najwcześniejsze europejskie osady na tym obszarze zostały zbudowane w Kraju Illinois (znanym również jako Górna Luizjana) po wschodniej stronie rzeki Mississippi w latach 90. XVII wieku i na początku XVIII wieku w Cahokia, Kaskaskia i Fort de Chartres. Miasto St. Louis założyli w 1764 roku francuscy handlarze futrami: Gilbert Antoine de St. Maxent (1724-1794), Pierre Laclède Liguest (1729-1778) i René-Auguste Chouteau (~1750-1829), którzy nazwali je na cześć króla Francji Ludwika IX (1214-1270). Miasto szybko stało się regionalnym centrum dawnego Kraju Illinois. W tymże roku, po klęsce Francji w wojnie siedmioletniej, obszar ten został przekazany Hiszpanii. W roku 1800 terytorium powróciło pod władzę Francji, która w 1803 roku sprzedała je Stanom Zjednoczonym. Parowce po raz pierwszy przybyły do St. Louis w 1817 roku, usprawniając połączenia z Nowym Orleanem i wschodnimi rynkami. Missouri uzyskało status stanu w 1821 roku. St. Louis zostało zarejestrowane jako miasto w 1822 roku. Nadal rozwijało się głównie dzięki ruchliwemu portowi i powiązaniom handlowym. Wkrótce stało się głównym portem na Mississippi. Imigranci z Irlandii i Niemiec przybywali do St. Louis w znacznej liczbie począwszy od lat 40. XIX wieku. Wojna secesyjna zaszkodziła gospodarczo St. Louis z powodu unijnej blokady ruchu na południu na rzece Mississippi. Po wojnie, St. Louis czerpało korzyści z handlu z Zachodem, do czego przyczyniło się ukończenie w 1874 roku mostu Eads's, nazwanego na cześć inżyniera projektanta Jamesa Buchanana Eadsa (1820-1887). W latach 1870-1920 miasto było czwartym co do wielkości miastem w kraju. Oddzieliło się od hrabstwa St. Louis w 1877 roku, stając się niezależnym miastem. Produkcja przemysłowa w St. Louis dynamicznie rosła pod koniec XIX wieku. W 1904 roku miasto było gospodarzem Wystawy Zakupu Luizjany (nieformalnie zwanej Światowymi Targami w St. Louis) i Letnich Igrzysk Olimpijskich. St. Louis, podobnie jak wiele miast środkowo-zachodnich stanów USA, rozrosło się na początku XX wieku w wyniku industrializacji, która zapewniła miejsca pracy nowym pokoleniom imigrantów i migrantów z Południa. Według spisu z 1950 roku miasto osiągnęło szczytową liczbę 856.796 mieszkańców. Suburbanizacja, prowadzona od lat 50. do lat 90. XX wieku, radykalnie zmniejszyła populację miasta, podobnie jak restrukturyzacja przemysłu i utrata wielu miejsc pracy. Od lat 80. XX wieku przeprowadzono wiele prac w zakresie rewitalizacji śródmieścia St. Louis. W nowym stuleciu kontynuowano rewitalizację miasta. W XXI wieku miasto St. Louis zamieszkuje 11% całej populacji metropolii. Imigracja trwa nadal, a miasto przyciąga Wietnamczyków, Latynosów (głównie z Meksyku), oraz Bośniaków, którzy tworzą największą społeczność bośniacką poza Bośnią i Hercegowiną.
------
Na granicy stanu Missouri.
Soldiers Memorial Military Museum w St. Louis to pomnik i muzeum poświęcone pamięci żołnierzy amerykańskich. Wewnętrzne skrzydła wschodnie i zachodnie zawierają gabloty z ekspozycjami i pamiątkami z I wojny światowej i późniejszych wojen, w których brali udział żołnierze amerykańscy. W centralnym korytarzu, na świeżym powietrzu znajduje się masywny symboliczny grobowiec z czarnego marmuru, na którym wyryte są nazwiska wszystkich żołnierzy poległych w I wojnie światowej, pochodzących z St. Louis. Budynek został zaprojektowany przez firmę architektoniczną Mauran, Russell & Crowell z St. Louis. Ma uproszczoną klasyczną formę. Został uroczyście zadedykowany żołnierzom Wielkiej Wojny, jak wówczas nazywano I wojnę światową, przez prezydenta Franklina Delano Roosevelta (1882-1945) w 1936 roku i oficjalnie otwarty dla publiczności w 1938 roku. Cztery monumentalne grupy rzeźbiarskie, przedstawiające postacie Lojalności, Wizji, Odwagi i Poświęcenia - autorstwa rzeźbiarza Walkera Hancocka (1901-1998) -, stoją wraz ze swoimi końmi po północnej i południowej stronie budynku. Inne rzeźby wykonał Hillis Arnold (1906-1988).
Ratusz w St. Louis (The St. Louis City Hall), widoczny na zdjęciu, został zaprojektowany przez architektów firmy Eckel & Mann, zwycięzców ogólnokrajowego konkursu. Budowę rozpoczęto w 1890 roku, a ukończono w 1904 roku. Jego profil i cechy stylistyczne przywołują na myśl francuski renesansowy Hôtel de Ville w Paryżu, z wyszukanym wnętrzem ozdobionym marmurem i złotymi wykończeniami.
W drodze do widocznego na pierwszym zdjęciu Gateway Arch przechodzimy przez Citygarden Sculpture Park - miejski park rzeźb położony w centrum St. Louis. Park mieści fontanny i ogrody i obejmuje dwie przecznice w centrum St. Louis. Utwardzone, kręte ścieżki prowadzą obok 24 rzeźb spoczywających na szerokich trawnikach, sześciu ogrodów, placu zabaw dla dzieci i basenu z wodospadem.
Pomnik Marie Frankie Muse Freeman (1916-2018), amerykańskiej prawniczki zajmującej się prawami obywatelskimi i pierwszej kobiety powołanej do Komisji Praw Obywatelskich Stanów Zjednoczonych (w latach 1964-1979). Przez prawie sześćdziesiąt lat była praktykującym prawnikiem w sądach stanowych i federalnych. Brązowy pomnik został odsłonięty w 2017 roku w parku Kiener Plaza w centrum St. Louis. Jego autorem jest rzeźbiarz z Florydy Brian R. Owens.
Dawny gmach Sądu Hrabstwa St. Louis (The Old St. Louis County Courthouse) został zbudowany jako połączenie sądu federalnego i stanowego. Obecnie jest częścią Parku Narodowego Gateway Arch. Parcela pod gmach sądu została podarowana w 1816 roku przez sędziego Johna Baptiste Charlesa Lucasa (1758-1842) i współzałożyciela St. Louis, René-Auguste'a Chouteau (~1750-1829). Pierwszy gmach sądu został ukończony w 1828 roku. Został zaprojektowany przez firmę Laveille & Morton - pierwszą firmę architektoniczną na zachód od rzeki Mississippi powyżej Nowego Orleanu. Missouri stało się stanem w 1821 roku, a populacja St. Louis potroiła się w ciągu 10 lat. Wkrótce potrzebny był nowy budynek sądu. W 1839 roku rozpoczęto budowę gmachu sądu zaprojektowanego przez Henry'ego Singletona w stylu greckiego odrodzenia, z czterema skrzydłami, w tym skrzydłem wschodnim, które obejmowało pierwotny gmach sądu i trzypiętrową kopułą pośrodku. W 1851 roku Robert S. Mitchell rozpoczął przebudowę gmachu sądu, podczas której rozebrano skrzydło wschodnie i zastąpiono je nową budowlą. W latach 1855-1858 przebudowano skrzydło zachodnie. W 1861 roku William Rumbold (1824-1867) zastąpił kopułę żeliwną kopułą w stylu włoskiego renesansu, wzorowaną na kopule Bazyliki św. Piotra w Watykanie. Kopuła została ukończona w 1864 roku, a Karlowi Ferdinandowi Wimarowi (1828-1862) zlecono namalowanie malowideł ściennych, które znajdują się w rotundzie. Kopuła Rumbolda jest kuta zi żeliwa z miedzianą powierzchnią zewnętrzną. Cztery lunety w kopule zawierają obrazy Carla Wimara, przedstawiające cztery wydarzenia z historii St. Louis.
Gateway Arch to wysoki na 630 stóp (192 m) pomnik w St. Louis. Pokryty stalą nierdzewną i zbudowany w formie obciążonego łuku trakcyjnego, jest najwyższym łukiem na świecie. Zbudowany został jako pomnik ekspansji Stanów Zjednoczonych na zachód i oficjalnie poświęcony jest narodowi amerykańskiemu. Stanowi główną atrakcję Jefferson National Expansion Memorial, poświęconego pamięci prezydenta Thomasa Jeffersona (1743-1826), który wynegocjował zakup Luizjany, otwierając tym samym drogę na Zachód dla pionierów wędrujących szlakami Oregońskim i Santa Fé. Łuk, powszechnie nazywany "Bramą na Zachód" ("The Gateway to the West"), jest Narodowym Zabytkiem Historycznym (National Historic Landmark) w Parku Narodowym Gateway Arch i stał się rozpoznawalnym na całym świecie symbolem St. Louis, a także popularnym miejscem turystycznym. Łuk został zaprojektowany przez fińsko-amerykańskiego architekta Eero Saarinena (1910-1961) w 1947 roku. Jego budowa rozpoczęła się 12 lutego 1963 roku i została zakończona 28 października 1965 roku. Pomnik udostępniono zwiedzającym 10 czerwca 1967 roku. Znajduje się on w miejscu założenia St. Louis w 1764 roku, na zachodnim brzegu rzeki Mississippi. Choć pomysł wzniesienia pomnika powstał jeszcze w latach 30. XX wieku, wielu mieszkańców przez lata nie zgadzało się na wydatkowanie środków publicznych na ten cel. Pełen majestatycznej symetrii pomnik wygląda przepięknie, gdy od jego gładkiej powierzchni odbijają się promienie zachodzącego słońca lub fajerwerki podczas pokazów ogni sztucznych. Kto nie cierpi na klaustrofobię, może pozwolić sobie na kilkuminutową przejażdżkę wagonikiem elektrycznym, poruszającym się wewnątrz wydrążonego łuku. Maleńkie, pięcioosobowe kapsuły dojeżdżają do punktu widokowego, zatrzymując się co jakiś czas dla zmiany pozycji. Niestety, po ciekawej przejażdżce. widok zgóry ponoć nieco rozczarowuje. Piszę "ponoć", bo sam nie miałem okazji tego sprawdzić, jako że bilety były dostępne dopiero na godzinę, do której mieliśmy opłacony parking, do którego trzeba było jeszcze dojść ok. 1 km.
Bazylika p.w. św. Ludwika, króla Francji, zwana potocznie Starą Katedrą (Old Cathedral), była pierwszą katedrą na zachód od Mississippi i do 1845 roku jedynym kościołem parafialnym w mieście St. Louis. Jest to jedna z dwóch katolickich bazylik w St. Louis, a jej nazwa pochodzi od króla Francji Ludwika IX (1214-1270), który jest także patronem miasta. Obecna konstrukcja, zaprojektowana przez Josepha C. Laveille'a (1790-1842) oraz George'a Mortona (1790-1865) i wzniesiona w latach 1831-1834 na miejscu poprzedniego drenianego kościoła i pierszego murowanego kościoła wybudowanego przez biskupa Louisa Williama Valentine'a DuBourga (1766-1833), znajduje się w pobliżu historycznego nabrzeża St. Louis i Parku Narodowego Gateway Arch. Po podniesieniu diecezji St. Louis do rangi archidiecezji w 1847 roku, katedra stała się siedzibą kapituły Towarzystwa św. Wincentego a Paulo, katolickiej organizacji charytatywnej. Zarówno arcybiskup Peter Richard Kenrick (1806-1896), jak i burmistrz St. Louis Bryan Mullanphy (1809-1851) byli zaliczani do założycieli kapituły, której działalność początkowo poświęcona była pomocy imigrantom w czasie fal imigracji z Irlandii i Niemiec, ale później rozszerzona została na wszystkich mieszkańców St. Louis. Na początku XX wieku, ze względu na rozwój miasta, wybudowano nowy większy kościół w dzielnicy Central West End. Ten większy kościół, Bazylika Katedralna p.e. św. Ludwika, dziś jest siedzibą arcybiskupa St. Louis. Aby uznać znaczenie pierwotnej katedry, w 1961 roku papież Jan XXIII (1881-1963) nadał jej tytuł bazyliki mniejszej. W 2015 roku bazylika została odnowiona. Zbudowany w stylu greckiego odrodzenia, kościół słynie z marmurowych ołtarzy, obrazu św. Ludwika oddającego cześć Koronie Cierniowej, podarowanego przez króla Francji i Nawarry Ludwika XVIII (1755-1824), a także dokładnej kopii obrazu "Ukrzyżowanie" Diego Velázqueza (1599-1660). W podziemiach kościoła znajduje się wiele artefaktów związanych z historią archidiecezji rzymskokatolickiej Saint Louis, w tym dzwon podarowany kościołowi przez gubernatora Terytorium Luizjany na początku XIX wieku. Biskup Joseph Rosati (1789-1843), który zarządził budowę kościoła, jest pochowany w krypcie pod ołtarzem.
W okolicach Gateway Arch i na nabrzeżu Mississippi.
W centrum St. Louis.
Bazylika katedralna p.w. św. Ludwika (The Cathedral Basilica of Saint Louis), znana również jako katedra Saint Louis, jest świątynią Kościoła rzymskokatolickiego położoną w dzielnicy Central West End. Ukończona w 1914 roku neogotycka bazylika jest kościołem macierzystym archidiecezji St. Louis i siedzibą jej arcybiskupa, obecnie Mitchella Thomasa Różańskiego. Katedra nosi imię św. Ludwika i została uznana za bazylikę mniejszą przez papieża Jana Pawła II (1920-2005) w 1997 roku. Konsekracja kościoła nastąpiła 29 czerwca 1926 roku. Katedra słynie z dużej ilości mozaik oraz z krypt grobowych. Planowanie budowy katedry rozpoczęto pod zwierzchnictwem arcybiskupa Petera Richarda Kenricka (1806-1896) w latach 70. i 80. XIX wieku, a arcybiskup John Joseph Kain (1841-1903) utworzył fundusz na sfinansowanie budowy. Formalna organizacja promująca budowę nowej katedry (St. Louis Cathedral Building Association) została utworzona w 1871 roku, a wśród jej członków byli arcybiskup Kenrick, biskup Patrick John Ryan (1831-1911) i wielu lokalnych biznesmenów. Jednakże budowa została rozpoczęta dopiero w 1907 roku przez arcybiskupa Johna Josepha Glennona (1862-1946). Głównym autorem projektu był miejscowy architekt Thomas P. Barnett (1870-1929). W 1912 roku rozpoczęto układanie mozaik we wnętrzu. Ukończone w 1988 roku mozaiki zawierają łącznie 41,5 miliona kawałków szklanych elementów w ponad 7.000 odcieniach kolorów. Zajmując powierzchnię 7.700 m², stanowią największą kolekcję mozaik na świecie poza Rosją. Podczas gdy mozaiki w bocznych kaplicach i ścianach sanktuarium zostały zaprojektowane i zainstalowane przez Tiffany Studios, mozaiki w głównych obszarach katedry zostały zaprojektowane przez Augusta Oetkena. Instalacja mozaik została ukończona przez dziesiątki rzemieślników, w tym Hildreth Meière (1892-1961), a zwłaszcza zespół ojca i syna, Paula (1882-1972) i Arno (1917-1988) Heuducków, którzy pracowali nad mozaikami przez prawie całe swoje życie zawodowe. Narteks kościoła przedstawia życie króla Francji Ludwika IX (1214-1270), patrona miasta i kościoła, tylna kopuła zawiera mozaiki przedstawiające ważne wydarzenia archidiecezjalne, natomiast kopuła główna autorstwa polskiego artysty Jana Henryka de Rosena (1891-1982) przedstawia sceny biblijne ze Starego i Nowego Testamentu.
Rzeźba "Anioł Harmonii" (The Angel of Harmony). W 1999 roku na bocznym trawniku przy katedrze zainstalowano wysoką na 14 stóp, spawaną ze stali nierdzewnej rzeźbę autorstwa polskiego rzeźbiarza Wiktora Szostało. Rzeźba została ufundowana przez Adelaide Schlafly ku pamięci jej zmarłego męża, Daniela Schlafly, świeckiego katolika, oddanego sprawie sprawiedliwości i pokoju. Przedstawia skrzydlatego anioła o rysach afroamerykańskich, stojącego za trójką dzieci o rysach latynoskich, azjatyckich i europejskich, grających na swoich instrumentach pieśń pokoju. Podstawa posągu wykonana jest z granitu i zawiera cytaty z Nowego Testamentu, papieża Jana Pawła II (1920-2005) i Martina Luthera Kinga Jra (1929-1968). Rzeźba podkreśla temat harmonii, pokoju i sprawiedliwości.
Po zwiedzeniu katedry i obiadku wyjechaliśmy do Hannibal, gdzie zaplanowaliśmy nocleg.
c.d.n.
ha ha Warsaw wygląda mocno odmiennie od Wwy
No trip no life
Hannibal (Missouri)
Hannibal, który był celem tego etapu podróży, to miasto nad rzeką Mississippi, położone w hrabstwach Marion i Ralls w stanie Missouri. Według spisu powszechnego z 2020 roku jego ludność liczyła 17 312 osób. Większość miasta znajduje się w hrabstwie Marion, z niewielkim skrawkiem na południu, rozciągającym się do hrabstwa Ralls. W przeszłości miasto było ważnym portem rzecznym.
Miejsce, w którym leży Hannibal było pierwotnie zamieszkane przez różne kultury plemion rdzennych Amerykanów. Po przejęciu przez Stany Zjednoczone terytorium Luizjany na zachód od Mississippi w 1803 roku, na obszar ten zaczęli napływać osadnicy europejscy. Jego wczesne osady zostały założone przez francuskich kolonistów, którzy w dużej mierze byli wyznania rzymskokatolickiego. Miasto Hannibal zostało założone w 1819 roku przez Mosesa Batesa (1791-1857) i nazwane od potoku Hannibal Creek (obecnie znanego jako Bear Creek). Nazwa pochodzi od Hannibala (247~181 p.n.e.), starożytnego wodza kartagińskiego. Miasto liczyło zaledwie 30 mieszkańców w 1830 roku, ale już w 1846 roku było trzecim co do wielkości miastem Missouri. Do jego rozwoju przyczyniło się doprowadzenie kolei łączącej Hannibal i St. Joseph. Ta linia kolejowa była najbardziej wysuniętą na zachód linią przed zbudowaniem kolei transkontynentalnej. Transportowała pocztę do dostarczenia do pierwszej placówki Pony Express - usługi poczty ekspresowej, która korzystała z jeźdźców konnych i działała w latach 1860-1861 między Missouri i Kalifornią. Budowa linii kolejowych i zwiększenie liczby parowców na rzece Mississippi pobudziły rozwój miejscowości, która przed rokiem 1845 uzyskała status miasta. W 1850 roku miasto Hannibal liczyło już ponad 2.000 mieszkańców. Pod koniec XIX i na początku XX wieku miasto funkcjonowało jako regionalne centrum handlowe żywego inwentarza i zboża, a także innych produktów wytwarzanych lokalnie, takich jak cement i obuwie. W mieście znajdują się wytwórnie chemikaliów rolniczych, produktów spożywczych, wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych, sprzętu elektrycznego i samochodowego oraz różnych innych wyrobów. Obecnie jednak, główną działalnością gospodarczą w Hannibal jest branża turystyczna. W mieście od 1928 roku działa Hannibal-LaGrange University - czteroletni chrześcijański uniwersytet sztuk wyzwolonych, akredytowany przez Higher Learning Commission. Założony w 1858 roku w LaGrange w stanie Missouri przeniósł swój kampus do Hannibal.
Miasto jest znane z tego, że spędził w nim dzieciństwo Samuel Langhorne Clemens (1835-1910), znany jako Mark Twain. Akcję swoich powieści "Przygody Tomka Sawyera" (1876) i "Przygody Hucka Finna" (1884) umieścił włśnie w Hannibal, które w w/w książkach występuje pod nazwą St. Petersburg. Liczne miejsca w mieście są związane z Markiem Twainem i miejscami przedstawionymi w jego powieściowej fikcji. Miasto przyciąga zarówno turystów amerykańskich, jak i zagranicznych.
------
W drodze z St. Louis do Hannibal przekroczyliśmy rzekę Missouri, przejeżdżając przez widoczny na zdjęciach most.
Na kawę i małą przekąskę zatrzymaliśmy się w miejscowości Moscow Mills, miasteczku w hrabstwie Lincoln, liczącym ok. 2.500 mieszkańców. Zostało ono założone w 1821 roku i pierwotnie nosiło nazwę Moscow na cześć stolicy Rosji, zgodnie z XIX-wieczną modą używania nazw zagranicznych stolic. Choć miasto przegrało rywalizację o siedzibę hrabstwa nadal rozwijało się jako gmina rolnicza. W latach trzydziestych XIX wieku Henry Martin zbudował tu młyn wodny, od którego pochodzi obecna nazwa miasta.
W naszym hotelu w Hannibal.
Główna ulica (Main Street) w starej części Hannibal stara się zachować klimat z czasów opisywanych przez Marka Twaina. Jest tu sporo sklepów z pamiątkami, punktów gastronomicznych, barów i kawiarni.
Dom i Muzeum Dzieciństwa Marka Twaina (Mark Twain Boyhood Home & Museum). Dom został zbudowany w 1843 lub 1844 roku. Rodzina Clemensów mieszkała tu do opuszczenia miasta w 1853 roku. Po ich wyjeździe stał się on nieruchomością do wynajęcia. W 1911 roku planowano go wyburzyć, aby zrobić miejsce dla większego budynku. Hannibal Commercial Club (poprzednik Izby Handlowej) rozpoczął zbiórkę pieniędzy, aby uratować dom. George Mahan kupił dom, wyremontował go i przekazał miastu Hannibal w 1912 roku. Odtąd dom pełnił funkcje muzealne. Dom wpisany jest do Krajowego Rejestru Budynków Historycznych i jest uznany za Narodowy Zabytek Historyczny (National Historic Landmark). Dom Dzieciństwa (The Boyhood Home) to jedna z dziewięciu nieruchomości wchodzących w skład obecnego kompleksu muzealnego. Posiadłość graniczy z legendarnym bielonym płotem Tomka Sawyera. W ramach kompleksu znajduje się siedem dodatkowych budynków muzealnych - Interpretive Center, Becky Thatcher House, Huck Finn House, JM Clemens Justice of the Peace Office, Grant's Drug Store, kamienny budynek Works Progress Administration (WPA), w którym mieści się sklep z pamiątkami oraz Galeria Muzeum. Latem 2006 roku muzeum zakończyło prace nad repliką "Domu Hucka Finna", w którym mieszkał Tom Blankenship (1839-1899), chłopiec, na którym Twain oparł postać Hucka Finna. Wystawy w Domu Hucka Finna przybliżają historię Hannibal związaną z niewolnictwem. W zbiorach muzeum znajduje się wiele pierwszych wydań Marka Twaina, liczne przedmioty osobiste,, jedyny zachowany biały płaszcz oraz szeroki wachlarz pamiątek po Twainie, takich jak maska pośmiertna jego małego syna Langdona i pudełko z biżuterią, które Twain wyrzeźbił ręcznie we Włoszech jako prezent dla swojej żony Olivii. Istnieje też wiele interaktywnych eksponatów, w tym replika dyliżansu i tratwy rzecznej. W muzeum znajduje się również druga co do wielkości kolekcja oryginalnych obrazów Normana Percevela Rockwella (1894-1978). Obrazy te zostały zamówione jako ilustracje do specjalnego wydania "Przygód Tomka Sawyera" i "Przygód Hucka Finna". W muzeum znajdują się również wystawy sztuki regionalnej. Muzeum jest również właścicielem i utrzymuje pomnik Toma i Hucka u podnóża Cardiff Hill. Bliskie sąsiedztwo rzeki Mississippi, jaskini Marka Twaina i innych miejsc opisanych w powieściach Twaina przyciąga co roku do muzeum tysiące odwiedzających.
Po przeciwnej stronie niewielkiego placyku przed Domem i Muzeum Dzieciństwa Marka Twaina mieści się budynek biura sędziego pokoju Johna Marshalla Clemensa (1798-1847), ojca Marka Twaina, które w rzeczywistości znajdowało się na Bird Street. Do lat 40. XX wieku jego budynek był dość zaniedbany. Warner Brothers Studios pracowało nad filmową biografią Marka Twaina. Przedstawiciele wytwórni byli kilkakrotnie w Hannibal i zostali ciepło przyjęci przez mieszkańców. W ramach podziękowania, wytwórnia Warner Brothers kupiła biuro i przekazała je miastu Hannibal w 1943 roku. W 1955 roku biuro zostało przeniesione do obecnej lokalizacji przy Hill Street, na działkę podarowaną przez Sarah Marshall Mahan. Zostało odnowione w 1959 roku. Pod koniec 2015 roku rozpoczęto generalny remont budynku, który zakończono w 2016 roku. W 2018 roku budynek został przekazany przez miasto Fundacji Domu Marka Twaina (Mark Twain Home Foundation).
Dom Becky Thatcher. Naprzeciw domu Clemensów mieszkała rodzina Elijaha Hawkinsa. Jego córka Laura (1837-1928), towarzyszka zabaw dziecięcych Marka Twaina, została wzięta przez pisarza za pierwowzór powieściowej Becky Thatcher. W 1858 roku Laura poślubiła lekarza Jamesa W. Frazera (1833-1875), z którym miała dwóch synów. W 1895 roku została opiekunką domu dla sierot i ubogich w Hannibal. Mark Twain odwiedził ją w Hannibal w 1902 roku. Oboje spotkali się jeszcze w Redding w stanie Connecticut w 1908 roku. Dom, znany dziś jako Dom Becky Thatcher, został zakupiony przez Mark Twain Home Foundation, a jego własność została przejęta w styczniu 2001 roku. Podjęto pełną renowację budynku, która została zakończona w 2013 roku.
Pamiątkowa latarnia rzeczna im. Marka Twaina (Mark Twain Memorial Lighthouse) została zbudowana w 1933 roku jako projekt robót publicznych pod rządami prezydenta Franklina Delano Roosevelta (1882-1945). Bywa zapalana tylko podczas uroczystych okazji. Latarnia znajduje się na szczycie Cardiff Hill, ulubionego miejsca zabaw Tomka Sawyera, Huckleberry Finna i ich kolegów. Chociaż latarnia nigdy nie była używana do nawigacji wzdłuż Mississippi, została zbudowana jako trwały pomnik najsłynniejszego obywatela Hannibal i odsłonięta w setną rocznicę jego urodzin. Latarnia została odnowiona w 2019 roku.
Pomnik Tomka Sawyera i Hucka Finna u stóp Cardiff Hill, wzniesiony w 1926 roku. Jego autorem jest chicagowski rzeźbiarz Frederick Cleveland Hibbard (1881-1950). Pomnik jest jednym z najwcześniejszych znanych posągów, wzniesionych na cześć fikcyjnych postaci.
Cardiff Hill to wzgórze znane z powieści Twaina, miejsce częstych zabaw Tomka Sawyera i jego kolegów. Na wzgórzu tym mieści się (oczywiście fikcyjny) Dom Hucka Finna, a także (rzeczywisty) dom amerykańskiej filantropki Margaret Brown (1867-1932), znanej jako "Niezatapialna Molly Brown" ("The Unsinkable Molly Brown"). Była ona pasażerką RMS "Titanic", który zatonął w 1912 roku, i bezskutecznie nakłaniała załogę łodzi ratunkowej nr 6 do powrotu na miejsce katastrofy w celu poszukiwania ewentualnych ocalałych osób.
Wiele nazw sklepów i lokali nawiązuje do bohaterów powieści Twaina, jak ten antykwariat noszący nazwę "Skarby Cioci Polly" ("Aunt Polly's Treasures").
Domy na ulicach Hannibal często ozdobione są muralami.
Amatorzy niesamowitych opowieści mogą wybrać się na wycieczki w poszukiwaniu nawiedzonych domów i duchów, oferowane przez miejscowe firmy turystyczne.
Nad brzegiem Mississippi ciągnie się ładna aleja spacerowa. Znajduje się tu przystań, z której można wybrać się na godzinny rejs po rzece statkiem "Mark Twain". W sezonie dostępne są trzy takie rejsy, teraz - tylko jeden. Niestety, godzina zupełnie nam nie pasowała, gdyż następnego dnia o tej porze musieliśmy już jechać dalej.
Jeden z domów w Hannibal, mieszczący (chyba) jakąś szkołę.
Miasto Hannibal wciśnięte jest między dwa wzgórza opisane przez Twaina w "Przydodach Tomka Sawyera" - wspomniane wcześniej Cardiff Hill na północy oraz Lovers' Leap na południu. Na Lovers' Leap mieści się park o powierzchni 5 akrów. Roztacza się stąd panoramiczny widok na Hannibal, rzekę Mississippi i sąsiedni stan Illinois. Nazwa parku związana jest z indiańską legendą o parze zakochanych - wojowniku i księżniczce z dwóch walczących ze sobą plemion, którym rodzice nie pozwalali zawrzeć ślubu. Pewnego wieczoru, gdy wojownik przypłynął swoim kajakiem do Bear Creek, zauważono, jak spotkał się i spacerował z księżniczką z wrogiego plemienia. Zdradziecki obserwator wyjawił to ojcu dziewczyny. Rozgniewany ojciec zaoferował skórę wydry każdemu, kto zabije wojownika. Kiedy młodzi zdali sobie sprawę, że są ścigani, wspięli się na wzgórze, mając nadzieję, że uciekną prześladowcom. Osaczony na występie skalnym odważny wojownik wiedział, że zaraz zginie. Księżniczka również zdała sobie z tego sprawę i zdecydowała, że nie miałaby po co żyć, gdyby jej ukochany został zabity. Oboje objęli się i rzucili z urwiska, ponosząc śmierć. Tyle legenda. W miejscu tym upamiętniona jest też inna, rzeczywista tragedia, która miała miejsce w maju 1967 roku, gdy trzech żądnych przygód chłopców - Craig Dowell, Joey Hoag i Billy Hoag - udało się śladami literackich bohaterów Tomka Sawyera i Hucka Finna. Nikt ich więcej nie widział, a ich ciała nie zostały nigdy odnalezione. Czy utonęli w rzece, czy też zagubili się w korytarzach jaskini opisanej przez Marka Twaina i znajdującej się w pobliżu - nie wiadomo.
c.d.n.
Dubuque (Iowa)
Przedostatni dzień naszej wycieczki to podróż z Hannibal do Dubuque. Zaraz po opuszczeniu Hannibal przejechaliśmy mostem nad Missisippi do stanu Illinois. Jechaliśmy przez jego rolniczą część, zupełnie niepodobną do uprzemysłowionych okolic Chicago. Po ponownym przejechaniu mostu na Mississippi w okolicach Davenport znaleźliśmy się na terenie spokojnego i zielonego stanu Iowa. Ten lekko pofałdowany fragment Wielkich Równin dobrze oddaje charakter małomiasteczkowej Ameryki. Z racji swego rolniczego charakteru, stan Iowa często nazywany bywa "spichlerzem Ameryki". Nie ma tu zbyt wiele atrakcji turystycznych.
Miasto Dubuque, liczące 60 tys. mieszkańców i będące stolicą hrabstwa Dubuque, położone jest na skalistym, malowniczym wybrzeżu Mississippi, na styku stanów Iowa, Illinois i Wisconsin, w regionie znanym lokalnie jako Tri-State Area. Jest głównym ośrodkiem handlowym, przemysłowym, edukacyjnym i kulturalnym tego obszaru. Pierwszym stałym europejskim osadnikiem na terenie dzisiejszego Dubuque był pionier z Quebecu, Julien Dubuque (1762-1810), który przybył tu w 1785 roku. W 1788 roku otrzymał pozwolenie od rządu Hiszpanii (do której należało wówczas Terytorium Luizjany przejęte przez nią po klęsce Francji w 1763 roku) i lokalnych Indian Meskwaki na wydobywanie bogatych złóż ołowiu w tym obszarze. Kontrola nad kopalniami Luizjany i Dubuque została na krótko przejęta z powrotem przez Francję w 1800 roku, a w 1803 roku przez Stany Zjednoczone. Po zakupie Luizjany przez USA, Meskwaki kontynuowali wydobywanie przy pełnym wsparciu rządu USA do 1830 roku, kiedy to zostali nielegalnie usunięci z regionu górniczego przez amerykańskich poszukiwaczy. Obecne miasto Dubuque zostało nazwane na cześć wspomnianego wyżej Juliena Dubuque. Miasto zostało oficjalnie lokowane w 1833 roku. Region został nazwany Terytorium Iowa w 1838 roku i został włączony do nowo utworzonego stanu Iowa w 1846 roku. Po wyczerpaniu zasobów ołowiu miasto stało się ośrodkiem wielu gałęzi przemysłu - m.in. drzewnego i młynarskiego. Ważne było także szkutnictwo, browarnictwo, a później kolejnictwo. W 1874 roku firma Diamond Jo Line przeniosła swoją siedzibę do Dubuque. Firma ta założyła stocznię w Eagle Point w 1878 roku, a zaledwie dwa lata później była już największym pracodawcą w Dubuque. W latach 1860-1880 Dubuque było jednym ze 100 największych obszarów miejskich w Stanach Zjednoczonych. Od połowy XIX wieku do początku XX wieku do miasta przybywały tysiące imigrantów katolickich z Niemiec i Irlandii. Duże kongregacje rzymskokatolickie w mieście doprowadziły do wyznaczenia go na siedzibę nowo utworzonej archidiecezji. Powstały liczne klasztory, opactwa i inne instytucje religijne. Potomkowie etnicznych Niemców i Irlandczyków utrzymują silną katolicką obecność w mieście. Nicholas E. Gonner (1835-1892), katolicki imigrant z Pfaffenthal w Luksemburgu, założył Catholic Publishing Company w Dubuque. Jego syn Nicholas E. Gonner Jr. (1870-1922) przejął stery w 1892 roku, redagując dwa tygodniki niemieckojęzyczne, tygodnik anglojęzyczny oraz Daily Tribune, jedyny katolicki dziennik, jaki kiedykolwiek ukazywał się w Stanach Zjednoczonych. Ludność Dubuque i dziś w zdecydowanej większości jest wyznania rzymskokatolickiego. Kontrastuje to z resztą stanu Iowa, w której katolicy stanowią tylko ok. 17%. W XX wieku, zwłaszcza w latach 90., gospodarka miasta szybko się zróżnicowała, odchodząc od przemysłu ciężkiego. Turystyka, technologia i przemysł poligraficzny należą obecnie do największych i najszybciej rozwijających się branż. Dubuque przyciąga rocznie ponad 1,5 miliona turystów, a liczba ta stale rośnie.
------
W drodze do Dubuque przejeżdżaliśmy głównie przez rolnicze obszary stanów Illinois i Iowa. Już na terenie stanu Iowa zrobiliśmy zakupy w supermarkecie Walmart na obrzeżach jakiegoś miasta (nie pamiętam już jakiego).
Do Dubuque przyjechaliśmy późnym popołudniem. Ponieważ zrobiło się chłodno i wietrznie odpuściliśmy sobie tego dnia zwiedzanie i relaksowaliśmy się w hotelu.
Okazało się to błędem, bo następnego dnia było równie chłodno, a w dodatku padał deszcz. Podjechaliśmy więc tylko zobaczyć katolicką katedrę p.w. św. Rafała (St. Raphael's Cathedral). Jest ona także kościołem parafialnym, a zarazem najstarszym kościołem chrześcijańskim w stanie Iowa. Parafia swoje początki wywodzi od 1833 roku, kiedy to pierwsza grupa osadników zebrała się na mszy w domu Patricka Quigleya. Ojciec Charles Felix Van Quickenborne (1788-1837), belgijski jezuita, zorganizował ich w parafię, która nie posiadała jeszcze stałego budynku kościelnego. Jej członkowie spotykali się na mszach w różnych domach. Ojciec Quickenborne planował budowę kościoła, ale odszedł z parafii, zanim zebrano środki i materiały. W 1834 roku zastąpił go ojciec Charles Francis Fitzmaurice. Zbierał on materiały i pieniądze na budowę kościoła, ale zmarł podczas epidemii cholery wiosną 1835 roku. Przez pewien czas parafianie spotykali się w chatce z bali, która była przeznaczona na nabożeństwa. Kolejny proboszcz, ks. Samuel Charles Mazzuchelli (1806-1864), przybył do Dubuque w 1835 roku. Zreorganizował parafię i poświęcił ją Archaniołowi Rafałowi. Pod jego kierownictwem wzniesiono murowany budynek kościoła. Ojciec Mazzuchelli osobiście sporządził plany budynku, który służył przez następne 25 lat. Znajdował się on nieco na południe od obecnej katedry. W 1837 roku papież Grzegorz XVI (1765-1846) utworzył diecezję Dubuque. W 1839 roku Biskup Mathias Loras (1792-1858), pierwszy biskup Dubuque, przybył do miasta po podróży do Francji, której celem było rekrutowanie księży i zbieranie funduszy na prowadzenie nowej diecezji. Kościół p.w. św. Rafała stał się kościołem katedralnym diecezji. Następne 20 lat było okresem wzrostu i ekspansji parafii i ogólnie Kościoła w Iowa. Biskup Loras zachęcał imigrantów z Irlandii i Niemiec do przyjazdu do Iowa z zatłoczonych wschodnich stanów USA. W rezultacie, parafia zaczęła się powiększać. Ze względu na dużą liczbę wiernych, warunki lokalowe i wyzwania związane z posługą biskup Loras zezwolił Niemcom na utworzenie parafii p.w. Świętej Trójcy, a w 1853 roku wzniesiono kościół p.w. św. Patryka, służący jako parafia dla rodzin irlandzkich. Po założeniu parafii p.w. św. Patryka biskup Loras zdał sobie sprawę, że założenie tych dodatkowych parafii było tylko tymczasowym rozwiązaniem. Zrozumiał, że parafia św. Rafała potrzebuje większego budynku kościelnego. W 1857 roku rozpoczęto budowę nowej świątyni na północ od starego budynku katedry. Nowa katedra została wzorowana na Magdalen College w Oksfordzie w Anglii. Projekt sporządził John Mullany, lokalny architekt, który zaprojektował opactwo New Melleray i kościół p.w. NMP. Pierwotnie zaprojektował on katedrę w stylu neoromańskim, jednak kryzys w 1857 roku wymusił zmianę planów i zamiast tego świątynia została zbudowana w stylu neogotyckim. Budowa posunęła się na tyle daleko, że pomimo słabego zdrowia biskup Loras był w stanie odprawić pierwszą mszę w nowej katedrze w Boże Narodzenie 1857 roku. Zmarł dwa miesiące później. Budowę katedry, bez ukończonej wieży, zakończono w 1861 roku. Formalnego poświęcenia dokonał biskup Timothy Clement Smyth (1810-1865) 7 lipca tegoż roku.
Katedra p.w. św. Rafała to budowla murowana, posadowiona na podwyższeniu i kamiennej podmurówce. Dolna część jej centralnej 40-metrowej wieży jest wykonana z piaskowca. Trzy nawy wewnętrzne podzielone są czternastoma drewnianymi kolumnami. Elewacje boczne mają długość siedmiu przęseł. Są one podzielone przyporami, a każde z przęseł ma pośrodku ostrołukowe okno. Nad wejściem głównym znajduje się duże ostrołukowe okno. Górna część okna jest widoczna z wnętrza kościoła, natomiast dolna część jest ukryta za organami. Wieża katedry została ostatecznie ukończona w listopadzie 1876 roku. Pierwotne plany przewidywały wieżę i iglicę o wysokości 74 m, jednak po rozpoczęciu budowy na ścianie frontowej zaczęły pojawiać się pęknięcia. Zamiast kamienia, w dzwonnicy na szczycie wieży zasosowano konstrukcję drewnianą, która jest pokryta ocynkowanym żelazem pomalowanym na wzór kamienia. W rogach umieszczono cztery wysokie, spiczaste sterczyny (już nie zachowane). W bokach wieży wykuto nowe wejścia, a główną fasadę budynku kościoła pokryto cementem portlandzkim i nadano jej wygląd kamienny. Architekt z Dubuque, Fridolin Heer (1834-1910), zaprojektował kaplicę zbudowaną na tyłach katedry w 1882 roku. Szereg innych renowacji rozpoczęto w 1886 roku wg projektów chicagowskiego architekta Jamesa J. Egana (1839-1914). Obejmowały one nowe sklepienie wykonane z żelaza i obniżenie głowic kolumn. Otynkowano wnętrze, sprowadzono z Niemiec nowe stacje Drogi Krzyżowej, zainstalowano nową galerię na tyłach kościoła, a w wieży wycięto duży łuk, by światło z ostrołukowego okna rozjaśniło nawę. Freski w kościele zostały ukończone w tym czasie przez Luigiego Gregoriego (1819-1896) oraz jego syna Konstantyna. Biskup John Hennessy (1825-1900) ponownie poświęcił katedrę 21 listopada 1886 roku. Nowe witraże zostały sprowadzone z Londynu i zainstalowane w 1889 roku. W 1902 roku w dolnym poziomie katedry dobudowano kaplicę grobową. Kolejne renowacje przeprowadzono w latach 1914, 1936 i 1986.
Domy w okolicach katedry p.w. św. Rafała.
Niestety, rozpadało się na dobre i lało niemal przez całą drogę do Madison. Dopiero kilkanaście kilometrów przed naszym miastem docelowym deszcz ustał. Po zakończeniu naszej wycieczki i oddaniu wypożyczonego samochodu spędziliśmy jeszcze 6 dni w rodzinnym gronie, po czym via Chicago wróciliśmy do Polski.
Dziękuję za uwagę.
No tak. Nie mają tam Trzaskowskiego...
Bardzo wciągająca relacja. Te stany i miasta mało pokazywane.
Połknąłem wszystko na raz i liczę, że to nie jest koniec
Jorguś
[quote=Jorguś]
Bardzo wciągająca relacja. Te stany i miasta mało pokazywane.
Połknąłem wszystko na raz i liczę, że to nie jest koniec
[/quote]
Niestety, to już koniec relacji. Chciałoby się zobaczyć więcej miejsc, ale dysponowaliśmy ograniczonym czasem...
trudno, skoro koniec to thanks (też miałem nadzieję na cdn)
noooo brakuje w tamtejszej Warszawie jeszcze i kilku innych osób, a Nel zapewne chodziło o architektutę i wygląd, a to jednak nie ma nic wspólnego z osobą Trzaskowskiego.
papuas